Bài 18. Trai sông

CHƯƠNG 4
NGHÀNH THÂN MỀM
Bài 18:
TRAI SÔNG

Ở nước ta, nghành thân mềm rất đa dạng, phong phú như: trai, sò, ốc, hến, ngao, mực,. và phân bố ở khắp các môi trường: biển, sông, ao, hồ, trên cạn.

Trai sông sống ở hồ ao, sông ngòi; bò và ẩn mình trong bùn cát. Thân trai mềm nằm ẩn trong hai mảnh vỏ. Đầu vỏ hơi tròn, đuôi hơi nhọn.
I.Hình dạng, cấu tạo:

Cấu tạo vỏ trai gồm hai mảnh các mảnh gắn với nhau nhờ các bản lề lưng dây chằn ở bản lề và các cơ khép vỏ.

Vòng tăng trưởng trên vỏ trai giúp ta tính được tuổi của trai.
1.vỏ trai:
Đỉnh vỏ
Bản lề vỏ
Đuôi vỏ
Vòng tăng trưởng vỏ
Đầu vỏ
1
2
3
Lớp đá vôi
Lớp sừng
Lớp xà cừ
2. Cơ thể của trai:
Có ống hút nước và ống thoát nước.
Dưới vỏ là áo trai, mặt áo ngoài tiết ra lớp vỏ là đá vôi.
Trung tâm cơ thể trai gồm: phía trong là thân trai, phía ngoài là chân trai, mang trai, tấm miệng và áo trai.
Trai có thể đóng mở miệng được là nhờ dây chằng ở bản lề có tính đàn hồi, 2 cơ khép vỏ bám chắc vào mặt trong của vỏ.
Chân của trai có hình lưỡi rìu.
Câu hỏi
? Để mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể phải làm thế nào? Trai chết thì vỏ mở, tại sao?



? Mài mặt ngoài của trai thấy có mùi khét, tại sao?


TL: Khi chết trai mở vỏ nên muốn xem cơ thể của trai bên trong thì ta phải làm cho trai chết.
Vì dây chằng bản lề của trai mất tính đàn hồi.
TL:Vì bên ngoài vỏ trai có lớp sừng có thành phần tổ chức giống sừng của các động vật khác khi mài chất sừng nóng chảy chúng
có mùi khét.
II. Cách di chuyển:
Trai có thể di chuyển được là nhờ vỏ trai hé mở cho chân trai thò ra thụt vào và kết hợp với các động tác đóng mở vỏ tạo áp lực giúp trai tiến về hướng cần đi.

Chân
Thân
Lỗ miệng
Tấm miệng
Lớp trong
1
2
3
4
Ống thoát
Ống hút
Áo trai
Mang
Lớp ngoài
Lớp giữa
5
6
7
8
Trai di chuyển chậm trong bùn với tốc độ 20-30 cm trong một giờ để lại phía sau một đường rãnh trên mặt bùn.

Quan sát hình sau, giải thích cơ chế giúp trai di chuyển được trong bùn theo chiều mũi tên ?
Câu hỏi
TL:Trai thò chân và vươn dài chân trong bùn về hướng mũi tên để mở đường, rồi trai co chân đồng thời kết hợp với việc khép vỏ lại tạo ra lực đẩy, do nước phụt ra ở phía sau, làm trai tiến về phía trước.
III.Dinh dưỡng:

Hoạt động tiến hành ở khoang áo.
Thức ăn của trai là động vật nguyên sinh vụn hữu cơ.
Động lực chính hút nước của trai là do 2 đôi tấm miệng phủ đầy lông luôn rung động tạo thành.
Ống hút nước và thoát nước
do hai mép vạt áo phía sau cơ thể trai tạm gắn với nhau tạo thành đảm nhiệm việc lọc nước
lấy thức ăn và không khí.
Câu hỏi:
Quan sát hình sau và trả lời các câu hỏi :
Oxy
Nước
(Thức ăn, oxy)
Thức ăn
Chất thải
III. Dinh dưỡng
Ống hút
Ống thoát
Lỗ miệng
Cách dinh dưỡng của trai có ý nghĩa như thế nào với môi trường nước?
Cacbonic
Tấm miệng
Trai dinh dưỡng theo kiểu hút nước để lọc lấy vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh, các động vật nhỏ khác, góp phần lọc sạch môi trường nước.
Dòng nước qua ống hút vào khoang áo mang theo thức ăn và ôxy vào miệng và mang trai.
Trai lấy mồi ăn và ôxy chỉ nhờ vào cơ chế lọc từ nước hút vào, vậy đó là kiểu dinh dưỡng thụ động
IV- SINH SẢN
Cơ thể trai phân tính. Trứng phát triển qua giai đoạn ấu trùng.
Cách sinh sản của trai sông: trai sông thụ tinh ngoài, trứng thưôøng đẻ trong khoang áo.
Câu hỏi
Hoạt động nhóm:
? Ý nghĩa của giai đoạn trứng phát triển trong mang của trai mẹ?
?Ý nghĩa của giai đoạn ấu trùng bám vào mang va da cá
TL:?u tr�ng s? du?c b?o v?, kh?i b? c�c d?ng v?t kh�c an m?t.
Ý nghĩa của giai đoạn ấu trùng bám vào mang, da cá: Tập tính này sẽ giúp ấu trùng di chuyển được xa và phát triển nòi giống
Tập tính này thường xuất hiện trước khi ấu trùng rơi xuống bùn phát triển thành trai trưởng thành.
Quá trình sinh sản
Tinh trùng
Trai cái
Ấu trùng
(sống trong mang mẹ)
Trai con
(ở bùn)
Củng cố
3. Tìm cụm từ thích hợp điền vào số 1, 2, 3…. 7 trong các câu sau:
Trai sông là đại diện của ngành ……(1)…..... Chúng có lối sống ……(2)… trong bùn và di chuyển …..(3)….....Có 2 mảnh vỏ bằng …(4)… che chở bên ngoài. Phần ..(5).. trai tiêu giảm. Trai lấy được thức ăn và oxi nhờ 2 đôi …..(6)…… và ……(7)……
Thân mềm
chui rúc
chậm chạp
Đá vôi
đầu
tấm mang
tấm miệng
Thân mềm
chui rúc
chậm chạp
Đá vôi
đầu
tấm mang
tấm miệng
Em có biết ?
Xà cừ do lớp ngoài của áo trai tạo thành. Nếu đúng chỗ vỏ đang hình thành có hạt cát rơi vào, dần dần các lớp xà cừ mỏng tạo thành, sẽ bọc quanh hạt cát để tạo nên ngọc trai. Trai sông cũng tạo ra ngọc nhưng hạt ngọc nhỏ và không đẹp bằng trai cánh nước ngọt và trai ngọc ở biển, hạt ngọc mới to và đẹp.