Bài 18. Trai sông

Môn: Sinh học 7
CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ
TRƯỜNG THCS chu văn An
Chương 4: Ngành Thân mềm
Trai sông
(Sống ở hồ, ao, sông ngòi)
Bạch tuộc
(Sống ở biển)
Sò
(Sống ở ven biển)
Mực
(Sống ở biển)
Ốc sên
(Sống ở trên cạn)
Ốc vặn
(Sống ở nước ngọt)
Em có nhận xét gì về số lượng loài và môi trường sống của các loài trong ngành thân mềm?
Ngành Thân mềm ở nước ta rất đa dạng, phong phú như: Trai, ốc, sò, mực, bạch tuộc… và phân bố ở khắp các môi trường: biển, sông, ao, hồ, trên cạn…
Tiết 20: TRAI SÔNG
Trai sông sống ở đáy hồ ao, sông ngòi; bò và ẩn nửa mình trong bùn, cát.
I. Hình dạng, cấu tạo
1. Vỏ trai
Thảo luận nhóm trả lời các câu hỏi sau: (3 phút)
Quan sát mẫu cho biết: Vỏ trai có cấu tạo gồm mấy mảnh. Chúng được gắn với nhau nhờ đặc điểm nào ?
2. Trai đóng mở vỏ bằng cách nào?
3. Để mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể, phải làm thế nào ? Trai chết thì mở vỏ, tại sao ?
4. Mài mặt ngoài vỏ trai ngửi thấy mùi khét, vì sao ?
Quan sát hình 18.1 SGK, sau đó xác định các phần của vỏ trai trên mẫu trai mang đi?
1
2
3
4
5
Đỉnh vỏ
Bản lề vỏ
Đuôi vỏ
Vòng tăng trưởng vỏ
Đầu vỏ
Cơ khép vỏ
Động tác đóng vỏ
Động tác mở vỏ
Quan sát sơ đồ dưới đây và cho biết trai đóng mở vỏ bằng cách nào?
Để mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể, phải làm thế nào? Tại sao trai chết thì mở vỏ?
Để mở vỏ trai quan sát bên trong, phải luồn lưỡi dao vào qua khe vỏ cắt cơ khép vỏ. Cơ khép vỏ bị cắt, lập tức vỏ trai sẽ mở ra => chứng tỏ sự mở vỏ là do tính tự động của trai. Vì thế khi trai bị chết vỏ thường mở ra.

Cơ khép vỏ trước
Cơ khép vỏ sau
Lớp sừng
Lớp đá vôi
Lớp xà cừ
Quan sát hình nêu cấu tạo vỏ trai?
Vì phía ngoài là lớp sừng có thành phần giống tổ chức sừng ở các động vật khác nên khi mài nóng cháy, chúng có mùi khét
Tại sao khi mài mặt ngoài vỏ trai ta thấy có mùi khét?
CẤU TẠO VỎ TRAI
Ống thoát
Ống hút
Áo trai
Mang
Chân
Thân
Lỗ miệng
Tấm miệng
Lớp ngoài
Lớp giữa
Lớp trong
10
2. Cơ thể trai
Quan sát hình 18.3 SGK và điền vào các chú thích trong hình sau?
1
2
3
4
5
6
7
8
Quan sát hình sau và giải thích cơ chế giúp trai di chuyển được trong bùn theo chiều mũi tên?
Vỏ trai hé mở Chân trai thò ra Sau đó thụt vào Vỏ trai đóng lại Tạo ra lực đẩy do nước phụt ra ở ống thoát Làm trai tiến về phía trước.
Ống hút
Ống thoát
Hướng di chuyển
II. Di chuyển
Oxi
Nước
(Thức ăn, oxi)
Thức ăn
Chất thải
III. Dinh dưỡng

Quan sát hình dưới đây, thảo luận nhóm và trả lời các câu hỏi sau: (3 phút )
Dòng nước theo ống hút vào khoang áo mang theo những chất gì vào miệng và
mang trai?
Quá trình hô hấp của trai diễn ra ở đâu?
Quá trình lọc thức ăn của trai diễn ra ở đâu?
- Em có nhận xét gì về kiểu dinh dưỡng của trai?
Ống hút
Ống thoát
Mang
Lỗ miệng
Cacbonic
Tấm miệng
Oxi
Nước
(Thức ăn, oxi)
Thức ăn
Chất thải
III. Dinh dưỡng
Ống hút
Ống thoát
Mang
Lỗ miệng
Trai dinh dưỡng theo kiểu hút nước để lọc lấy vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh, các động vật nhỏ khác, góp phần lọc sạch môi trường nước.
Cách dinh dưỡng của trai có ý nghĩa như thế nào với môi trường nước?
Cacbonic
Tấm miệng
Tấm miệng
Tinh trùng
Trai cái
Ấu trùng
(sống trong mang mẹ)
Trai con
(ở bùn)
Nghiên cứu thông tin trong SGK, tìm từ thích hợp điền vào chỗ trống trong sơ đồ sau:
IV. Sinh sản
Ý nghĩa của giai đoạn trứng phát triển thành ấu trùng trong mang trai mẹ?

Bảo vệ trứng và ấu trùng khỏi bị các động vật khác ăn mất
Mang trai mẹ có nhiều thức ăn và khí oxi
Ý nghĩa của việc ấu trùng
bám vào mang và da cá?
Tăng lượng oxi và phát tán
nòi giống rộng rãi
Nhiều ao đào thả cá, trai không thả mà tự nhiên có, tại sao?
Vì ấu trùng trai thường bám vào mang và da cá. Khi con người thả cá vào ao hoặc khi mưa cá vượt bờ mang theo ấu trùng trai vào ao.
Củng cố
1. Lớp vỏ cứng của trai được tiết ra từ:
Chọn đáp án đúng:
Các tuyến bài tiết B. Mặt ngoài của áo trai
C. Các dây chằng nối các mảnh vỏ D. Mặt trong áo trai



2. Khi được nở ra và trước khi rời khỏi cơ thể mẹ ra môi trường ngoài,
ấu trùng trai sống ở:
A. Trong bụng mẹ B. Trong áo trai
C. Trong mang mẹ
D. Trong vỏ trai mẹ
Vô tính kiểu mọc chồi B. Hữu tính và thụ tinh ngoài
C. Hữu tính và thụ tinh trong D. Vô tính kiểu phân đôi
3. Trai sinh sản theo kiểu
Củng cố
3. Tìm cụm từ thích hợp điền vào số 1, 2, 3…. 7 trong các câu sau:
Trai sông là đại diện của ngành ……(1)…..... Chúng có lối sống ……(2)… trong bùn và di chuyển …..(3)….....Có 2 mảnh vỏ bằng …(4)… che chở bên ngoài. Phần ..(5).. trai tiêu giảm. Trai lấy được thức ăn và oxi nhờ 2 đôi …..(6)…… và ……(7)……
Thân mềm
chui rúc
chậm chạp
Đá vôi
đầu
tấm mang
tấm miệng
DẶN DÒ
Học bài và trả lời câu hỏi SGK/64
- Chuẩn bị bài mới: Mỗi tổ chuẩn bị mẫu vật gồm: Trai sông, ốc bươu vàng, mực
(mỗi mẫu 2 con) kính lúp, dao lam