Bài 18. Trai sông

Ngành Thân mềm
Trai sông
(Sống ở hồ, ao, sông ngòi)
Bạch tuộc
(Sống ở biển)
Sò
(Sống ở ven biển)
Mực
(Sống ở biển)
Ốc sên
(Sống ở trên cạn)
Ốc vặn
(Sống ở nước ngọt)
Ngành Thân mềm ở nước ta rất đa dạng, phong phú như : Trai, ốc, sò, mực, bạch tuộc… và phân bố ở khắp các môi trường: biển, sông, ao, hồ, trên cạn…
Quan sát hình vẽ : xác định các phần của vỏ trai ?
1
2
3
4
5
Đỉnh vỏ
Bản lề vỏ
Đuôi vỏ
Vòng tăng trưởng vỏ
Đầu vỏ
- Gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề ở phía lưng. Dây chằng ở bản lề cùng với 2 cơ khép vỏ
Quan sát hình và cho biết đặc điểm cấu tạo của vỏ trai ?
Tiết 19. TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1. Vỏ trai
- Có lớp sừng bọc ngoài, lớp đá vôi ở giữa và lớp xà cừ óng ánh ở trong cùng.
Lớp sừng
Lớp đá vôi
Lớp xà cừ
2 mảnh vỏ
Cơ khép vỏ
Dây chằng
Lớp xà cừ
Lớp đá vôi
Lớp sừng
Thành phần vỏ của trai có tới 70% là chất hữu cơ (CaCO3 ) còn ở các loài ốc chiếm 30%
Mài mặt ngoài của vỏ trai ngửi thấy có mùi khét vì phía ngoài là lớp sừng có thành phần là chất hữu cơ nên khi mài nóng cháy, chúng có mùi khét.
Tại sao khi mài mặt ngoài vỏ trai ta ngửi thấy có mùi khét ?
Quan sát hình sau cho biết Trai đóng và mở vỏ là nhờ bộ phận nào?
Trai đóng và mở vỏ nhờ hoạt động của dây chằng ở bản lề và hai cơ khép vỏ bám chắc vào mặt trong của vỏ.
Hai cơ khép vỏ
Dây chằng
Để mở vỏ trai quan sát bên trong, phải luồn lưỡi dao vào qua khe vỏ cắt cơ khép vỏ. Cơ khép vỏ bị cắt, lập tức vỏ trai sẽ mở ra => chứng tỏ sự mở vỏ là do tính tự động của trai. Vì thế khi trai bị chết vỏ thường mở ra.
Để mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể, phải làm thế nào ?
Tại sao trai chết thì mở vỏ?
Vỏ trai có vai trò gì trong đời sống của trai?
Vỏ trai có vai trò bảo vệ thân mềm bên trong
Trai là động vật thuộc ngành thân mềm lớp 2 mảnh vỏ hay lớp chân rìu.
Trai tự vệ bằng cách nào ?

Trai tự vệ bằng cách co chân, khép vỏ. Nhờ vỏ cứng rắn và
2 cơ khép vỏ vững chắc nên kẻ thù không thể bửa vỏ ra để ăn
Được phần mềm của cơ thể chúng.
Ống thoát
Ống hút
Áo trai
Mang
Chân
Thân
Lỗ miệng
Tấm miệng
Dưới vỏ
Ở giữa
Trung tâm
11
10
9
8
7
6
5
4
1
2
3
Vỏ trai
Cơ khép vỏ trước
Chỗ bám cơ khép vỏ sau
Cơ thể trai có cấu tạo như thế nào ?
Hãy điền các chú thích vào hình sau ?
- Mặt trong áo tạo thành khoang áo, có ống hút và ống thoát nước.
- Giữa là hai tấm mang.
- Trung tâm : trong là thân trai có lỗ miệng với 4 tấm miệng, ngoài là chân trai.
Tiết 19. TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1. Vỏ trai
2. Cơ thể trai
Quan sát hình sau và giải thích cơ chế giúp trai di chuyển được trong bùn theo chiều mũi tên?
Vỏ trai hé mở cho chân thò ra vươn dài trong bùn về hướng muốn đi tới để mở đường, Sau đó trai co chân đồng thời với việc khép vỏ lại, tạo ra lực đẩy do nước phụt ra ở rãnh phía sau (ống thoát), làm trai tiến về phía trước.
Ống hút
Ống thoát
Hướng di chuyển
II. Di chuyển
Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ giúp trai di chuyển về phía trước

Chân trai thò theo hướng
nào thì traichuyển động
theo hướng đó
Oxi
Nước
(Thức ăn, oxi)
Thức ăn
Chất thải
III. Dinh dưỡng

▼ Quan sát hình dưới đây, thảo luận nhóm
và trả lời các câu hỏi sau:
1. Dòng nước qua ống hút vào khoang áo mang
theo những chất gì vào miệng và mang trai?
2. Trai lấy mồi ăn (thường là vụn hữu cơ, động vật
nguyên sinh) và ôxy chỉ nhờ vào cơ chế lọc từ nước
hút vào, vậy đó là kiểu dinh dưỡng gì?
Ống hút
Ống thoát
Mang
Lỗ miệng
Cacbonic
Tấm miệng
fhgyy
Dinh dưỡng thụ động : Nước qua ống hút, đem thức ăn (vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh) đến miệng trai và ôxi đến mang trai
Kiểu dinh dưỡng thụ động của trai đã ảnh hưởng đến cấu tạo nào của trai ?
Đầu trai tiêu giảm
Cách dinh dưỡng của trai có ý nghĩa như thế nào với môi trường nước?
Trai dinh dưỡng theo kiểu hút nước để lọc lấy vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh, các động vật nhỏ khác, góp phần lọc sạch môi trường nước.
Ở những nơi nước ô nhiễm, người ăn trai, sò hay bị ngộ độc vì khi lọc nước, nhiều chất độc còn tồn động ở cơ thể trai, sò.
Vì sao có trường hợp ăn thịt trai, sò bị ngộ độc ?
Trách nhiệm của mỗi người chúng ta là gì ?
Không gây ô nhiễm môi trường nước
Tinh trùng
Trai cái
Ấu trùng
(sống trong mang mẹ)
Trai
trưởng thành
( bùn cát)
IV. Sinh sản
Nghiên cứu thông tin trong SGK, tìm từ thích hợp điền vào các số 1, 2, 3, 4 trong sơ đồ sau:
Trình bày quá trình sinh sản của trai sông ?
Trứng thụ tinh, phát triển thành ấu trùng nở trong mang trai mẹ, sau đó bám vào da và mang cá một vài tuần rồi rơi xuống bùn phát triển thành trai trưởng thành.
Ý nghĩa của giai đoạn trứng phát triển thành ấu trùng trong mang trai mẹ?
Bảo vệ trứng và ấu trùng khỏi bị các động vật khác ăn mất
Mang trai mẹ có nhiều thức ăn và dưỡng khí tạo điều kiện cho ấu trùng phát triển tốt
Ý nghĩa của giai đoạn ấu trùng bám vào mang và da cá?
Ấu trùng trai thường bám vào mang và da cá. Khi con người thả cá vào ao hoặc khi mưa cá vượt bờ mang theo ấu trùng trai vào ao  Giúp phát tán nòi giống.
Lọc sạch môi trường nước, làm thực phẩm
Làm đồ trang sức, khảm mỹ nghệ…
Củng cố
Câu 1 : Vai trò của trai đối với tự nhiên và đời sống con người?
Ống thoát
Ống hút
Áo trai
Mang
Chân
Thân
Lỗ miệng
Tấm miệng
Dưới vỏ
Ở giữa
Trung tâm
11
10
9
8
7
6
5
4
1
2
3
Vỏ trai
Cơ khép vỏ trước
Chỗ bám cơ khép vỏ sau
Cơ thể trai có cấu tạo như thế nào ?
Câu 2 : Hãy điền các chú thích vào hình sau ?
Hướng dẫn về nhà
Học bài. Trả lời câu hỏi sau bài học.
Đọc mục “Em có biết” để hiểu ngọc trai được hình thành như thế nào.
1. Bài vừa học
2. Bài sắp học
Quan sát hình 20.1, 2, 3 đối chiếu với mẫu vật nhận biết tên các bộ phận và chú thích bằng số vào hình.
CHÚC CÁC EM HỌC SINH HỌC TỐT
Chào tạm biệt quý thầy cô