Bài 18. Trai sông

Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
Nội dung bài học gồm 4 phần:
I. Hình dạng, cấu tạo
II. Di chuyển
III. Dinh dưỡng
IV. Sinh sản
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
Trai sông sống ở đâu?
I. Hình dạng, cấu tạo:
Đầu vỏ
Đỉnh vỏ
Bản lề vỏ
Đuôi vỏ
Vòng tăng trưởng vỏ
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
- Hãy quan sát phân biệt đầu và đuôi của trai sông?
Quan sát hình : xác định các phần của vỏ trai ?
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
- Vỏ trai gồm mấy mảnh?
- Gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề phía lưng.
Bản lề
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
- Tại sao vỏ trai có thể đóng mở được?
2 cơ khép vỏ
Bản lề
- Nhờ bản lề có dây chằng cùng hai cơ khép vỏ ở mặt trong của vỏ → vỏ mở ra, đóng vào
- Để mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể, phải làm thế nào? Trai chết thì vỏ mở, tại sao?
- Để mở vỏ trai quan sát bên trong, phải luồn lưỡi dao vào qua khe vỏ cắt cơ khép vỏ. Cơ khép vỏ bị cắt, lập tức vỏ trai sẽ mở ra => chứng tỏ sự mở vỏ là do tính tự động của trai. Vì thế khi trai bị chết vỏ thường mở ra.
Động tác đóng vỏ
Động tác mở vỏ
Trai đóng và mở vỏ nhờ hoạt động của dây chằng ở bản lề và hai cơ khép vỏ bám chắc vào mặt trong của vỏ.
Hai cơ khép vỏ
Dây chằng
Vỏ trai có vai trò gì trong đời sống của trai?
Vỏ trai có vai trò bảo vệ thân mềm bên trong
Trai là động vật thuộc ngành thân mềm lớp 2 mảnh vỏ hay lớp chân rùi.
Trai tự vệ bằng cách nào?
- Trai tự vệ bằng cách co chân, khép vỏ. Nhờ vỏ cứng rắn và
2 cơ khép vỏ vững chắc nên kẻ thù không thể bửa vỏ ra để
ăn được phần mềm của cơ thể chúng.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
- Nêu cấu tạo của vỏ trai?
Lớp sừng
Lớp đá vôi
Lớp xà cừ
- Vỏ trai gồm 3 lớp:
Cấu tạo vỏ
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
Mặt ngoài của vỏ
- Mài mặt ngoài của vỏ trai ta thấy mùi khét, Vì sao?
- Vì phía ngoài cùng là lớp sừng, nên khi mài nóng cháy, chúng có múi khét.
Sản phẩm từ lớp vỏ xà cừ
Vương miện 2,5 tỷ đồng của Hoa hậu VN 2014 lập kỷ lục
Điểm nhấn là viên ngọc trai trống đồng 15 mm màu vàng quý hiếm được đặt ở tâm. Xung quanh là 18 viên ngọc trai màu vàng kim có hình dạng tự nhiên, 36 viên ngọc trai biển Akoya màu trắng cùng 1.000 viên kim cương 
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
2. Cơ thể trai:
Cấu tạo cơ thể trai
Quan sát hình 18.3 và thông tin SGK trả lời câu hỏi
Cơ thể trai có cấu tạo như thế nào?
1
Cơ khép vỏ
2
Áo trai
3
Mang
4
Chân
5
Thân
6
Lỗ miệng
7
Tấm miệng
Ống thoát
8
Ống hút
Ống thoát
Ống hút
Áo trai
Mang
Chân
Thân
Lỗ miệng
Tấm miệng
Dưới vỏ
Ở giữa
Trung tâm
11
10
9
8
7
6
5
4
1
2
3
Vỏ trai
Cơ khép vỏ sau
Cơ thể trai có cấu tạo như thế nào?
Hãy điền các chú thích vào hình sau?
Cơ khép vỏ trước
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
2. Cơ thể trai:
- Đầu trai có phát triển không? Tại sao?
- Phần đầu của trai tiêu giảm, do thích nghi lâu dài với lối sống ít hoạt động.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
- Giải thích cơ chế giúp trai di chuyển được trong bùn theo chiều mũi tên ?
Ống hút nước
Ống thoát nước
Hướng di chuyển
II. Di chuyển:
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
Ống hút nước
Ống thoát nước
Hướng di chuyển
- Chân trai hình lưỡi rìu thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ → trai di chuyển về phía trước.
II. Di chuyển:
Vỏ trai hé mở cho chân thò ra vươn dài trong bùn về hướng muốn đi tới để mở đường, Sau đó trai co chân đồng thời với việc khép vỏ lại, tạo ra lực đẩy do nước phụt ra ở rãnh phía sau (ống thoát), làm trai tiến về phía trước.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
- Trai sông di chuyển nhanh hay chậm? Đã bao giờ em nhìn thấy trai sông đang di chuyển chưa?
- Trai di chuyển chậm chạp trong bùn với tốc độ 20 – 30 cm/giờ
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
III. Dinh dưỡng:
- Dòng nước theo ống hút vào khoang áo mang theo những chất gì vào miệng và mang trai?
-Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
- Thức ăn và ôxi.
- Thức ăn của trai là gì?
Oxi
Nước
(Thức ăn, oxi)
Thức ăn
Chất thải
Ống hút
Ống thoát
Mang
Lỗ miệng
Cacbonic
Tấm miệng
fhgyy
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
III. Dinh dưỡng:
- Quá trình lọc thức ăn của trai sông diễn ra ở đâu?
- Quá trình lọc thức ăn của trai sông diễn ra lỗ miệng trai nhờ rung động của các lông trên tấm miệng.
Lỗ miệng
- Em có nhận xét gì về kiểu dinh dưỡng của trai?
- Dinh dưỡng kiểu thụ động.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
III. Dinh dưỡng:
- Quá trình hô hấp của trai diễn ra ở đâu?
- Em hãy giải thích tại sao nhiều bể nước người ta thường thả trai vào để lọc nước (làm nước trong hơn)
- Quá trình hô hấp diễn ra ở mang.
Mang
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
III. Dinh dưỡng:
IV. Sinh sản:
- Trai là động vật phân tính hay lưỡng tính?
- Trai là động vật phân tính. Có trai đực, trai cái.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
IV. Sinh sản:
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng bám vào da cá
1
2
3
4
(ở trong mang trai cái)
- Nghiên cứu thông tin sgk tìm từ thích hợp điền vào vị trí tương ứng với các số 1, 2, 3, 4 trong sơ đồ sau?
Tinh trùng
Trai cái
Ấu trùng
Trai con
(ở bùn)
(ở trong mang mẹ)
- Ý nghĩa của giai đoạn trứng phát triển thành ấu trùng trong mang của trai mẹ?
- Trứng được bảo vệ tốt hơn, và tăng lượng ôxi.
- Em hãy cho biết ý nghĩa giai đoạn ấu trùng bám vào mang và da cá?
- Ấu trùng sống trong mang và da cá được cung cấp ôxi và được bảo vệ, được cá đưa đi xa.
Kết luận
8
7
6
5
4
3
2
1
T H Â N M Ề M
V Ỏ T R A I
8
7
6
5
4
3
2
1
T
L Ớ P S Ừ N G
S
C H Â N T R A I
N
I
Á O T R A I
A
Đ Á V Ô I
Ô
T H Ụ Đ Ộ N G
G
N G Ọ C T R A I
R
Đáp án
ô chữ
1. Trai, sò, ốc, hến... thuộc ngành?
2. Vỏ trai có... bọc ngoài?
3. Cơ thể trai phía trong là thân trai, phía ngoài là...?
4. ...gồm hai mảnh gắn với nhau nhờ bản lề ở phía lưng?
5. Xà cừ do lớp ngoài của... tiết ra tạo thành?
6. Lớp giữa của vỏ trai là lớp...?
8. Lớp xà cừ mỏng có thể tạo nên...?
7. Kiểu dinh dưỡng của trai...?
Vai trò của trai đối với tự nhiên và đời sống con người?
Lọc sạch môi trường nước, làm thực phẩm
Làm đồ trang sức, khảm mỹ nghệ…

Đọc mục “Em có biết”
để hiểu ngọc trai được hình thành
như thế nào.
DẶN DÒ
Học bài và trả lời câu hỏi cuối bài.
- Đọc mục “em có biết”.
- Sưu tầm tranh ảnh, mẫu vật một số đại diện của ngành thân mềm.
- Tiết 20 Thực hành quan sát một số thân mềm.
Chào tạm biệt
Chúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ
Chúc các em học sinh chăm ngoan học giỏi