Bài 18. Nhớ rừng

TỔ VĂN SỬ – TRƯỜNG TRẦN PHÚ –EAKAR Năm học: 2009-2010
Trường T.H.C.S Trần Phú
Giáo viên thực hiện : Nguyễn Thị Biên
Giáo án Ngữ văn
8
Kính chào quí thầy cô cùng các em học sinh thân yêu !
Nhớ rừng
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
I.Đọc và hiểu văn bản
*Tác giả -Tác phẩm
Thế Lữ
(1907 – 1989)

Hãy nêu tóm tắt những nét cơ bản về tác giả Thế Lữ và bài thơ Nhớ rừng?
*Tác giả -Tác phẩm
Thế Lữ
(1907 – 1989)
*Tên Nguyễn Thứ Lễ - Gia Lâm, Hà Nội.
-Năm 1924, ông thi đỗ Sơ học.
-Năm 1928, ông tham gia Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội.
-Nhà thơ tiêu biểu của Thơ mới thuở ban đầu.Ông có tâm hồn thơ dồi dào, đầy lãng mạn. Ngoài ra còn viết truyện và hoạt động sân khấu.
* Bài thơ “Nhớ rừng” gây tác động mạnh mẽ lên công chúng, trong tập thơ đầu tay “Mấy vần thơ” (1935), đã góp phần đem lại thắng lợi hoàn toàn cho phong trào Thơ mới.
-Tác giả mượn lời con Hổ trong vườn bách thú để diễn tả tâm trạng tâm của mình và khơi gợi lòng yêu nước thầm kín của người dân mất nước những năm ba mươi đầu thế kỉ 20

Mẹ và em gái
Vợ chồng
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
* Thể thơ và bố cục:
?
? Em hãy cho biết : so với một số bài thơ đã học về thể thơ và bố cục của bài thơ này có gì đặc biệt ?
Kết luận
+ Thể thơ : Thơ 8 chữ, sáng tạo hơn thể thơ 8 chữ truyền thống, tự do linh hoạt không niêm luật chặt chẽ.
+ Phân ý : 3 ý (Nhóm ý, không cắt ngang theo bài thơ)
-Ý 1: Khổ thơ 1và khổ thơ 4: Hình ảnh con Hổ ở vườn Bách thú.
-Ý 2: Khổ thơ 2 và khổ thơ 3: Hình ảnh, tâm trạng con Hổ khi ở trong chốn giang sơn - một thời oanh liệt trong hồi tưởng của nó.
-Ý 3: Khổ cuối : Sự nuối tiếc của con Hổ khi ở vườn bách thú và ý nghĩa của bài thơ
Thảo luận
NHỚ RỪNG
Tiết 73 -74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
? Hình ảnh con Hổ được tác giả thể hiện ở khổ thơ thứ nhất bằng những từ ngữ, hình ảnh, chi tiết biện pháp nghệ thuật nào trong đoạn thơ?

Hình ảnh con Hổ ở vườn bách thú
Gợi ý: Hoàn cảnh, tâm trạng, thái độ…
được bộc lộ bằng những từ ngữ, chi tiết, hình ảnh nào?
Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt,
Ta nằm dài trông ngày tháng dần qua,
Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ,
Giương mắt bé giễu oai linh rừng thẳm.
Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm,
Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi
Chịu ngang bầy với bọn gấu dở hơi,
Với cặp báo chuồng bên vô tư lự.
Khổ thơ thứ nhất
NHỚ RỪNG
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
-Tâm trạng, thái độ : Gậm, căm hờn, nằm dài, khinh, nhục nhằn… =>Liệt kê, tính từ, động từ gợi tả
-Hoàn cảnh : Trong cũi sắt, nay sa cơ, tù hãm, làm trò, đồ chơi, chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi, cặp báo vô tư lự . =>Liệt kê, nhân hóa
=>Bị giam hãm, tù túng, ngột ngạt
=>Nhục nhằn, buồn chán, khinh ghét
Các từ ngữ, chi tiết, biện pháp nghệ thuật thể hiện:
Đó là hoàn cảnh và tâm trạng gì?
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
? Hổ cảm nhận được những nỗi khổ nào khi bị nhốt trong cũi sắt ?
? Nỗi khổ nào có sức mạnh biến thành nỗi căm hờn? Vì sao?
Thảo luận
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
- Tù túng, giam hãm - Biến thành trò chơi cho thiên hạ tầm thường chế giễu - Nhục nhã khi phải sống chung với bọn thấp kém hơn mình
=>Căm hờn
* Nỗi khổ của con Hổ khi nằm trong cũi sắt
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
? Khổ thứ nhất đã thể hiện tâm trạng của con Hổ như thế nào?
? Có đơn thuần là tâm trạng của con Hổ không?
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)

Căm uất, ngao ngán, buông xuôi, bất lực trước cuộc sống hiện tại tầm thừơng, tù túng,
=> Tâm trạng của tác giả trước cuộc sống thực tại của đất nước.
Tâm trạng con Hổ khi nằm trong cũi sắt
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Cảnh vườn bách thú trong con mắt con Hổ
? Trong con mắt con Hổ cảnh vườn bách thú hiện lên như thế nào?
? Thông qua đó tác giả thể hiện rõ hơn điều gì?
Gợi ý: Tìm và phân tích các từ ngữ, hình ảnh,
Biện pháp nghệ thuật được dùng miêu tả
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu,
Ghét những cảnh không đời nào thay đổi,
Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối:
Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng ;
Dải nước đen giả suối, chẳng thông dòng
Len dưới nách những mô gò thấp kém;
Dăm vừng lá hiền lành, không bí hiểm,
Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu
Của chốn ngàn năm cao cả, âm u.
Cảnh vườn bách thú
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Từ ngữ, chi tiết, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật thể hiện :
Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng. Giải nước đen: giả suối ; mô gò thấp kém, vừng lá không bí hiểm, học đòi bắt chước hoang vu… =>Liệt kê, từ ngữ gợi tả, giọng mỉa mai.
=> Tự tạo của con người mất vẻ tự nhiên
Cảnh tầm thường giả dối, học đòi, bắt chước không đời nào thay đổi
* Cảnh
Bức tranh xã hội đương thời dở ta, dở tây, học đòi bắt chước => Ẩn dụ
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
* Các từ ngữ :
Uất hận ngàn thâu, ghét cảnh tầm thường giả dối, không đời nào thay đổi
Căm hận, đáng chán, đáng khinh, đáng ghét cao độ
Tâm trạng, thái độ của tác giả đối với thực tại xã hội đương thời
*Tâm trạng, thái độ con Hổ:
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Tiểu kết
? Hình ảnh con Hổ trong vườn bách thú được nổi bật lên như thế nào trong khổ thơ thứ nhất và khổ thứ 4 ? Có đơn thuần là hình ảnh con Hổ không?
Hình ảnh con Hổ: Uất hận, căm hờn, chán chường, buông xuôi trước thực tại tù túng, tầm thường, giả dối.
Chính là hình ảnh tác giả và người dân mất nước thời bấy giờ
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
b.Hình ảnh con Hổ những ngày nơi giang sơn hùng vĩ của nó:
Những ngày bị nhốt trong cũi sắt nơi vườn bách thú con Hổ đã nhớ về ngày xưa nơi chốn sơn lâm hùng vĩ của nó như thế nào?
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Cảnh chốn sơn lâm – Hình ảnh con Hổ
Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớ,
Thủa tung hoành, hống hách những ngày xưa.
Nhớ cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già,
Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi,
Với khi thét khúc trường ca dữ dội
Ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng,
Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng,
Vờn bóng âm thầm, lá gai, cỏ sắc.
Trong hang tối, mắt thần khi đã quắc
Là khiến cho mọi vật đều im hơi.
Ta biết ta chúa tể muôn của loài
Giữa chốn thảo hoa, không tên không tuổi.
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối,
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang-san ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
-- Than ôi! thời oanh liệt nay còn đâu?
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
? Tìm những từ ngữ, chi tiết, hình ảnh miêu tả cảnh sơn lâm và hình ảnh con Hổ ngày xưa nơi chốn giang sơn mà nó ngự trị? ? Hãy nhận xét cách dùng từ, đặt câu và sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong hai khổ thơ?
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Bóng cả, cây già, gió gào ngàn, nguồn hét núi, thét khúc trường ca dữ dội, hoang vu, bí hiểm, âm u, lá gai, cỏ sắc, nước non hùng vĩ, oai linh…
Giang sơn hùng vĩ, oai linh, lớn lao, cao cả.
Cảnh sơn lâm:
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Bước chân dõng dạc, đường hoàng.
Lượn tấm thân như sóng cuộn, vờn bóng…

Con Hổ thật uy nghi, dũng mãnh, oai phong lẫm liệt nhưng cũng thật mềm mại uyển chuyển của “Chúa tể muôn loài”.
Hình ảnh con Hổ nơi giang sơn hùng vĩ:
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Đoạn 3 về hình thức thể hiện có gì đặc biệt?
Có thể coi là một bức tranh tứ bình (có 4 cảnh) đẹp lộng lẫy.
Hãy chỉ 4 bức tranh ấy và phân tích vẻ đẹp tráng lệ của mỗi cảnh?
?
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Bức tranh tứ bình :
Ý 1 và ý 2 là hai cảnh tượng tương phản, đối lập gay gắt có giá trị vừa tự nhiên vừa phù hợp diễn biến tâm trạng. làm nổi bật được hình ảnh con Hổ và tập trung biểu hiện chủ đề
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Bức tranh tứ bình :
- Đêm vàng bên bờ suối :
- Ngày mưa chuyển bốn phương ngàn :
- Bình minh cây xanh nắng gội :
- Chiều lênh láng máu :
=>Say mồi đứng uống ánh trăng tan
=>Lặng ngắm giang sơn đổi mới
=>Giấc ngủ tưng bừng
=>Đợi mặt trời “chết”để chiếm lấy phần bí mật
Hình ảnh “Chúa tể muôn loài”
Lộng lẫy, rực rỡ náo động, hùng vĩ, bí ẩn, tráng lệ
Uy nghi, lẫm liệt, kiêu hùng, đầy uy lực
Diễn tả nỗi nhớ da diết, đau đớn, thấm thía nỗi nhớ tiếc khôn nguôi của con Hổ đối với những cảnh ở chốn sơn lâm oai phong ngày xưa không bao giờ thấy nữa
- Điệp ngữ: (Nào) đâu những, ta - 4 câu hỏi tu từ đặc sắc
Nghệ thuật diễn tả
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Qua sự đối lập sâu sắc giữa hai cảnh tượng vườn bách thú nơi con Hổ bị nhốt và chốn sơn lâm nơi nó ngự trị ngày xưa tâm sự của con Hổ biểu hiện như thế nào?
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Căm hờn, chán ghét, cuộc sống thực tại tù túng, giả dối, tầm thường, nỗi tiếc nuối da diết khôn nguôi của con Hổ một thời “Chúa tể muôn loài” lẫm liệt, oai hùng, tự do không bao giờ có lại được nữa.
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)

? Ở đoạn 5 “giấc mộng ngàn” của con Hổ được thể hiện như thế nào? Tâm sự và giấc mộng của con Hổ có phải chính là của nó không?

“Giấc mộng ngàn”của con Hổ:
Tìm những từ ngữ , chi tiết , hình ảnh biện pháp nghệ thuật Thể hiện giấc mộng ngàn của con Hổ .
Phân tích cái hay trong sử dụng câu cảm, ẩn dụ?
Gợi mở
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ!
Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị,
Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa
Nơi ta không còn được thấy bao giờ!
Có biết chăng trong những ngày ngao ngán
Ta đang theo giấc mộng ngàn to lớn
Để hồn ta phảng phất được gần ngươi
-- Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!


NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Các từ ngữ,chi tiết, biện pháp nghệ thuật thể hiện
Quá khứ vàng son :
Oai linh, nước non hùng vĩ, ngự trị, thênh thang, vùng vẫy , cảnh rừng ghê gớm.
Khao khát
Hỡi, không còn được thấy bao giờ, ngao ngán,
Tâm trạng
đang theo giấc mộng ngàn to lớn, để hồn ta phảng phất được gần ngươi…
Nghệ thuật:
Nhân hóa, ẩn dụ, từ bộc lộ cảm xúc trực tiếp (Hỡi, chăng, ngao ngán, ơi), câu cảm, đại từ ta.
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Khao khát giấc mộng ngàn của con Hổ được trỗi dậy mãnh liệt khi quá khứ “vàng son” trở về trong tâm trí . Đó chính là giấc mộng tự do, được trở về chốn nước non hùng vĩ để vùng vẫy, ngự trị .
=> Đó chính là tâm sự của nhà thơ, của người dân Việt Nam mất nước thời bấy giờ
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Từ ngữ, chi tiết, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật thể hiện :
Oai linh, cảnh nước non hùng vĩ, cảnh rừng ghê gớm, nơi giống hùm thiêng ngự trị, vùng vẫy ngày xưa, => Giấc mộng ngàn
- Đang theo giấc mộng ngàn to lớn, hồn phảng phất gần ngươi => Hành động, suy nghĩ
- Hỡi, có biết chăng, ta ơi…=> Lời than thở thể hiện khao khát
- Nhân hóa, ẩn dụ, từ bộc lộ cảm xúc trực tiếp (Hỡi, chăng, ngao ngán, ơi), câu cảm, đại từ ta => Nghệ thuật
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
? Hãy giải thích vì sao tác giả “mượn lời con Hổ ở vườn bách thú”. Việc mượn lời con Hổ có tác dụng thế nào trong việc thể hiện cảm xúc của nhà thơ ?.
Ý nghĩa của bài thơ ?
*Thứ hai: Tác giả mượn lời con Hổ để bộc bạch một cách kín đáo, đầy đủ, sâu sắc tâm sự u uất, chán chường xã hội Việt Nam, thể hiện khao khát tự do của người dân mất nước thời bấy giờ. Đồng thời khơi gợi lòng yêu nước của nhân dân ta. Họ thấy lời con hổ chính là tiếng lòng sâu kín của họ nên vừa ra đời bài thơ được công chúng say sưa đón nhận.
Ý nghĩa bài thơ: Có 2 tầng nghĩa
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
* Thứ nhất : Lời con hổ ở vườn bách thú (nội dung đã phân tích trên)
* Đây là một áng văn chương yêu nước cho nên phải mượn lời con Hổ ở vườn bách thú để được hợp pháp đi vào rộng rãi trong quần chúng nhân dân
? Cho biết tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào góp phần làm nên thành công của tác phẩm ?
? Nội dung và ý nghĩa của bài thơ?
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Tổng kết
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
* Nghệ thuật : - Bài thơ tràn đầy cảm hứng lãng mạn. Hình tượng con Hổ là biểu tượng đẹp thích hợp với chủ đề bài thơ.
Bài thơ giàu chất tạo hình đầy ấn tượng , hình ảnh tráng lệ. Tạo cảnh tương phản, đối lập. Cách tạo bức tranh tứ bình để bộc lộ tâm trạng độc đáo.
Ngôn ngữ, nhạc điệu phong phú, giàu biểu cảm. Giọng thơ khi u uất, dằn vặt,..khi tha thiết, say sưa, hùng tráng nhưng nhất quán liền mạch.
- Cách sử dụng các phép tu từ độc đáo có hiệu quả : Câu hỏi tu từ, câu cảm, điệp ngữ… nhân hóa, ẩn dụ, tưởng tượng.
* Nội dung : Tác giả mượn lời con hổ để bộc lộ nỗi chán ghét thực tại tù túng, tầm thường và niềm khát khao tự do mãnh liệt. Đồng thời khơi gợi lòng yêu nước thầm kín của nhân dân ta thời bấy giờ.
Tổng kết
Ghi nhớ : Sgk
Luyện tập
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
“Đọc bài thơ Nhớ rừng ta tưởng chừng thấy những chữ bị xô đẩy, bị dằn vặt bởi một sức mạnh phi thường. Thế Lữ như một viên tướng điều khiển đội quân Việt ngữ bằng những mệnh lệnh không thể cưỡng được”. (Hoài Thanh)
Em hiểu như thế nào về ý kiến đó? Chứng minh
NHỚ RỪNG
Tiết 73-74
Văn bản
(Thế Lữ - Mu?n l?i con H? ? vu?n b�ch th�)
Hiểu: Cách sử dụng ngôn từ, giọng điệu, biện pháp nghệ thuật độc đáo phù hợp với tâm trạng con Hổ từng giai đoạn thời điểm, mức độ.
Chứng minh:
-Từ ngữ : Gậm, nhục nhằn => Căm hờn, uất hận, tức tối
- Nằm dài …… qua => câu văn dài thể hiện sự ngao ngán, buông xuôi.-
Nào đâu, đâu những, 5 câu hỏi tu từ => bộc lộ cảm xúc tiếc nuối day dứt
Than ôi ! Than thở. Hỡi . ….ơi => khát khao cháy bỏng….
Gợi ý
Củng cố
*Tác giả mượn lời con Hổ để làm gì ? Vì sao phải mượn? *Nhận xét cách sử dụng từ ngữ, biện pháp nghệ thuật, giọng điệu trong bài thơ của nhà thơ Thế Lữ ?
Em có suy nghĩ gì về đời sống xã hội Việt Nam trong những năm đầu thế kỉ 20 ?
?
Dặn dò
Bài cũ: - Học thuộc lòng, nắm chắc nội dung và nghệ thuật của bài thơ. -Phân tích, chứng minh được khả năng sử dụng ngôn ngữ tài tình của Thế Lữ.
Bài mới : Soạn bài Câu nghi vấn . Nắm được đặc điểm hình thức, chức năng.