Bài 18. Luyện tập phân tích và tổng hợp

Nhiệt liệt chào mừng quý thầy cô
và các em học sinh về dự giờ hội giảng Môn Ngữ Văn 9


Kim Thành ngày 15 tháng 1 năm 2009
Kiểm tra bài cũ:
Thế nào là phép lập luận phân tích? Phép lập luận tổng hợp?
Trả lời:
* Phân tích là phép lập luận trình bày từng bộ phận, phương diện của một vấn đề nhằm chỉ ra nội dung của sự vật, hiện tượng. Để phân tích nội dung của sự vật hiện tượng, người ta có thể vận dụng các biện pháp nêu giả thiết, so sánh, đối chiếu,. và cả phép lập luận giải thích, chứng minh.
* Tổng hợp là phép lập luận rút ra cái chung từ những điều đã phân tích. Không có phân tích thì không có tổng hợp. Lập luận tổng hợp thường đạt ở cuối đoạn hay cuối bài, ở phần kết luận của một phần hoặc toàn bộ văn bản.
Bài 18 - Tiết 95:
Luyện tập phân tích và tổng hợp
Bài tập 1:
Đọc các doạn văn sau và cho biết tác giả đã vận dụng phép lập luận nào và vận dụng như thế nào?
Đoạn văn a,:
Thơ hay là hay cả hồn lẫn xác, hay cả bài [.] không thể tóm tắt thơ được, mà phải đọc lại. Cái thú vị của bài Thu điếu ở các điệu xanh: xanh ao, xanh bờ, xanh sóng, xanh tre, xanh trời, có một màu vàng đâm ngang của chiếc lá thu rơi; ở những cử động: chiếc thuyền con lâu lâu mới nhích, sóng gợn tí, lá đưa vèo, tầng mây lơ lửng, ngõ trúc quanh, chiếc cần buông, con cá động; ở các vần thơ: không phải chỉ giỏi vì là những tử vận hiểm hóc, mà chính hay vì kết hợp với từ, với nghĩa chư, đến một cách thoải mái đúng chỗ, do một nhà nghệ sĩ cao tay; cả bài thơ không non ép một chữ nào, nhất là hai câu 3, 4:
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
đối với:
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Thật tài tình; nhà thơ đã tìm được cái tốc độ bay của lá: vèo, để tương ứng với cái mức độ gợn của sóng: tí.
(Toàn tập Xuân Diệu, tập 6)
Bài tập 1:
* Yêu cầu: Xác định phép lập luận và nhận xét cách vận dụng phép lập luận của tác giả.
Nội dung: Bàn luận về cái hay của thơ.
Luận điểm: Thơ hay là hay cả hồn lẫn xác, hay cả bài.
Dẫn chứng: Chỉ ra cái hay trong bài thơ Thu điếu của Nguyễn Khuyến.
ở các điệu xanh.
ở các vần thơ.
ở các cử động.
ở các chữ không non ép.
Phép lập luận phân tích chứng minh.
Trình tự phân tích: đi từ khái quát đến cụ thể.
Đoạn văn a:
Thu điếu
(Nguyễn khuyến)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Đoạn văn b:
Mấu chốt của thành đạt là ở đâu? Có người nói thành đạt là do gặp thời, có người lại cho là do hoàn cảnh bức bách, có người cho là do có điều kiện được học tập, có người lại cho là do có tài năng trời cho. Các ý kiến đó mỗi ý chỉ nói tới một nguyên nhân, mà lại đều là nguyên nhân khách quan, họ quên mất nguyên nhân chủ quan của con người.
Thật vậy. Gặp thời tức là gặp may, có cơ hội, nhưng nếu chủ quan không chuẩn bị thì cơ hội cũng sẽ qua đi. Hoàn cảnh bức bách tức là hoàn cảnh khó khăn buộc phải khắc phục. Nhưng gặp hoàn cảnh ấy có người bi quan, thất vọng, thối chí; có người lại gồng mình vượt qua. Điều kiện học tập cũng vậy, có người được cha mẹ tạo cho mọi điều kiện thuận lợi, nhưng lại mải chơi ăn diện, kết quả học tập rất bình thường. Nói tới tài năng thì ai cũng có chút tài, nhưng đó chỉ mới là một khả năng tiềm tàng, nếu không tìm cách phát huy thì nó cũng bị thui chột. Rút cuộc mấu chốt của thành đạt là ở bản thân chủ quan mỗi người, ở tinh thần kiên trì phấn đấu, học tập không mệt mỏi, lại phải trau dồi đạo đức cho tốt đẹp. Không nên quên rằng, thành đạt tức là làm được một cái gì có ích cho mọi người, cho xã hội, được xã hội thừa nhận.
(Nguyên Hương, Trò chuyện với bạn trẻ)
Đoạn văn b:
Nội dung: Bàn luận về mấu chốt của sự thành đạt.
Luận điểm: Mấu chốt của sự thành đạt là ở bản thân chủ quan mỗi người, ở tinh thần kiên trì phấn đấu, học tập không mệt mỏi, lại phải trau dồi đạo đức cho tốt đẹp.
Lý lẽ:
Phân tích lần lượt các nguyên nhân khách quan để bác bỏ.
Phân tích vai trò của nguyên nhân chủ quan để khẳng định.
Phép lập luận phân tích giải thích.
Trình tự phân tích: Nêu các quan niệm mấu chốt của sự thành đạt sau đó phân tích từng quan niệm đúng sai và kết lại ở việc phân tích chủ quan của mỗi người.
Bài tập 2: Hiện nay có một số học sinh học qua loa, đối phó, không học thật sự. Em hãy phân tích bản chất của lối học đối phó để nêu lên những tác hại của nó.
Thảo luận nhóm: (4 `)
Nêu biểu hiện:
Phân tích bản chất:
Chỉ ra tác hại:
Biểu hiện:
Học đối phó là học mà không lấy việc học làm mục đích, xem học là việc phụ.
Học đối phó là không chủ động lĩnh hội kiến thức, cốt đối phó với sự đòi hỏi của thầy cô, của thi cử.
Do học bị động nên không thấy hứng thú, có tư tưởng chán học, hiệu quả thấp.
Học đối phó là học hình thức, không đi sâu vào thực chất kiến thứccủa bài học.
Học đối phó thì dù có bằng cấp nhưng đầu óc vẫn rỗng tuếch.
Bản chất:
Học đối phó là lối học bị động, hình thức, không lấy việc học làm mục đích chính.
Tác hại:
Làm cho người học mệt mỏi, không có kiến thức thực chất, không tạo ra những nhân tài đích thức cho đất nước.