Bài 18. Trai sông

bài giảng sinh học 7
Kiểm tra kiến thức cũ:
Câu hỏi:
Em hãy cho biết từ đầu chương trình đến giờ đã học những ngành động vật nào? Kể tên một số đại diện của ngành đó.
Chương I: Ngành động vật nguyên sinh: trùng roi, trùng đế giày,trùng biến hình…
- Chương III: Các ngành giun:
- Chương II: Ngành ruột khoang: Thủy tức
Trả lời:
Ngành giun dẹp: Sán lá gan
Ngành giun đốt: Giun đất
Ngành giun tròn: Giun đũa
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
Nội dung bài học gồm 4 phần
I- Hình dạng, cấu tạo
II- Di chuyển
III- Dinh dưỡng
IV- Sinh sản
Ngành thân mềm có đặc điểm: Có vỏ đá vôi bọc ngoài,thân mềm không phân đốt, có khoang áo.
Bạchtuộc
Sò
Mực
Ốc sên
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Trai sông
Ốc vặn
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
Trai sông sống ở đâu?
- sống ở đáy hồ ao, sông ngòi; bò và ẩn nửa mình trong bùn cát.
Trả lời
Câu hỏi
1.Vỏ trai
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
Hãy quan sát H18.1và chú thích vào các số 1,2,3,4,5?
1.Vỏ trai

Đầu vỏ
Đỉnh vỏ
Bản lề vỏ
Đuôi vỏ
Vòng tăng trưởng vỏ
Thảo luận 3ph
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1.Vỏ trai

Đầu vỏ
Đỉnh vỏ
Bản lề vỏ
Đuôi vỏ
Vòng tăng trưởng vỏ
Hãy quan sát H18.1 phân biệt đầu và đuôi của trai sông?
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1.Vỏ trai
- Vỏ trai gồm có mấy mảnh?
- Gồm 2 mảnh gắn với
nhau nhờ bản lề phía lưng
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1.Vỏ trai
- Gồm 2 mảnh gắn với
- Xác định dây chằng và cơ khép vỏ ?Chúng có vai trò gì?
- Nhờ bản lề có dây chằng cùng hai cơ khép vỏ ở mặt trong của vỏ → vỏ mở ra, đóng vào
nhau nhờ bản lề phía lưng
2 cơ khép vỏ
Bản lề
 Đóng mở vỏ trai
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1.Vỏ trai
- Gồm 2 mảnh
- Nhờ bản lề có dây chằng cùng hai cơ khép vỏ ở mặt trong của vỏ → vỏ mở ra, đóng vào
gắn với
nhau nhờ bản lề phía lưng
2 cơ khép vỏ
Bản lề
Muốn mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể,phải làm thế nào? Trai chết thì vỏ mở, tại sao?
Phải luồn dao vào qua khe vỏ cắt cơ khép vỏ trước và cơ khép vỏ sau.Cơ khép vỏ bị cắt,lập tức vỏ trai sẽ mở ra.
Chứng tỏ sự mở ra là do tính tự động của trai, do dây chằng bản lề trai có tính đàn hồi cao,vì thế khi trai chết vỏ thường mở ra

Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1.Vỏ trai
H 18.2Cấu tạo vỏ
- Vỏ trai được cấu tạo như như thế nào?
Lớp sừng
Lớp đá vôi
Lớp xà cừ
- Gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề phía lưng
- Nhờ bản lề có dây chằng cùng hai cơ khép vỏ ở mặt trong của vỏ → vỏ mở ra, đóng vào
- Cấu tạo gồm 3 lớp:
+ lớp sừng bọc ngoài
+lớp đá vôi ở giữa
+ lớp xà cừ ở trong
Sản phẩm từ lớp vỏ xà cừ
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1.Vỏ trai
Câu hỏi: Mài mặt ngoài của vỏ trai ta thấy mùi khét, Vì sao?
Trả lời: Vì phía ngoài cùng là lớp sừng,nên khi mài nóng cháy,chúng có mùi khét
Mặt ngoài của vỏ
- Gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề phía lưng
- Cấu tạo gồm 3 lớp:
+ Lớp sừng bọc ngoài
+Lớp đá vôi ở giữa
+ Lớp xà cừ ở trong
- Nhờ bản lề có dây chằng cùng hai cơ khép vỏ ở mặt trong của vỏ → vỏ mở ra, đóng vào
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1.Vỏ trai
2. Cơ thể trai
Câu hỏi: Cơ thể trai có cấu tạo thế nào?
- Mặt trong
- Mặt ngoài
Cấu tạo cơ thể trai
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1.Vỏ trai
2. Cơ thể trai
-Dưới vỏ là áo trai
áo trai
ống hút nước
ống thải nước
- Mặt ngoài áo tiết ra lớp đá vôi
- Mặt trong áo tạo thành khoang áo
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1.Vỏ trai
2. Cơ thể trai
Hai tấm mang
-Hai tấm mang ở mỗi bên
-Dưới vỏ là áo trai
- Mặt ngoài áo tiết ra lớp đá vôi
- Mặt trong áo tạo thành khoang áo
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1.Vỏ trai
2. Cơ thể trai
Chân trai
Thân trai
lỗ miệng
tấm miệng
Đầu trai có phát triển không? Tại sao?
- Phần đầu của trai tiêu giảm, do thích nghi lâu dài với lối sống ít hoạt động
-Ở trung tâm cơ thể:Phía trong là lỗ miệng, tấm miệng, thân trai và chân trai(chân rìu)
-Phần đầu trai tiêu giảm
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
Giải thích cơ chế giúp trai di chuyển được trong bùn theo chiều mũi tên ?
II.Di chuyển
Ống hút nước
Ống thoát nước
Hướng di chuyển
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ → trai di chuyển về phía trước
Trai thò chân và vươn dài trong bùn về hướng muốn đi tới để mở đường ,sau đó trai co chân đồng thời với việc khép vỏ lại,tạo ra lực đẩy do nước phụt ra ở rảnh phía sau,làm trai tiến về phía trước
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
II.Di chuyển
- Chân trai hình lưỡi rùi thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ → trai di chuyển về phía trước
Câu hỏi: Tốc độ di chuyển của trai là bao nhiêu?
Trả lời: Trai di chuyển chậm chạp trong bùn với tốc độ 20-30cm/giờ
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
II.Di chuyển
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ → trai di chuyển về phía trước
III. Dinh dưỡng
Oxi
Nước
(Thức ăn, oxi)
Thức ăn
Chất thải
Ống hút
Ống thoát
Mang
Lỗ miệng
Cacbonic
Tấm miệng
fhgyy
4) Quá trình hô hấp của trai diễn ra ở đâu?
1)Dòng nước theo ống hút vào khoang áo mang theo những chất gì vào miệng và mang trai trai
3) Em có nhận xét gì về kiểu dinh dưỡng của trai?
Câu hỏi:
2) Quá trình lọc thức ăn của trai diễn ra ở đâu?
Thảo luận 4 phút
Oxi
Nước
(Thức ăn, oxi)
Thức ăn
Chất thải
Ống hút
Ống thoát
Mang
Lỗ miệng
Cacbonic
Tấm miệng
fhgyy
4) Quá trình hô hấp của trai diễn ra ở đâu?
1) Dòng nước theo ống hút vào khoang áo mang theo
những chất gì vào miệng và mang trai?
3) Em có nhận xét gì về kiểu dinh dưỡng của trai?
Câu hỏi:
2) Quá trình lọc thức ăn của trai diễn ra ở đâu?
Thảo luận 4 phút
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
II.Di chuyển
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ → trai di chuyển về phía trước
III. Dinh dưỡng
Câu 1: Dòng nước theo ống hút vào khoang áo mang theo những chất gì vào miệng và mang trai?
-Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
Trả lời: Thức ăn và ôxi
- Thức ăn của trai là gì?
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
II.Di chuyển
III. Dinh dưỡng
-Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
Câu 2: Quá trình lọc thức ăn của trai sông diễn ra ở đâu?
Trả lời: diễn ra lỗ miệng trai nhờ rung động của các lông trên tấm miệng
Lỗ miệng
-Thức ăn và oxi theo dòng nước qua ống hút vào miệng mang nhờ sự rung động của các lông trên tấm miệng
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
II.Di chuyển
III. Dinh dưỡng
-Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
- Dinh dưỡng kiểu thụ động
Câu 3: Em có nhận xét gì về kiểu dinh dưỡng của trai?
-Thức ăn và oxi theo dòng nước qua ống hút vào miệng, mang nhờ sự rung động của các lông trên tấm miệng
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
II.Di chuyển
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ → trai di chuyển về phía trước
III. Dinh dưỡng
- Dinh dưỡng kiểu thụ động
-Quá trình hô hấp diễn ra ở mang
Câu 4: Quá trình hô hấp của trai diễn ra ở đâu?
Cách dinh dưỡng của trai có ý nghĩa như thế nào đối với môi trường nước?
Em hãy giải thích
Tấm miệng
Ý nghĩa lọc nước
Trai dinh dưỡng theo kiểu hút nước để lọc lấy vụn hữu cơ,động vật nguyên sinh,các động vật nhỏ,góp phần lọc sạch môi trường nước vì cơ thể trai giống như máy lọc sống.Ở những nơi ô nhiễm, người ta ăn trai, sò hay bị ngộ độc vì khi lọc nước nhiều chất độc còn tồn đọng ở cơ thể trai sò.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
II.Di chuyển
III. Dinh dưỡng
IV. Sinh sản
Câu hỏi1: Trai là động vật phân tính hay lưỡng tính?
-Trai là động vật phân tính. Có trai đực, trai cái
Quá trình sinh sản và phát triển diễn của trai diễn ra như thế nào?
Sinh sản hữu tính.
Thụ tinh trong.Trứng phát triển qua giai đoạn ấu trùng
Nghiên cứu thông tin sgk tìm từ thích hợp điền vào vị trí tuong ứng với các số 1:Th? tinh trong, 2:Trai cỏi, 3:Trai con ? bựn, 4: ?u trựng trong sơ đồ sau?
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng bám vào da cá
1
2
3
4
(ở trong mang trai cái )
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng bám vào da cá
1
2
3
4
(ở trong mang mẹ )
Tinh trùng
Trai cái
ấu trùng
Trai con
(ở bùn)
(ở trong mang mẹ )
Vòng đời phát triển của trai sông
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
IV. Sinh sản
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng bám vào da cá
(ở trong mang mẹ )
Tinh trùng
Trai cái
ấu trùng
Trai con
(ở bùn)
(ở trong mang mẹ )
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
IV. Sinh sản
Câu hỏi: Ý nghĩa của giai đoạn trứng phát triển thành ấu trùng trong mang của trai mẹ?
Trả lời:Trứng được bảo vệ tốt hơn ,và tăng lượng ôxi
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng bám vào da cá
(ở trong mang mẹ )
Tinh trùng
Trai cái
ấu trùng
Trai con
(ở bùn)
(ở trong mang mẹ )
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
IV. Sinh sản
Câu hỏi: Em hãy cho biết ý nghĩa giai đoạn ấu trùng bám vào mang và da cá?
Trả lời: Ấu trùng sống trong mang và da cá được cung cấp oxi và được bảo vệ,được cá đưa đị xa
Đây là một hình thức thích nghi phát tán nòi giống
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
BÀI 18: TRAI SÔNG
Kiểm tra – đánh giá
Câu hỏi 1: Trai tự vệ bằng cách nào? Cấu tạo nào của trai đảm bảo cách tự vệ đó có hiệu quả.
Trả lời: trai tự vệ bằng cách co chân, khép vỏ. Nhờ vỏ cứng rắn và hai cơ khép vỏ cứng chắc kẻ thù không thể bửa vỏ ra để ăn được phần mềm của cơ thể chúng.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
Kiểm tra – đánh giá
Câu 2:: Em hãy chú thích vào các số thứ tự trên tranh
1
Vỏ
Chân
Mang
Cơ khép vỏ
Tấm miệng
5
4
3
2
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
-Về nhà học bài,trả lời câu hỏi SGK
-Đọc mục “Em có biết”
-Chuẩn bị bài thực hành:Quan sát một số thân mềm.
-Đọc trước bài 20
-Mỗi nhóm chuẩn bị 2 con ốc,vệm
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ!
GV: PHẠM THỊ TUYỀN
7. Trai di chuy?n du?c l� nh? dõu?(7 ch? cỏi)
3. L?p trong cựng c?a v? trai cú tờn l� gỡ?(4 ch? cỏi)
4. Dũng nu?c qua ?ng hỳt v� khoang ỏo dem th?c an d?n b? ph?n n�o c?a trai?(5 ch? cỏi)
6. Th?c an chớnh c?a trai sụng l� d?ng v?t nguyờn sinh v� v?n ..?(5 ch? cỏi)
2. Ng�y nay ngu?i ta nuụi trai nh?m m?c dớch gỡ? (7 ch? cỏi)
5. Hai mộp v?t ỏo phớa sau co th? trai t?m g?n v?i nhau t?o nờn ?ng . v� ?ng thoỏt nu?c? (7 ch? cỏi)
1
2
3
6
7
Chõn trai cú hỡnh gỡ? (7 ch? cỏi)
5
4
L
Ư
Ỡ
I
R
Ì
U
c
ấ
Y
N
G
?
C
X
À
C
Ừ
M
I
Ệ
n
G
H
Ú
T
N
?
Ơ
C
H
Ữ
U
C
O
C
H
â
n
R
Ì
U