Bài 18. Khởi ngữ

trường thcs bối cầu
Nhiệt liệt chào mừNG các thầy các cô về dự hội giảng
Môn: Ngữ VĂN 9
Kiểm tra bài cũ
Em hãy nêu các thành phần chính của câu mà em đã được học?
Chủ ngữ: Là một trong hai thành phần chính của câu làm chủ sự việc trong câu, nêu nên sự vật được đưa ra đánh giá.
Vị ngữ: Là một trong hai thành phần chính của câu chỉ ra hành động, trạng thái, tính chất của sự vật nêu ở chủ ngữ.
Hãy xác định cấu trúc ngữ pháp của câu sau?
Sẽ sàng, chị Dậu nhấc nó ra cạnh chậu nước.
Trạng ngữ chỉ
cách thức
Chủ ngữ
Vị ngữ
Thành phần chính
Thành phần phụ
? Như vậy ngoài các thành phần chính của câu mà chúng ta đã biết. Câu còn có các thành phần phụ khác ví dụ như: Trạng ngữ. Bài học ngày hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu thêm một thành phần phụ khác của câu:
Bài 18: Tiết 93: Khởi ngữ
I: Đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu
1/ Ví dụ:
a: Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác, lạ lùng. Còn anh, anh
không ghìm nổi xúc động.
( Nguyễn Quang Sáng - Chiếc lược ngà )
b: Giàu, tôi cũng giàu rồi.
( Nguyễn Công Hoan - Bước đường cùng )
c: Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ, chúng ta có thể tin ở tiếng ta, không sợ nó
thiếu giàu và đẹp.
( Phạm Văn Đồng - Giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt )
d: Cái cổng nhà, mở thì cũng có mở được đấy, nhưng mở ra cũng chẳng có ích gì.
( Nam Cao )
? Em hãy phân tích cấu trúc ngữ pháp của các ví dụ nêu trên?
CN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
TN tình thế
? Từ việc phân tích các ví dụ trên em có nhận xét gì về vị trí của các từ ngữ in đậm?
anh
Giàu
các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ
mở
2/ Nhận xét:
a/ Vị trí:
- Làm thành phần phụ của câu.
- Đứng trước chủ ngữ, có thể đứng sau chủ ngữ và trước vị ngữ
? Trên thực tế phần lớn ta thấy chúng đứng trước chủ ngữ nhưng cũng có khi chúng đứng sau chủ ngữ và trước vị ngữ
Bài 18: Tiết 93: Khởi ngữ
I: Đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu
1/ Ví dụ:
a: Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác, lạ lùng. Còn anh, anh
không ghìm nổi xúc động.
b: Giàu, tôi cũng giàu rồi.
c: Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ, chúng ta có thể tin ở tiếng ta, không sợ nó
thiếu giàu và đẹp.
d: Cái cổng nhà, mở thì cũng có mở được đấy, nhưng mở ra cũng chẳng có ích gì.
CN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
TN tình thế
anh
Giàu
các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ
mở
2/ Nhận xét:
- Làm thành phần phụ của câu.
- Đứng trước chủ ngữ, có thể đứng sau chủ ngữ và trước vị ngữ
a/ Vị trí:
b/ Đặc điểm ngữ pháp
Các từ in đậm trong các ví dụ trên thuộc các từ loại nào mà chúng ta đã được học?
- Do danh từ, tính từ, động từ, tổ hợp từ . đảm nhiệm.
Hãy phân tích và cho biết giữa phần in đậm và bộ phận vị ngữ của câu có mối quan hệ ngữ pháp với nhau không?
- Không có quan hệ trực tiếp với vị ngữ.
( Nguyễn Quang Sáng - Chiếc lược ngà )
( Nguyễn Công Hoan - Bước đường cùng )
( Phạm Văn Đồng - Giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt )
( Nam Cao )
Chủ ngữ có quan hệ ý nghĩa và ngữ pháp trực tiếp với vị ngữ. Còn ở đây bộ phận in đậm có quan hệ ngữ pháp với toàn bộ nòng cốt câu chứ không có quan hệ ngữ pháp với một bộ phận nào đó trong nòng cốt câu. Tuy nhiên về mặt nghĩa nó có thể liên hệ với chủ ngữ hoặc vị ngữ của câu. Ví dụ: Như ở ví dụ a, bộ phận in đậm "anh" có liên hệ với thành phần vị ngữ trong câu vì nội dung thông tin ở vị ngữ nhấn mạnh, thông báo cảm xúc của ông Sáu khi gặp lại bé Thu.
c/ Công dụng
Từ việc phân tích mối quan hệ giữa bộ phận in đậm và các thành phần câu sau nó. Em thấy bộ phận in đậm có vai trò gì đối với nội dung câu?
- Thông báo nội dung thông tin, đề tài được nói đến trong câu
? Như vậy bộ phận in đậm với những đặc điểm và công dụng như trên người ta gọi là Khởi ngữ hay còn gọi là đề ngữ
Bài 18: Tiết 93: Khởi ngữ
I: Đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu
1/ Ví dụ:
a: Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác, lạ lùng. Còn anh, anh
không ghìm nổi xúc động.
b: Giàu, tôi cũng giàu rồi.
c: Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ, chúng ta có thể tin ở tiếng ta, không sợ nó
thiếu giàu và đẹp.
d: Cái cổng nhà, mở thì cũng có mở được đấy, nhưng mở ra cũng chẳng có ích gì.
CN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
TN tình thế
anh
Giàu
các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ
mở
2/ Nhận xét:
- Làm thành phần phụ của câu.
- Đứng trước chủ ngữ, có thể đứng sau chủ ngữ và trước vị ngữ
a/ Vị trí:
b/ Đặc điểm ngữ pháp
- Do danh từ, tính từ, động từ, tổ hợp từ . đảm nhiệm.
- Không có quan hệ trực tiếp với vị ngữ.
( Nguyễn Quang Sáng - Chiếc lược ngà )
( Nguyễn Công Hoan - Bước đường cùng )
( Phạm Văn Đồng - Giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt )
( Nam Cao )
c/ Công dụng
- Thông báo nội dung thông tin, đề tài được nói đến trong câu
d/ Nhận diện
Quan sát các ví dụ a, b, c, d ta có thể nhận diện khởi ngữ qua các dấu hiệu nào?
- Có thể thêm: Về, đối với, còn trước khởi ngữ; hoặc trợ từ thì phía sau khởi ngữ.
Câu hỏi thảo luận? Ngoài các dấu hiệu nhận biết trên ta còn có dấu hiệu nào để nhận diện khởi ngữ?
Về ngữ điệu: Sau khởi ngữ bao giờ cũng có chỗ ngừng để giúp cho khởi ngữ làm nhiệm vụ tập trung chú ý của nó. . Về dấu: Có thể có dấu phẩy hoặc không có.
?Ghi nhớ: SGK trang 8
Còn
Về
thì
Bài 18: Tiết 93: Khởi ngữ
I: Đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu
1/ Ví dụ:
2/ Nhận xét:
- Làm thành phần phụ của câu.
- Đứng trước chủ ngữ, có thể đứng sau chủ ngữ và trước vị ngữ
a/ Vị trí:
b/ Đặc điểm ngữ pháp
- Do danh từ, tính từ, động từ, tổ hợp từ . đảm nhiệm.
- Không có quan hệ trực tiếp với vị ngữ.
c/ Công dụng
- Thông báo nội dung thông tin, đề tài được nói đến trong câu
d/ Nhận diện
- Có thể thêm: Về, đối với, còn trước khởi ngữ; hoặc trợ từ thì phía sau khởi ngữ.
?Ghi nhớ: SGK trang 8
Bài tập nhanh.
Đọc và xác định yêu cầu của các bài tập sau? . Bài 1: Khoanh tròn vào đáp án em cho là đúng về khái niệm của khởi ngữ? . A/ Khởi ngữ là thành phần đứng sau vị ngữ nêu lên đề tài được nói đến trong câu . B/ Khởi ngữ là thành phần nêu lên hoàn cảnh, tình hình của sự việc được nói trong câu . C/ Khởi ngữ là thành phần phụ của câu thường đứng trước chủ ngữ nêu lên đề tài được nói đến trong câu. . D/ Khởi ngữ là thành phần phụ của câu, bộc lộ cảm xúc trong câu.
Đọc và xác định yêu cầu của các bài tập sau? . Bài 2: Khoanh tròn vào câu chứa thành phần khởi ngữ? . A/ Tôi đọc quyển sách này rồi. . B/ Mèo nhà tôi có hai con. . C/ Tôi đã đọc nó - quyển sách này.
Bài 18: Tiết 93: Khởi ngữ
I: Đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu
1/ Ví dụ:
2/ Nhận xét:
- Làm thành phần phụ của câu.
- Đứng trước chủ ngữ, có thể đứng sau chủ ngữ và trước vị ngữ
a/ Vị trí:
b/ Đặc điểm ngữ pháp
- Do danh từ, tính từ, động từ, tổ hợp từ . đảm nhiệm.
- Không có quan hệ trực tiếp với vị ngữ.
c/ Công dụng
- Thông báo nội dung thông tin, đề tài được nói đến trong câu
d/ Nhận diện
- Có thể thêm: Về, đối với, còn trước khởi ngữ; hoặc trợ từ thì phía sau khởi ngữ.
?Ghi nhớ: SGK trang 8
II: Luyện tập
Bài tập 1: (Trang 8) Tìm khởi ngữ trong các câu sau?
a/ Ông cứ đứng vờ vờ xem tranh ảnh chờ người khác đọc rồi nghe lỏm. Điều này khiến ông khổ tâm hết sức.
(Làng - Kim Lân)
b/ - Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
(Lão Hạc - Nam Cao)
c/ Một mình thì anh bạn trên trạm đỉnh Phan-Xi-Phăng ba nghìn một trăm bốn mươi hai mét kia mới một mình hơn cháu.
(Lặng lẽ SaPa - Nguyễn Thành Long)
d/ Làm khí tượng, ở được cao thế mới là lý tưởng chứ.
(Lặng lẽ SaPa - Nguyễn Thành Long)
e/ Đối với cháu, thật là đột ngột.
(Lặng lẽ SaPa - Nguyễn Thành Long)
Bài 18: Tiết 93: Khởi ngữ
I: Đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu
1/ Ví dụ:
2/ Nhận xét:
- Làm thành phần phụ của câu.
- Đứng trước chủ ngữ, có thể đứng sau chủ ngữ và trước vị ngữ
a/ Vị trí:
b/ Đặc điểm ngữ pháp
- Do danh từ, tính từ, động từ, tổ hợp từ . đảm nhiệm.
- Không có quan hệ trực tiếp với vị ngữ.
c/ Công dụng
- Thông báo nội dung thông tin, đề tài được nói đến trong câu
d/ Nhận diện
- Có thể thêm: Về, đối với, còn trước khởi ngữ; hoặc trợ từ thì phía sau khởi ngữ.
?Ghi nhớ: SGK trang 8
II: Luyện tập
Bài tập 2: (Trang 8) Chuyển các câu sau thành các câu có khởi ngữ?
Bài tập 1: (Trang 8)
? a/ Anh ấy làm bài cẩn thận lắm.
?Làm bài thì anh ấy cẩn thận lắm.
? b/ Tôi hiểu rồi nhưng tôi chưa giải được.
? Hiểu thì tôi hiểu rồi, nhưng giải thì tôi chưa giải được.
I
T
ề
Đ
à
N
ó
Q
U
á
L
N
G
H
ú
U
G
ờ
Ư
Đ
N
I
T
N
C
O
N
G
ờ
Ư
N
1
Hình ảnh tác giả Lỗ Tấn nói đến trong phần cuối truyện "Cố Hương" là hình ảnh nào?
2
Tên con sông mà Thúy Kiều nhảy xuống tự vẫn
3
Âm thanh xuất hiện trong bài thơ Bếp Lửa là của loài chim nào?
4
5
Tên tác phẩm truyện của ngắn của nhà văn Kim Lân mà em đã được học.
Hình thức phóng đại quy mô, tính chất, mức độ gọi là gì?
TRò CHƠI Ô CHữ
Bài 18: Tiết 93: Khởi ngữ
I: Đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu
1/ Ví dụ:
2/ Nhận xét:
- Làm thành phần phụ của câu.
- Đứng trước chủ ngữ, có thể đứng sau chủ ngữ và trước vị ngữ
a/ Vị trí:
b/ Đặc điểm ngữ pháp
- Do danh từ, tính từ, động từ, tổ hợp từ . đảm nhiệm.
- Không có quan hệ trực tiếp với vị ngữ.
c/ Công dụng
- Thông báo nội dung thông tin, đề tài được nói đến trong câu
d/ Nhận diện
- Có thể thêm: Về, đối với, còn trước khởi ngữ; hoặc trợ từ thì phía sau khởi ngữ.
?Ghi nhớ: SGK trang 8
II: Luyện tập
Bài tập 2: (Trang 8)
Bài tập 1: (Trang 8)
?: Củng cố, dặn dò
- Học thuộc ghi nhớ
- Làm bài tập
- Đọc trước bài: Các thành phần biệt lập.
GIờ HọC ĐếN ĐÂY Là KếT THúC
xIN CHÂN THàNH CảM ƠN CáC THầY CáC CÔ
Bài 18: Tiết 93: Khởi ngữ
I: Đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu
1/ Ví dụ:
2/ Nhận xét:
- Làm thành phần phụ của câu.
- Đứng trước chủ ngữ, có thể đứng sau chủ ngữ và trước vị ngữ
a/ Vị trí:
b/ Đặc điểm ngữ pháp
- Do danh từ, tính từ, động từ, tổ hợp từ . đảm nhiệm.
- Không có quan hệ trực tiếp với vị ngữ.
c/ Công dụng
- Thông báo nội dung thông tin, đề tài được nói đến trong câu
d/ Nhận diện
- Có thể thêm: Về, đối với, còn trước khởi ngữ; hoặc trợ từ thì phía sau khởi ngữ.
?Ghi nhớ: SGK trang 8
II: Luyện tập
Bài tập 2: (Trang 8)
Bài tập 1: (Trang 8)
Bài tập 3: Em hãy viết một đoạn văn khoảng 4 - 5 câu trong đó có sử dụng khởi ngữ nội dung nói về an toàn giao thông?