Bài 18. Trai sông

Môn: Sinh học 7
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH
Kiểm tra bài cũ:
Câu hỏi:
Em hãy cho biết từ đầu chương trình đến giờ đã học những ngành động vật nào? Kể tên một số đại diện của ngành đó?
Chương I: Ngành động vật nguyên sinh: trùng roi, trùng đế giày,trùng biến hình…
- Chương III: Các ngành giun:
- Chương II: Ngành ruột khoang: Thủy tức
Trả lời:
Ngành giun dẹp : Sán lá gan
Ngành giun đốt : Giun đất
Ngành giun tròn: Giun đũa
Trai sông
(Sống ở hồ, ao, sông ngòi)
Bạch tuộc
(Sống ở biển)
Sò
(Sống ở ven biển)
Mực
(Sống ở biển)
Ốc sên
(Sống ở trên cạn)
Ốc vặn
(Sống ở nước ngọt)
Ngành Thân mềm ở nước ta rất đa dạng, phong phú như : Trai, ốc, sò, mực, bạch tuộc… và phân bố ở khắp các môi trường: biển, sông, ao, hồ, trên cạn…
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 20: TRAI SÔNG
Trai sông sống ở đâu? Có hình dạng như thế nào?
Trai sông sống ở đáy hồ ao, sông ngồi; bò và ẩn nửa mình trong bùn cát. Thân trai mềm nằm trong 2 mảnh vỏ. Đầu vỏ hơi tròn, đuôi hơi nhọn.
I. Hình dạng, cấu tạo
Chương 4: NGÀNH THÂN MỀM
Tiết 10: TRAI SÔNG
I. Hình dạng, cấu tạo
Đầu vỏ
Đỉnh vỏ
Bản lề vỏ
Đuôi vỏ
Vòng tăng trưởng vỏ
H 18.2. Cấu tạo vỏ
1
2
3
Lớp xà cừ
Lớp đá vôi
Lớp sừng
1.Vỏ trai
1. Vỏ trai
- Vỏ trai gồm hai mảnh vỏ bằng đá vôi che chở bên ngoài. Có 3 lớp
Lớp sừng
Lớp đá vôi
Lớp xà cừ
2. Cơ thể trai
Phần ngoài
Phần giữa
Phần trong
Cấu tạo cơ thể trai sông
11
10
9
8
7
6
5
4
1
2
3
H 18.3. Cấu tạo cơ thể trai
1
Cơ khép vỏ
2
Áo trai
3
Mang
4
Chân
5
Thân
5
Thân
6
Lỗ miệng
7
Tấm miệng
Ống thoát
8
Ống hút
Ống thoát
Ống hút
Áo trai
Mang
Chân
Thân
Lỗ miệng
Tấm miệng
11
10
9
8
7
6
5
4
1
2
3
Vỏ trai
Cơ khép vỏ trước
Chỗ bám cơ khép vỏ sau
Quan sát hình bên thảo luận nhóm các câu hỏi sau:
Để mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể, phải làm thế nào? Trai chết thì vỏ mở, tại sao?
2. Mài mặt ngoài vỏ trai ngửi thấy có mùi khét, vì sao?
Để mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể phải cắt dây chằng ở phía lưng và cắt 2 cơ khép vỏ.
* Mài mặt ngoài vỏ trai ngửi có mùi khét là vì lớp sừng bằng chất hữu cơ bị ma sát cháy có mùi khét.
1. Cơ thể trai có cấu tạo như thế nào?
Cơ thể trai gồm:
- Ngoài: Áo trai tạo thành khoang áo, có ống hút và ống thoát nước.
- Giữa: Tấm mang.
- Trong: Thân trai, chân rìu, lỗ miệng, tấm miệng.
chân
chân
Chổ bám cơ khép vỏ sau
Mang
ống hút
ống thoát
Vỏ
Cơ khép vỏ trước
Tấm miệng
Thân
Aó trai
H18.4. Trai di chuyển và dinh dưỡng
Trai thò chân và vươn dài trong bùn về hướng muốn đi tới để mở đường, sau đó chân trai thò ra thụt vào kết hợp với việc khép mở vỏ, tạo ra lực đẩy do nước phụt ra ở rảnh phía sau, làm trai tiến về phía trước.
HS đọc thông tin QS hình 18.4, giải thích cơ chế giúp trai di chuyển được trong bùn theo chiều mũi tên?
Chân trai hình rìu thò ra thụt vào, kết hợp đóng mở vỏ di chuyển
Trai di chuyển như thế nào?
II.Di chuyển
Dòng nước (thức ăn, oxi )
Oxi
Thức ăn
Thức ăn
Chất thải
Cacbonic
Quá trình dinh dưỡng của trai sông
III. Dinh dưỡng


Hs đọc thông tin, quan sát h18.3,4, thảo luận để trả lời câu hỏi sgk:

1. Dòng nước qua ống hút vào khoang áo mang theo những chất gì vào miệng trai và mang trai?
2. Trai lấy mồi ăn (thường là vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh) và ôxi chỉ nhờ vào cơ chế lọc từ nước hút vào, vậy đó là kiểu dinh dưỡng gì (chủ động hay thụ động)?
Nước qua ống hút, đem thức ăn đến miệng trai và ôxi đến mang trai.
Kiểu dinh dưỡng ở trai như thế gọi là dinh dưỡng thụ động.
III. Dinh dưỡng
- Dinh dưỡng thụ động
- Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
- Hô hấp bằng mang.
Trai sông
Trai đực
Trứng
(Theo dòng nước)
Trứng đã thụ tinh
Ấu trùng
1
2
3
4
(Ở trong mang trai mẹ)
Tinh trùng
Trai cái
ấu trùng
Trai con
(ở bùn)
(Ở trong mang trai mẹ)
Vòng đời phát triển của trai sông
(Bám vào mang và da cá)
IV. Sinh sản
Ấu trùng bám vào mang, da cá tăng lượng ôxi, được bảo vệ.
Trứng phát triển trong mang trai mẹ  được bảo vệ và tăng lượng ôxi.
Nhiều ao đào thả cá, trai không thả mà tự nhiên có, tại sao?
Nhiều ao đào thả cá, trai không thả mà tự nhiên có,
vì ấu trùng trai thường bám vào mang và da cá.
Khi mưa, cá vượt bờ mang theo ấu trùng trai vào ao
NGÀNH THÂN MỀM
TRAI SÔNG
CHƯƠNG 4
I/ HÌNH DẠNG, CẤU TẠO
II/ DI CHUYỂN
III/ DINH DƯỠNG
IV/ SINH SẢN
1. Vỏ trai:
2. Cơ thể trai
Vỏ trai gồm hai mảnh vỏ bằng đá vôi che chở bên ngoài. Có 3 lớp: Lớp sừng
Lớp đá vôi
Lớp xà cừ
Gồm: - Ngoài: Áo trai tạo thành khoang áo, có ống hút và ống thoát nước.
Chân trai hình rìu thò ra thụt vào, kết hợp đóng mở vỏ di chuyển
- Dinh dưỡng thụ động
- Thụ tinh ngoài.
- Thức ăn: Động vật nguyên sinh và vụn hữu cơ.
- Hô hấp bằng mang.
- Giữa: Tấm mang.
- Trong: Thân trai, chân rìu, lỗ miệng, tấm miệng.
- Trứng phát triển qua giai đoạn ấu trùng.
- Cơ thể trai phân tính.
Tiết 20
Củng cố
1. Trai di chuyển ở trong bùn bằng cách nào?
Chọn đáp án đúng:
A. Chân trai thò ra và thụt vào
B. Trai hút và phụt nước đẩy cơ thể đi
C. Chân kết hợp với sự đóng mở của vỏ
D. Cả A và C đúng
2. Bộ phận nào điều chỉnh động tác đóng mở vỏ trai?
A. Chân trai
B. Dây chằng ở bản lề
C. Hai cơ khép vỏ và dây chằng bản lề
D. Cả A và B đúng
Củng cố
3. Tìm cụm từ thích hợp điền vào số 1, 2, 3…. 7 trong các câu sau:
Trai sông là đại diện của ngành ……(1)…..... Chúng có lối sống ……(2)… trong bùn và di chuyển …..(3)….....Có 2 mảnh vỏ bằng …(4)… che chở bên ngoài. Phần ..(5).. trai tiêu giảm. Trai lấy được thức ăn và oxi nhờ 2 đôi …..(6)…… và ……(7)……
thân mềm
chui rúc
chậm chạp
đá vôi
đầu
tấm mang
tấm miệng
Củng cố
3. Tìm cụm từ thích hợp điền vào số 1, 2, 3…. 7 trong các câu sau:
Trai sông là đại diện của ngành ……(1)…..... Chúng có lối sống ……(2) trong bùn và di chuyển …..(3)…..... .Có 2 mảnh vỏ bằng …(4)… che chở bên ngoài. Phần ..(5).. trai tiêu giảm. Trai lấy được thức ăn và oxi nhờ 2 đôi …..(6)…… và ……(7)……
thân mềm
chui rúc
chậm chạp
đá vôi
đầu
tấm mang
tấm miệng
Sản phẩm từ lớp vỏ xà cừ
Kết luận:
1. Đọc mục “Em có biết”.
2. Trả lời câu hỏi cuối bài.
3. Tìm hiểu trước bài thực hành: Quan sát một số thân mềm.
* Dặn dò: