Bài 18. Trai sông

Bạch tuộc
Sò
Mực
Ốc sên
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Trai sông
Ốc vặn
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
* Ngành thân mềm: Có thân mềm, không phân đốt, có vỏ cứng bọc ngoài (bộ xương ngoài).
* Nội dung bài học gồm 4 phần:
I- Hình dạng, cấu tạo
II- Di chuyển
III- Dinh dưỡng
IV- Sinh sản
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
Trả lời: Sống ở đáy hồ ao, sông ngòi; bò và ẩn nửa mình trong bùn cát.
Câu hỏi: Trai sông sống ở đâu?
1. Vỏ trai
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
Hãy quan sát hình và chú thích vào các số 1,2,3,4,5?
1. Vỏ trai

Đầu vỏ
Đỉnh vỏ
Bản lề vỏ
Đuôi vỏ
Vòng tăng trưởng vỏ
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai

Đầu vỏ
Đỉnh vỏ
Bản lề vỏ
Đuôi vỏ
Vòng tăng trưởng vỏ
Hãy quan sát phân biệt đầu và đuôi của trai sông?
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai
- Vỏ trai gồm mấy mảnh?
- Gồm 2 mảnh
gắn với
nhau nhờ bản lề phía lưng
- Hai mảnh vỏ gắn với nhau nhờ có gì?
Bản lề vỏ
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai
- Gồm 2 mảnh
- Tại sao vỏ trai có thể đóng mở được?
gắn với
nhau nhờ bản lề phía lưng
2 cơ khép vỏ
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1.Vỏ trai
- Gồm 2 mảnh
gắn với
nhau nhờ bản lề phía lưng
2 cơ khép vỏ
Dây chằng
ở bản lề
có dây chằng cùng hai cơ khép vỏ ở mặt trong giúp vỏ mở ra, đóng vào
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1.Vỏ trai
Cấu tạo vỏ
- Cấu tạo của vỏ trai gồm mấy lớp?
Lớp sừng
Lớp đá vôi
Lớp xà cừ
- Gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề phía lưng có dây chằng cùng hai cơ khép vỏ ở mặt trong giúp vỏ mở ra, đóng vào
- Cấu tạo vỏ gồm 3 lớp: lớp sừng bọc ngoài, lớp đá vôi ở giữa và lớp xà cừ ở trong
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1.Vỏ trai
Câu hỏi: Mài mặt ngoài của vỏ trai ta thấy mùi khét, Vì sao?
Trả lời: Vì phía ngoài cùng là lớp chất sừng, nên khi mài nóng cháy chúng có mùi khét
Mặt ngoài của vỏ
- Gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề phía lưng có dây chằng cùng hai cơ khép vỏ ở mặt trong giúp vỏ mở ra, đóng vào
- Cấu tạo gồm 3 lớp: lớp sừng bọc ngoài, lớp đá vôi ở giữa và lớp xà cừ ở trong
Sản phẩm từ lớp vỏ xà cừ:
Sản phẩm từ ngọc trai:
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai
2. Cơ thể trai
Câu hỏi: Cơ thể trai có cấu tạo thế nào? (chia làm mấy phần chính)
- Gồm 3 phần: Phần ngoài, phần
giữa, phần trong.
Cấu tạo cơ thể trai
Câu hỏi: Để mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể, thì phải làm thế nào?
Trả lời: Luồn lưỡi dao qua khe vỏ, cắt cơ khép vỏ trước và sau. Khi cơ bị đứt, vỏ tự mở ra
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai
2. Cơ thể trai
- Phần ngoài:
là áo trai tạo thành khoang áo - là môi trường hoạt động dinh dưỡng (có ống hút nước và ống thoát nước)
Áo trai
Ống hút nước
Ống thoát nước
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai
2. Cơ thể trai
- Phần ngoài: là áo trai tạo thành khoang áo.
là hai tấm mang.
- Phần giữa:
Hai tấm mang
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai
2. Cơ thể trai
- Phần ngoài: là áo trai tạo thành khoang áo.
trai, lỗ miệng và tấm miệng phủ đầy lông.
- Phần giữa: là hai tấm mang.
- Phần trong:
là thân trai, chân
Chân trai
Thân trai
Lỗ miệng
Tấm miệng
- Đầu trai có phát triển không? Tại sao?
- Phần đầu của trai tiêu giảm, do thích nghi lâu dài với lối sống ít hoạt động
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
Giải thích cơ chế giúp trai di chuyển được trong bùn theo chiều mũi tên ?
II. Di chuyển:
Ống hút nước
Ống thoát nước
Hướng di chuyển
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ giúp trai di chuyển về phía trước
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ giúp trai di chuyển về phía trước
Câu hỏi: Trai sông di chuyển nhanh hay chậm?
Trả lời: Trai di chuyển rất chậm chạp trong bùn, với tốc độ 20-30cm/giờ
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ giúp trai di chuyển về phía trước
III. Dinh dưỡng:
Oxi
Nước
(Thức ăn, oxi)
Thức ăn
Chất thải
Ống hút
Ống thoát
Mang
Lỗ miệng
Cacbonic
Tấm miệng
fhgyy
- Dòng nước theo ống hút vào khoang áo mang theo những chất gì vào miệng và mang trai?
- Quá trình lọc thức ăn và hô hấp của trai sông diễn ra ở đâu?
- Cách dinh dưỡng của trai có ý nghĩa như thế nào với môi trường nước?
Câu hỏi thảo luận:
- Em có nhận xét gì về kiểu dinh dưỡng của trai?
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
II. Di chuyển
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ giúp trai di chuyển về phía trước
III. Dinh dưỡng
Câu 1: Dòng nước theo ống hút vào khoang áo mang theo những chất gì vào miệng và mang trai?
- Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
Trả lời: Thức ăn và ôxi
- Thức ăn của trai là gì?
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ giúp trai di chuyển về phía trước
III. Dinh dưỡng:
- Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
Câu 2: Quá trình lọc thức ăn của trai sông diễn ra ở đâu?
Trả lời: Diễn ra ở lỗ miệng trai nhờ rung động của các lông trên tấm miệng
Lỗ miệng
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ giúp trai di chuyển về phía trước
III. Dinh dưỡng:
- Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
- Dinh dưỡng kiểu thụ động
Câu 3: Em có nhận xét gì về kiểu dinh dưỡng của trai?
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ giúp trai di chuyển về phía trước
III. Dinh dưỡng:
- Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
- Dinh dưỡng kiểu thụ động
- Hô hấp nhờ 2 tấm mang
Câu 4: Quá trình hô hấp của trai diễn ra ở đâu?
Câu 5: Cách dinh dưỡng của trai có ý nghĩa như thế nào với môi trường nước?
Trả lời: Ở 2 tấm mang
Trả lời: Giúp lọc sạch nước
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
III. Dinh dưỡng:
- Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
- Dinh dưỡng kiểu thụ động
IV. Sinh sản:
Câu hỏi: Trai là động vật phân tính hay lưỡng tính?
- Trai là động vật phân tính. Có trai đực, trai cái
- Quá trình sinh sản và phát triển diễn của trai diễn ra như thế nào?
- Hô hấp nhờ 2 tấm mang
* Nghiên cứu thông tin Sgk, tìm từ thích hợp điền vào vị trí tương ứng với các số 1, 2, 3, 4 trong sơ đồ sau?
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng bám vào da cá
1
2
3
4
(ở trong mang trai cái )
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng bám vào da và mang cá
1
2
3
4
(ở trong mang mẹ )
Tinh trùng
Trai cái
ấu trùng
Trai con
(ở bùn)
(ở trong mang mẹ )
Vòng đời phát triển của trai sông
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
IV. Sinh sản:
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng bám vào da và mang cá
(ở trong mang mẹ )
Tinh trùng
Trai cái
ấu trùng
Trai con
(ở bùn)
(ở trong mang mẹ )
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
IV. Sinh sản:
Câu hỏi: Ý nghĩa của giai đoạn trứng phát triển thành ấu trùng trong mang của trai mẹ?
Trả lời: Trứng được bảo vệ tốt hơn và tăng lượng ôxi
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng bám vào da và mang cá
(ở trong mang mẹ )
Tinh trùng
Trai cái
ấu trùng
Trai con
(ở bùn)
(ở trong mang mẹ )
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
IV. Sinh sản
Câu hỏi: Em hãy cho biết ý nghĩa giai đoạn ấu trùng bám vào mang và da cá?
Trả lời: Ấu trùng sống trong mang và da cá được cung cấp oxi, được bảo vệ và được cá đưa đi xa.
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng bám vào da và mang cá
(ở trong mang mẹ )
Tinh trùng
Trai cái
ấu trùng
Trai con
(ở bùn)
(ở trong mang mẹ )
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
IV. Sinh sản
Câu hỏi: Tóm lại Trai sinh sản và phát triển như thế nào?
Trả lời: Trai đẻ trứng và phát triển qua giai đoạn ấu trùng.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
III. Dinh dưỡng:
- Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
- Dinh dưỡng kiểu thụ động
IV. Sinh sản:
- Trai là động vật phân tính. Có trai đực, trai cái
- Hô hấp nhờ 2 tấm mang
- Đẻ trứng, trứng phát triển qua giai đoạn ấu trùng
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
* Câu hỏi và bài tập củng cố:
Câu hỏi: Trai tự vệ bằng cách nào? Cấu tạo nào của trai đảm bảo cách tự vệ đó có hiệu quả.
Trả lời: Trai tự vệ bằng cách co chân, khép vỏ. Nhờ vỏ cứng rắn và hai cơ khép vỏ vững chắc nên kẻ thù không thể bửa vỏ ra để ăn được phần mềm của cơ thể chúng.
Câu hỏi: Vì sao ở nhiều ao nuôi cá không thả trai mà vẫn có trai sống trong ao?
Trả lời: Vì ấu trùng trai bám vào mang và da cá.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
Bài tập 1: Em hãy chú thích vào các số thứ tự trên tranh
1.
Vỏ
Chân
Mang
Cơ khép vỏ
Thân
5.
4.
3.
2.
Lỗ miệng
Tấm miệng
Áo trai
8.
7.
6.
Bài tập 2: Những câu dưới đây là đúng hay sai? Viết chữ Đ (đúng) hoặc S (sai) vào ô trống.
1. Trai xếp vào ngành thân mềm vì có thân mềm không phân đốt.
2. Cơ thể trai gồm 3 phần đầu trai, thân trai và chân trai.
3. Trai di chuyển nhờ chân rìu.
4. Trai lấy thức ăn theo cơ chế thụ động, lọc từ nước hút vào.
5. Trai lưỡng tính.
Đ
S
Đ
S
Đ
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19: TRAI SÔNG
* Hướng dẫn về nhà:
- Học bài, trả lời các câu hỏi Sgk / 64.
- Chuẩn bị bài 20: Thực hành quan sát 1 số thân mềm.
+ Tìm hiểu trước bài, quan sát các tranh từ H20.1-20.5 / 68,69 Sgk.
+ Chuẩn bị mẫu vật: Con ốc sên, vỏ ốc sên, con trai sông, con mực.
Bµi häc ®Õn ®©y lµ kÕt thóc
Xin cảm ơn quý thầy cô và các em học sinh.
Chúc nhiều sức khỏe!

CHÚC
SỨC KHỎE
QÚI
TH?Y CÔ
VÀ CÁC EM