Bài 18. Vận chuyển máu qua hệ mạch. Vệ sinh hệ tuần hoàn

KHOA TỰ NHIÊN
TỔ HOÁ SINH
CHƯƠNG: HỆ TUẦN HOÀN
I. CHỨC NĂNG CỦA MÁU?

+ CN trao đổi chất.
+ CN điều chỉnh hoạt động của các cơ quan khác nhau.
+ CN bảo vệ.
+ CN điều hòa thân nhiệt.
II. THÀNH PHẦN CỦA MÁU

MAÙU GOÀM NHÖÕNG THAØNH PHAÀN NAØO?
?
II. THÀNH PHẦN CỦA MÁU
1. Huyết tương: (chiếm 45 % V máu)
+ 90 % nước
+ 1 % NaCl, Na2CO3 & vài loại muối vô cơ khác.
+ 7 % Protid
+ 0.1 % đường & một lượng rất nhỏ các chất khác.
2. Các thể hữu hình
a. Hồng cầu: là những TB hình đĩa, lõm 2 mặt, không có nhân, không có khả năng sinh sản. TG sống tb 30-40 ngày, tối đa 150 ngày.
b. Bạch cầu: là những TB có nhân, chuyển động được bằng giả túc theo kiểu amip. Phân loại: BC có hạt, BC đơn nhân & BC limpho (BC trung tính có khả năng thực bào ? bảo vệ cơ thể)
c. Tiểu cầu: là những thể nhỏ, không nhân, hình dáng không ổn định. Chức năng chính của TC là giải phóng trômbôplastin để gây đông máu. TC chỉ sống 3-5 ngày.

ÔÛ NGÖÔØI COÙ MAÁY NHOÙM MAÙU? CÔ SÔÛ PHAÂN CHIA?
?
III. NHÓM MÁU
Căn cứ vào sự hiện hữu của ngưng nguyên trên màng hồng cầu và các chất gây ngưng tố trong huyết tương, người ta chia máu thành 4 nhóm khác nhau.

TREÂN CÔ SÔÛ ÑAËC ÑIEÅM CUÛA TÖØNG NHOÙM MAÙU, HAÕY RUÙT RA SÔ ÑOÀ TRUYEÀN MAÙU?
?
+ Nhóm máu O không có ngưng nguyên, cho ai cũng được.
+ Nhóm máu AB không có ngưng tố, nhận máu của ai cũng được.
A
A
O O
AB AB
B
B
Các nhóm máu ở người
Ở người có 4 nhóm máu chính : O, A, B, AB.
Sơ đồ truyền máu như sau :
Trong đó, nhóm O là nhóm chuyên cho, nhóm AB là nhóm chuyên nhận.

MOÂ TAÛ CAÁU TAÏO CHUNG CUÛA HEÄ TUAÀN HOAØN?
?
So d? c?u t?o h? tu?n hồn
So d? c?u t?o h? tu?n hồn
T�m th?t ph?i
Động mạch phổi
Mao mạch phổi
Tâm nhĩ trái
Tĩnh mạch phổi
Mao mạch phần trên cơ thể
Tâm thất trái
Tâm nhĩ phải
Tĩnh mạch chủ trên
Tĩnh mạch chủ dưới
Mao mạch phần dưới cơ thể
Động mạch chủ

MOÂ TAÛ CAÁU TAÏO CUÛA TIM?
?
Cung động mạch chủ
Động mạch phổi
Tĩnh mạch phổi
Tâm nhĩ trái
Động mạch vành trái
Tâm thất trái
Tâm thất phải
HÌNH DẠNG NGOÀI, PHÍA TRƯỚC TIM
Động mạch phổi
Tĩnh mạch phổi
Tâm nhĩ trái
Tâm thất trái
Tĩnh mạch chủ trên
Tâm nhĩ phải
Tĩnh mạch chủdưới
Tâm thất phải
Động mạch chủ
Van nhĩ - thất
Van động mạch
CẤU TẠO TRONG CỦA TIM
IV. CẤU TẠO CỦA TIM

+ Tim nằm trong lồng ngực, hình nón, đáy hướng lên trên, đỉnh quay xuống dưới, hơi chếch sang trái & ra phía trước.
+ Tim gồm 2 nửa trái và phải hoàn toàn tách biệt nhau bởi 1 vách ngăn. Một nửa gồm 2 xoang là TN ở phía trên và TT ở phía dưới, thông với nhau bởi van nhĩ thất. Van này làm cho máu chảy 1 chiều từ TN xuống TT. Giữa TT và ĐM đều có van bán nguyệt (van tổ chim).
IV. CẤU TẠO CỦA TIM
+ Cơ tim cấu tạo theo kiểu hợp bào nên xung động phát sinh từ 1 sợi cơ lan toả nhanh sang các sợi khác & xâm chiếm toàn bộ cơ tim. Thành TT dầy hơn TN. Thành TTT dầy hơn TTP nên công của TT lớn hơn & công của TTT đặc biệt lớn vì nó phải đẩy máu đi nuôi cơ thể.
V. CÁC VÒNG TUẦN HOÀN VÀ NHIỆM VỤ CỦA NÓ
1. Vòng tuần hoàn lớn:
+ Máu từ TTT ? ĐM chủ ? ĐM nhỏ hơn ? MM của toàn bộ cơ thể ? TM nhỏ ? TM chủ trên và dưới ? TNP.
+ Máu của VTHL mang O2, thức ăn đến mọi tế bào & thu nhận CO2, chất thải để mang đi .
V. CÁC VÒNG TUẦN HOÀN VÀ NHIỆM VỤ CỦA NÓ
2. Vòng tuần hoàn nhỏ:
+ Máu từ TNP ? TTP ? ĐM phổi ? MM phổi ? TM phổi ? TNT.
+ Máu của VTHN được đưa đến phổi để thải CO2, hơi nước và lấy thêm O2 mới.
CHƯƠNG II: SINH LÝ HÔ HẤP

SÔ LÖÔÏC CAÁU TAÏO CUÛA HEÄ HOÂ HAÁP
CẤU TẠO HỆ HÔ HẤP
Khoang mũi
Thanh quản
Họng(hầu)
Lớp màng
Khí quản
Lá phổi phải
Lá phổi trái
Phế quản nhỏ
CẤU TẠO CHI TIẾT PHẾ NANG
Tĩnh mạch phổi mang máu giàu ôxi
Động mạch phổi mang máu nghèo ôxi
Mao mạch máu
Phế nang
Động mạch phổi
Tĩnh mạch phổi
Phế nang
Mao mạch máu
A-Sự trao đổi khí ở phổi
Các x.sườn nâng lên
Cơ liên sườn ngoài co
x.ức
Cột sống
Cơ hoành co
Cơ liên sườn ngoài dãn
Các x.sườn hạ xuống
THỞ RA
HÍT VÀO
Cơ hoànhdãn
Cơ hoành co
Cơ hoành dãn
THỞ RA
HÍT VÀO
Tim
Tim
Sự thay đổi thể tích lồng ngực và phổi theo các chiều khi hít vào và thở ra bình thường
SỰ TĐK Ở PHỔI.
+ Sự TĐK ở phổi (HH ngoài). Nhờ các cử động HH, KK ở trong phổi luôn được đổi mới. Lượng khí CO2 trong phổi giảm xuống, lượng khí O2 tăng lên.
+ Sự TĐK được thực hiện theo phương thức khuếch tán (từ nơi có áp suất cao đến nơi có áp suất thấp). Nồng độ O2 trong máu thấp hơn phế nang ? O2 trong KK thấm qua biểu mô phế nang ? huyết tương vào HC kết hợp với Hb. Các mao mạch hợp lại thành các TM phổi đưa máu giàu O2 về TN trái. Nồng độ CO2 trong phế nang thấp hơn trong máu nên CO2 thấm qua thành mao mạch vào phế nang thải ra ngoài nhờ động tác thở ra.

+ Söï cheânh leäch phaân aùp CO2 ít hôn so vôùi söï cheânh leäch phaân aùp O2 , nhöng nhôø toác ñoä khueách taùn khí CO2 vaøo KK trong pheá nang gaáp 25 laàn so vôùi khí O2 neân söï TÑK CO2 vaãn dieãn ra thuaän lôïi.
SỰ TĐK Ở MÔ (HH TRONG)


Sau khi maùu ñöôïc TÑK O2 vaø khí CO2 ôû phoåi seõ trôû veà tim vaø ñöôïc tim co boùp ñeå ñi ñeán caùc TB ôû moâ trong cô theå. Taïi caùc TB, moâ ñaõ thöïc hieän TÑK vôùi maùu mao maïch. QT TÑK ôû moâ cuõng tuaân theo quy luaät khueách taùn vaø phuï thuoäc vaøo aùp suaát rieâng cuûa töøng chaát khí.
Hình 21.4 .Sơ đồ cơ chế trao đổi khí ở phổi và tế bào
A-Sự trao đổi khí ở phổi
B-Sự trao đổi khí ở tế bào
Phế bào
Mao mạch
Hồng cầu
Tế bào ở các mô cơ thể.
Mao mạch phổi
Hồng cầu
Nhân tế bào
SỰ VẬN CHUYỂN KHÍ O2 VÀ KHÍ CO2 TRONG MÁU

+ SỰ VẬN CHUYỂN KHÍ O2 TRONG MÁU

Khí O2 vận chuyển trong máu ở 2 dạng: hoà tan và kết hợp
- Dạng hoà tan: trong HT dạng hoà tan chiếm 0,3 %
- Dạng kết hợp: kết hợp với Hb chiếm 99,7%
Phổi
O2 + Hb ? HbO2
Mô
Hb sẽ kết hợp và phân li với khí O2 rất dễ dàng
+ SỰ VẬN CHUYỂN KHÍ CO2 TRONG MÁU

Khí CO2 vận chuyển trong máu ở 2 dạng: hoà tan và kết hợp
- Dạng hoà tan: - Dạng hoà tan của khí CO2 do QT TĐC sinh ra CO2 trong TB và mô rồi được khuếch tán vào mao mạch thông qua sự TĐK ở mô.
- Dạng kết hợp: hầu hết khí CO2 trong máu là ở dạng kết hợp, trong đó 80% là tồn tại dưới dạng muối bicacbonat, còn lại 20% dưới dạng kết hợp trực tiếp với Hb để tạo thành cacbamin.
HbNH2 + CO2 ? HbNHCOOH (cacbamin)
CO2 kết hợp với H2O của HT
CO2 + H2O ? H2CO3 ? H+ + HCO3-
CO2 kết hợp với H2O trong HC
CO2 + H2O ? H2CO3 ? H+ + HCO3-
H+ + Hb ? HHb (axit hêmoglobinic)
CO2 kết hợp trực tiếp với Hb
Mô
CO2 + Hb ? HbCO2 (cacbohêmôglobin)
Phổi
CHƯƠNG III: SINH LÝ TIÊU HOÁ VÀ HẤP THU
R.cửa
Lưỡi
Tuyến nước bọt
Nơi tiết nước bọt
R.nanh
R.hàm
CÁC CƠ QUAN TRONG KHOANG MIỆNG
Thức ăn
Nắp thanh quản
Nắp thanh quản đậy
Khí quản
Thực quản
NUỐT VÀ ĐẨY THỨC ĂN QUA THỰC QUẢN
ỐNG TIÊU HÓA
Gan
Dạ dày
Tá tràng
Mạch máu về gan
Mao mạch máu
Mạch bạch huyết
Tuyến ruột
Lông ruột
Lớp cơ
Nếp gấp
Lông ruột
Lông cực nhỏ
CẤU TẠO TRONG RUỘT NON
LÔNG RUỘT
Chương V
Sinh lý bài tiết

SÔ LÖÔÏC CAÁU TAÏO CUÛA THAÄN
Phần tuỷ
Phần vỏ�
Bể thận
Ống dẫn nước tiểu
Động mạch
Tĩnh mạch
THẬN BỔ DỌC
SỎI THẬN
CÁC TUYẾN NỘI TIẾT CHÍNH
Vùng dưới đồi
Tuyến yên
Tuyến tùng
Tuyến giáp
Tuyến cận giáp
Tuyến ức
Tuyến trên thận
Tuyến tụy
Tinh hoàn
Buồng trứng