Bài 18. Trai sông

SINH HỌC 7
GV: Nguyễn Thị Thúy Ngọc
Chương I: Ngành động vật nguyên sinh: trùng roi, trùng đế giày,trùng biến hình…
- Chương III: Các ngành giun:
- Chương II: Ngành ruột khoang: Thủy tức
Ngành giun dẹp: Sán lá gan
Ngành giun đốt: Con giun đất
Ngành giun tròn: Con giun đũa
HỆ THỐNG LẠI CÁC CHƯƠNG ĐÃ HỌC
Bạch tuột
Sò
Mực
Ốc sên
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Trai sông
Ốc vặn
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
- Trai sông sống ở đâu?
- Sống ở đáy hồ ao, sông ngòi; bò và ẩn nửa mình trong bùn cát.
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
1.
2
3
4
5
Đầu vỏ
Đỉnh vỏ
Bản lề vỏ
Đuôi vỏ
Vòng tăng trưởng vỏ
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
Các thành phần của vỏ trai
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18:TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
1.Vỏ trai

Đầu vỏ
Đỉnh vỏ
Bản lề vỏ
Đuôi vỏ
Vòng tăng trưởng vỏ
Hãy quan sát phân biệt đầu và đuôi của trai sông?
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
Vỏ trai gồm mấy mảnh?
Gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề phía lưng
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
Gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề phía lưng
- Tại sao vỏ trai có thể đóng mở được?
2 cơ khép vỏ
Bản lề
- Nhờ bản lề có dây chằng cùng hai cơ khép vỏ ở mặt trong của vỏ → vỏ mở ra, đóng vào
- Để mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể, phải làm thế nào? Trai chết thì vỏ mở, tại sao?
- Để mở vỏ trai quan sát bên trong, phải luồn lưỡi dao vào qua khe vỏ cắt cơ khép vỏ. Cơ khép vỏ bị cắt, lập tức vỏ trai sẽ mở ra => chứng tỏ sự mở vỏ là do tính tự động của trai. Vì thế khi trai bị chết vỏ thường mở ra.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
Gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề phía lưng
- Nhờ bản lề có dây chằng cùng hai cơ khép vỏ ở mặt trong của vỏ → vỏ mở ra, đóng vào
Cấu tạo vỏ
Nêu cấu tạo của vỏ trai?
Lớp sừng
Lớp đá vôi
Lớp xà cừ
- Cấu tạo gồm 3 lớp: lớp sừng bọc ngoài, lớp đá vôi ở giữa và lớp xà cừ ở trong.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
Gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề phía lưng
- Nhờ bản lề có dây chằng cùng hai cơ khép vỏ ở mặt trong của vỏ → vỏ mở ra, đóng vào
- Cấu tạo gồm 3 lớp: lớp sừng bọc ngoài, lớp đá vôi ở giữa và lớp xà cừ ở trong.
Mặt ngoài của vỏ
- Mài mặt ngoài của vỏ trai ta thấy mùi khét, Vì sao?
- Vì phía ngoài cùng là lớp sừng, nên khi mài nóng cháy, chúng có múi khét.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
2. Cơ thể trai:
- Cơ thể trai có cấu tạo thế nào?
- Phần trung tâm:
- Phần giữa:
- Phần ngoài:
Cấu tạo cơ thể trai
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
1. Vỏ trai:
2. Cơ thể trai:
- Phần ngoài:
- Phần ngoài: có áo trai tạo thành khoang áo, ống hút nước và ống thải nước.
áo trai
ống hút nước
ống thải nước
Thân trai
Chân trai
- Trung tâm
- Phần giữa:
Hai tấm mang
- Ở giữa: là hai tấm mang.
- Trung tâm cơ thể:phía trong là thân trai, phía ngoài là chân trai ( chân rìu)
Vậy đầu trai ở đâu?
- Đầu trai tiêu giảm
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
Trai di chuyển như thế nào?
Ống hút nước
Ống thoát nước
Hướng di chuyển
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ → trai di chuyển về phía trước
II. Di chuyển:
Vỏ trai hé mở cho chân thò ra vươn dài trong bùn về hướng muốn đi tới để mở đường, Sau đó trai co chân đồng thời với việc khép vỏ lại, tạo ra lực đẩy do nước phụt ra ở rãnh phía sau (ống thoát), làm trai tiến về phía trước.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
- Chân trai thò ra, thụt vào kết hợp với đóng mở vỏ → trai di chuyển về phía trước
II. Di chuyển:
- Trai sông di chuyển nhanh hay chậm?
- Trai di chuyển chậm chạp trong bùn với tốc độ 20 - 30cm/giờ
III. Dinh dưỡng:
Oxi
Nước
(Thức ăn, oxi)
Thức ăn
Chất thải
III. Dinh dưỡng

▼ Quan sát hình dưới đây, thảo luận nhóm
và trả lời các câu hỏi sau:
1. Dòng nước qua ống hút vào khoang áo mang
theo những chất gì vào miệng và mang trai?
2. Quá trình hô hấp của trai diễn ra ở đâu?
3. Quá trình biến đổi thức ăn của trai diễn ra ở đâu?
4. Em có nhận xét gì về kiểu dinh dưỡng của trai?
Ống hút
Ống thoát
Mang
Lỗ miệng
Cacbonic
Tấm miệng
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
III. Dinh dưỡng:
- Dòng nước theo ống hút vào khoang áo mang theo những chất gì vào miệng và mang trai?
-Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
- Thức ăn và ôxi
- Thức ăn của trai là gì?
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
III. Dinh dưỡng:
-Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
- Quá trình lọc thức ăn của trai sông diễn ra ở đâu?
- Quá trình lọc thức ăn của trai sông diễn ra lỗ miệng trai nhờ rung động của các lông trên tấm miệng.
Lỗ miệng
- Em có nhận xét gì về kiểu dinh dưỡng của trai?
- Dinh dưỡng kiểu thụ động.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
III. Dinh dưỡng:
-Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
Tấm miệng
- Dinh dưỡng kiểu thụ động.
- Quá trình hô hấp của trai diễn ra ở đâu?
- Quá trình hô hấp diễn ra ở mang.
Mang
- Quá trình lọc thức ăn của trai sông diễn ra lỗ miệng trai nhờ rung động của các lông trên tấm miệng.
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo:
II. Di chuyển:
III. Dinh dưỡng:
IV. Sinh sản:
- Trai là động vật phân tính hay lưỡng tính?
- Trai là động vật phân tính. Có trai đực, trai cái.
- Quá trình sinh sản và phát triển diễn của trai diễn ra như thế nào?
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 19-Bài 18: TRAI SÔNG
IV. Sinh sản:
- Trai là động vật phân tính. Có trai đực, trai cái.
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng bám vào da cá
1
2
3
4
(ở trong mang trai cái)
- Nghiên cứu thông tin sgk tìm từ thích hợp điền vào vị trí tương ứng với các số 1, 2, 3, 4 trong sơ đồ sau?
Tinh trùng
Trai cái
Ấu trùng
Trai con
(ở bùn)
(ở trong mang mẹ)
- Ý nghĩa của giai đoạn trứng phát triển thành ấu trùng trong mang của trai mẹ?
- Trứng được bảo vệ tốt hơn, và tăng lượng ôxi.
- Em hãy cho biết ý nghĩa giai đoạn ấu trùng bám vào mang và da cá?
- Ấu trùng sống trong mang và da cá được cung cấp ôxi và được bảo vệ, được cá đưa đi xa.
Kết luận
Vai trò của trai đối với tự nhiên và đời sống con người?
Lọc sạch môi trường nước, làm thực phẩm
Làm đồ trang sức, khảm mỹ nghệ…
a. 2 mảnh, gồm lớp sừng , lớp vỏ đá vô.
b. 1 mảnh, gồm lớp sừng, lớp đá vôi, lớp xà cừ
d. 2 mảnh gồm lớp sừng, lớp đá vôi và lớp xà cừ
c. 2 mảnh vỏ xoắn lại theo chiều không gian
Củng cố
Vỏ trai có các đặc điểm nào sau đây ?
8
7
6
5
4
3
2
1
T H Â N M Ề M
V Ỏ T R A I
8
7
6
5
4
3
2
1
T
L Ớ P S Ừ N G
S
C H Â N T R A I
N
I
Á O T R A I
A
Đ Á V Ô I
Ô
T H Ụ Đ Ộ N G
G
N G Ọ C T R A I
R
Đáp án
ô chữ
1. Trai, sò, ốc, hến... thuộc ngành?
2. Vỏ trai có... bọc ngoài?
3. Cơ thể trai phía trong là thân trai, phía ngoài là...?
4. ...gồm hai mảnh gắn với nhau nhờ bản lề ở phía lưng?
5. Xà cừ do lớp ngoài của... tiết ra tạo thành?
6. Lớp giữa của vỏ trai là lớp...?
8. Lớp xà cừ mỏng có thể tạo nên...?
7. Kiểu dinh dưỡng của trai...?
DẶN DÒ
Học bài và trả lời câu hỏi cuối bài.
- Đọc mục “em có biết”.
- Sưu tầm tranh ảnh, mẫu vật một số đại diện của ngành thân mềm.
- Tiết 20 Thực hành quan sát một số thân mềm.