Bài 18. Nhớ rừng

Ta biết ta chúa tể muôn loài
Nhớ rừng
I. Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm

Em biết gì về phong trào Thơ mới và nhà thơ Thế Lữ?
Thế Lữ (1907-1989)

Phong trào Thơ mới là phong trào thơ được khởi
xướng từ những trí thức Tây học đầu thế kỉ XX
nhằm thay đổi hình thức thơ ca truyền thống. Thế
Lữ không chỉ là người cắm ngọn cờ chiến thắng
cho thơ mới mà còn là nhà thơ tiêu biểu nhất cho
phong trào thơ mới chặng đầu.

1. Tác giả
2. Tác phẩm
- Nhớ rừng là "lời con hổ trong vườn bách thú". Tác giả mượn lời con hổ bị nhốt trong vườn bách thú để tiện nói lên một cách đầy đủ, sâu sắc tâm sự u uất của một lớp người lúc bấy giờ. Đó là tâm sự của "thế hệ 1930", những thanh niên trí thức "Tây học" vừa thức tỉnh ý thức cá nhân, cảm thấy bất hòa sâu sắc với thực tại xã hội tù túng, ngột ngạt đương thời. Đây cũng là tâm sự chung của mọi nguời dân Việt Nam trong cảnh mất nước bấy giờ.
- Nhớ rừng đã có sự đồng cảm đặc biệt rộng rãi, có tiếng vang lớn. Về mặt nào đó có thể coi đây là một áng thơ yêu nước, tiếp nối mạch thơ trữ tình yêu nước trong văn thơ hợp pháp đầu thế kỉ XX. Tuy nhiên cảm hứng chủ yếu của bài thơ vẫn là cảm hứng lãng mạn.
II, Đọc-hiểu văn bản
Bố cục
Hình ảnh con hổ là trung tâm của bài thơ. Vậy nên chia 5 khổ bài thơ theo bố cục như thế nào cho hợp lý?
Phần 1:
đoạn 1, 4
Phần 2:
đoạn 2,3
Phần 3:
đoạn 5
1. Hình ảnh con hổ ở vườn bách thú
Đoạn 1 chủ yếu thể hiện tâm trạng con hổ trong cảnh ngộ bị tù hãm ở vườn bách thú. Tìm những động từ, tính từ nói lên tâm trạng ấy?
Đoạn 4:
Cảnh vườn bách thú hiện ra dưới cái nhìn của
chúa sơn lâm thật đáng chán, đáng khinh, đáng
ghét. Tất cả chỉ đơn điệu, nhàm tẻ, "không đời
nào thay đổi", đều chỉ là nhân tạo, do bàn tay
con người sửa sang, tỉa tót nên rất tầm thường
"giả dối" chứ không phải là thế giới của tự
nhiên to lớn, bí hiểm.
Nghệ thuật thể hiện: giọng giễu nhại, lối
liệt kê liên tiếp, cách ngắt nhịp ngắn, dồn
dập rồi lại kéo dài ra như giọng chán
chường khinh miệt thể hiện rõ thái độ
ngao ngán của chúa sơn lâm.
Cảnh vườn bách thú "tầm thường, giả dối" và tù túng dưới con mắt của con hổ gợi cho em suy nghĩ gì về thực tại đương thời?

Thực tại xã hội đương thời được cảm nhận như là
cuộc sống tù túng mà con hổ phải chứng kiến trong
vườn bách thú. Thái độ của con hổ cũng chính là
thái độ ngao ngán, chán ghét của người dân Việt
Nam đối với xã hội đương thời.

2. Hình ảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ
Đoạn 2 và 3 miêu tả cảnh sơn lâm hùng vĩ và hình ảnh chúa sơn lâm ngự trị trong vương quốc của nó. Em hãy chỉ ra các từ ngữ phong phú điễn tả cái lớn lao, phi thường ấy?
Cảnh núi rừng đại ngàn thật hùng vĩ, với những bóng
cả, cây già,, gió gào ngàn, nguồn hét núi, thét khúc
trường ca dữ dội.chốn ngàn năm cao cả âm u, cảnh
nuớc non hùng vĩ.. Trên cái phông nền rừng núi
hùng vĩ đó, hình ảnh con hổ hiện ra nổi bật với một
vẻ đẹp oai phong lẫm liệt.
Khi rừng thiêng tấu lên "Khúc trường ca dữ dội" thì
con hổ cũng "bước chân lên dõng dạc đường hoàng"
và nó: Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng
Vờn bóng âm thầm, lá gai, cỏ sắc.
Những câu thơ sống động, giàu chất tạo hình đã diễn
tả chính xác vẻ đẹp uy nghi, dũng mãnh và cũng
thật mềm mại, uyển chuyển của chúa rừng.
Đoạn 3 của bài thơ được ví như bộ tranh tứ bình đẹp lộng lẫy. Bốn cảnh, cảnh nào cũng có núi rừng hùng vĩ, tráng lệ với con hổ uy nghi làm chúa tể. Em hãy phân tích vẻ đẹp của bức tranh tứ bình ấy?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Cảnh tượng hiện lên trong hồi ức của con hổ chỉ là dĩ
vãng huy hoàng. Một loạt điệp từ nào đâu, đâu những
cứ lặp đi lặp lại, diễn tả thấm thía nỗi nhớ tiếc khôn
nguôi của con hổ đối với những cảnh không bao giờ
còn thấy nữa. Và giấc mơ huy hoàng đó đã khép lại
trong tiếng than u uất "Than ôi! Thời oanh liệt nay
còn đâu?".

Làm nổi bật sự tương phản, đối lập gay gắt, hai
thế giới, nhà thơ thể hiện nỗi bất hòa sâu sắc đối
với thực tại và niềm khao khát tự do mãnh liệt
của nhân vật trữ tình. Đó là tâm trạng chung của
nhà thơ lãng mạn, đồng thời cũng là tâm trạng
chung của người dân Việt Nam
mất nước khi đó.
3. Nét nghệ thuật đặc sắc của bài thơ

Cả bài thơ tràn đầy cảm hứng lãng mạn.
Hình ảnh thơ giàu chất tạo hình, đầy ấn
tượng; ngôn ngữ và nhạc điệu phong
phú, giàu sức biểu cảm, thể hiện "đắt"
ý thơ, khiến cho bài thơ có tính nhạc,
âm điệu dồi dào.
Tác giả đã sử dụng một biểu tượng rất thích hợp để thể
hiện chủ đề bài thơ. Hình ảnh chúa sơn lâm cùng với
cảnh ở vườn bách thú là hình ảnh ẩn dụ, biểu tượng
cho cuộc sống tù túng, ngột ngạt của xã hội đương thời.
Ta nằm dài trông ngày tháng dần qua