Bài 19. Các chất được cấu tạo như thế nào?

BÀI 19:
CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?
Đổ 50cm3 rượu vào 50cm3 nước.
Ta sẽ thu
được hỗn hợp
rượu + nước có thể tích bằng bao nhiêu?
rượu
nước
Đổ 50cm3 rượu vào 50cm3
Ta sẽ thu
được hỗn hợp
rượu + nước có thể tích bằng bao nhiêu?
Đổ 50cm3 rượu vào 50cm3
5cm3 hỗn hợp còn lại đã biến đi đâu?
Ta không thu được 100cm3 hỗn hợp rượu và nước mà chỉ thu được khoảng 95cm3!
I. Các chất có được cấu tạo từ các hạt riêng biệt không ?
Hãy đọc thông tin trong mục I (SGK),
từ đó rút ra cấu tạo của các chất.

Các chất được cấu tạo từ những hạt riêng biệt, được gọi là nguyên tử, phân tử.

Hãy quan sát các hình ảnh sau
để khẳng định kết luận.
Kính hiển vi
I. Các chất có được cấu tạo từ các hạt riêng biệt không ?
Kính hiển vi điện tử
Ảnh chụp các nguyên tử Silic qua kính hiển vi hiện đại
I. Các chất có được cấu tạo từ các hạt riêng biệt không ?
Ảnh chụp bề mặt nhẵn của kim loại qua kính hiển vi
II. Giữa các phân tử có khoảng cách hay không ?
1. Thí nghiệm mô hình
cát
ngô
Dụng cụ:
Hai bình chia độ đến 100cm3
50cm3 ngô
50cm3 cát khô mịn
Tiến hành thí nghiệm:
Trộn 50cm3 ngô với 50cm3 cát, lắc nhẹ xem có thu được 100cm3 hỗn hợp
ngô + cát không?
II. Giữa các phân tử có khoảng cách hay không ?
1. Thí nghiệm mô hình
Dụng cụ:
Hai bình chia độ đến 100cm3.
50cm3 ngô.
50cm3 cát khô mịn
Kết quả:
Không thu được 100cm3 hỗn hợp ngô + cát vì giữa các hạt ngô có khoảng cách, các hạt cát đã xen lẫn vào giữa các hạt ngô.
Tiến hành thí nghiệm:
Trộn 50cm3 ngô với 50cm3 cát, lắc nhẹ xem có thu được 100cm3 hỗn hợp
ngô + cát không?
II. Giữa các phân tử có khoảng cách hay không ?
1. Thí nghiệm mô hình
Kết quả:
Không thu được 100cm3 hỗn hợp ngô + cát vì giữa các hạt ngô có khoảng cách, các hạt cát đã xen lẫn vào giữa các hạt ngô.
C2: Từ thí nghiệm mô hình, vận dụng để giải thích sự hụt thể tích trong thí nghiệm trộn rượu với nước?
II. Giữa các phân tử có khoảng cách hay không ?
2. Giữa các nguyên tử, phân tử có khoảng cách
Giải thích:
Tương tự khi trộn cát với ngô, trong thí nghiệm trộn rượu với nước, thể tích bị hụt đi do các phân tử của rượu đã xen vào khoảng cách giữa các phân tử nước và ngược lại.
Kết luận
Giữa các nguyên tử, phân tử
có khoảng cách.
III. Vận dụng
C3: Thả một cục đường vào một cốc nước rồi khuấy lên, đường tan và nước có vị ngọt.
HS: Khi khuấy lên các phân tử nước đã xen vào khoảng cách giữa các phân tử đường và ngược lại.
Hãy vận dụng những điều đã học ở trên để giải thích các hiện tượng sau:
III. Vận dụng
C4: Quả bóng bay bơm căng, dù có buộc chặt đến đâu cũng cứ ngày một xẹp dần.
HS: Thành bóng cao su được cấu tạo từ các phân tử cao su, giữa chúng có khoảng cách, các phân tử không khí có thể chui qua các khoảng cách này ra ngoài làm bóng xẹp dần.
Hãy vận dụng những điều đã học ở trên để giải thích các hiện tượng sau:
III. Vận dụng
C5: Cá muốn sống được phải có không khí, nhưng ta thấy cá vẫn sống được trong nước.
HS: Vì các phân tử không khí có thể đứng xen vào khoảng cách giữa các phân tử nước.
Hãy vận dụng những điều đã học ở trên để giải thích các hiện tượng sau:
A. Mục tiêu
Nêu được một hiện tượng chứng tỏ vật chất được cấu tạo một cách gián đoạn từ các hạt riêng biệt, giữa chúng có khoảng cách.
Bước đầu nhận biết được thí nghiệm mô hình và chỉ ra được sự tương tự giữa thí nghiệm mô hình và hiện tượng cần giải thích.
Dùng hiểu biết về cấu tạo hạt của vật chất để giải thích một số hiện tượng thực tế đơn giản.
Rèn luyện khả năng quan sát và làm thí nghiệm mô hình.
B. Một số khó khăn khi dạy học
Học sinh lần đầu tiên được tiếp cận các khái niệm hết sức trừu tượng, bằng mắt thường không thể quan sát được là hạt vật chất: phân tử, nguyên tử.
Trong khi đó dụng cụ, thiết bị làm thí nghiệm để học sinh có thể quan sát trực tiếp là kính hiển vi hiện đại thì hầu như ở các trường THCS chưa được trang bị, chỉ có thể giới thiệu bằng hình ảnh và yêu cầu học sinh chấp nhận kết quả.
Điều này ảnh hưởng lớn đến việc làm như thế nào để học sinh có thể tích cực, tự lực hoạt động để đưa ra nội dung kiến thức mới “Các chất được cấu tạo từ các hạt riêng biệt gọi là nguyên tử, phân tử. Giữa các nguyên tử, phân tử có khoảng cách”.