Bài 18. Khởi ngữ

KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
I- Khởi ngữ :
1. Khái niệm
- Khëi ng÷ lµ thµnh phÇn c©u ®øng tr­íc chñ ng÷ ®Ó nªu nªn ®Ò tµi®­îc nãi ®Õn trong c©u.
- Tr­íc khëi ng÷ cã thÓ thªm c¸c quan hÖ tõ : vÒ, víi ,®èi víi
VD: QuyÓn s¸ch nµy t«i ®äc nã råi.
HiÓu th× t«i hiÓu råi. ; Giµu t«i còng giµu råi.
-> YÕu tè k/n ®­îc lÆp y nguyªn ë phÇn c©u cßn l¹i .
QuyÓn s¸ch nµy t«i ®äc nã råi.
-> YÕu tè k/n ®­îc lÆp b»ng mét tõ thay thÕ.
KiÖn ë huyÖn, bÊt qu¸ m×nh tèt lÔ, quan trªn míi xö cho ®­îc.
-> YÕu tè k/n cã quan hÖ gi¸n tiÕp víi phÇn c©u cßn l¹i .
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
I- Khởi ngữ :
Bµi tËp.
Bài 1 : Xác định khởi ngữ trong các ví dụ sau:

- Tình thương yêu, một tình thương yêu thực sự và nồng nàn lần dầu tiên phát sinh ra trong nó.
( Con chó Bấc – Giắc Lân-đơn )
- Còn về diện mạo tôi, nó không đến nỗi đen cháy như các bạn có thể nghĩ về một kẻ chẳng quan tâm tí gì đến da dẻ của mình lại sống ở vào khoảng chín hoặc mười độ vĩ tuyến miền xích đạo.
( Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang – Đ.Đi phô )
- Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố tìm mà hiểu họ thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi…
( Lão Hạc – Nam Cao )
- Trang phục, không có pháp luật nào can thiệp, nhưng có những quy tắc ngầm phải tuân thủ, đó là văn hóa xã hội.
( Trang phục – Băng Sơn )
- Chuyện dưới xuôi, mười ngày nữa trở lại đây, tôi sẽ kể anh nghe.
- Còn người thì ai chả “ thèm” hở bác?
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
I- Khởi ngữ :
Bµi tËp.
Bài 2: Chuyển câu không có khởi ngữ thành câu có thành phần khởi ngữ:

Em tụi v? d?p l?m.
=> V? , em tụi v? d?p l?m
-Tụi d?c sỏch n�y r?i.
=>
-Anh ?y vi?t c?n th?n l?m.
=>
-B� bi?t r?i nhung b� chua l�m du?c.
=>
-Nú r?t cham nhung nú chua gi?i.
=>
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
Bài 3. Xác định thành phần chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ trong các câu sau.
a- Đôi càng tôi mẫm bóng.

b- Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi, mấy người học trò cũ đến sắp hàng dưới hiên rồi đi vào lớp

c- Còn tấm gương bằng thuỷ tinh tráng bạc, nó vẫn là người bạn trung thực, chân thành, thẳng thắn, không hề nói dối, cũng không bao giờ biết nịnh hót hay độc ác ...
CN
VN
=> Trạng ngữ chỉ thời gian
=> Kh?i ng?
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
Bài 4. Thêm khởi ngữ vào chỗ ( ... ..) trong câu cho hợp lí:

Thế gian biết có bao người đọc sách chỉ để trang trí bộ mặt, như kẻ trọc phú khoe của, chỉ biết lấy nhiều làm quý. (…........), cách đó chỉ là lừa mình dối người, (… .................) thì cách đó thể hiện phẩm chất tầm thường, thấp kém.
Bài 5 . Viết một đoạn văn khoảng 8 câu nói về tình mẹ con trong đó có sử dụng khởi ngữ.
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
II_ Các thành phần biệt lập

K/n

Thµnh phÇn t×nh th¸i: Lµ thµnh phÇn ®­îc dïng ®Ó thÓ hiÖn c¸ch nh×n cña ng­êi nãi, viÕt ®èi víi sù viÖc ®­îc nãi ®Õn trong c©u.

(2) Thµnh phÇn c¶m th¸n: Lµ thµnh phÇn ®­îc dïng ®Ó béc léc t©m lÝ cña ng­êi nãi, viÕt (vui, buån, mõng, giËn)

(3) Thµnh phÇn gäi-®¸p: Lµ thµnh phÇn ®­îc dïng ®Ó t¹o lËp hoÆc duy tr× quan hÖ giao tiÕp.

(4) Thµnh phÇn phô chó: Lµ thµnh phÇn ®­îc dïng bæ sung mét sè chi tiÕt cho néi dung chÝnh cña c©u.
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
II_ Các thành phần biệt lập
K/n
2. Bài tập
Bài 1.
* Xác định thành phần tình thái trong ví dụ sau:
A, Em nghe họ nói phong thanh,
Hình như họ biết chúng mình với nhau.
( Nguyễn Bính)
B. Đàn bà dễ có mấy tay
Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan.
( Nguyễn Du)
*Xác định thành phần cảm thán , gọi đáp trong ví dụ sau
- Biết nhau chưa đặng mấy hồi,
Kẻ còn người mất trời ôi là trời.
( Nguyễn Đình Chiểu)
- Than ôi, sắc nước hương trời,
Tiếc cho đâu bỗng lạc loài tới đây?
( Nguyễn Du)
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
II_ Các thành phần biệt lập
2. Bài tập
B�i 2 :Xác định thành phần tình thái, gọi đáp ,phụ chú trong các câu sau:

a, cứ như ý ông ấy, làm như vậy là được rồi
b, kể người ta giàu cũng sướng
c, nhưng tưởng bây giờ chú đã là kĩ sư rồi
d, đã nghe gió ngày mai thổi lại
đã nghe hồn thời đại bay cao
e, Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chi?u
g. -Thua cụ, em d?n ch�o cụ.Th?y n?c n?.
-Anh oi! Bao gi? aú anh cú rỏch, anh tỡm v? ch? em, em vỏ cho anh nhộ.
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
II_ Các thành phần biệt lập
2. Bài tập
Bài tập 3 . .Xác định thành phần tình thái trong các câu sau:
a - Hình như trong ý mụ, mụ nghĩ: “ Chúng mày ở nhà tao thì những thứ của chúng mày cũng như của tao.”
b - Nghe nói bảo có lệnh đuổi hết những người làng chợ Dầu khỏi vùng này, không cho ở nữa.”
c. Mặt trời đã xế bóng ngang các sườn đồi, nhưng tôi cảm thấy dường như còn chần chừ không muốn lặn, còn muốn nhìn tôi. Ánh mặt trời tô điểm con đường tôi đi; mặt đất rắn mùa thu trải ra dưới chân tôi nhuộm thành màu đỏ, màu hồng, màu tím…
d -Chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước.
e. Ôi kì lạ và thiêng liêng – Bếp lửa!

KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
II_ Các thành phần biệt lập
2. Bài tập
Bài 4 . Hãy xếp các từ, cụm từ thường dùng làm thành phần tình thái sau đây theo từng nhóm ý nghĩa: đúng là, không phải, đúng đấy, chẳng phải là, đúng thế thật, hình như, có lẽ, tất nhiên, theo ý tôi.
- Tình thái khẳng định:
- Tình thái phủ định – bác bỏ:
- Tình thái chỉ độ tin cậy:
- Tình thái ý kiến:
Bài 5 . Hãy xếp những từ ngữ làm thành phần tình thái sau đây theo trình tự tăng dần độ tin cậy :
chắc là, dường như, có lẽ, chắc hẳn, có vẻ như, chắc chắn, hình như.
( Những từ ngữ thể hiện cùng một mức độ tin cậy thì xếp ngang hàng nhau. ).
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
Bài tập 6 Xác định thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau:

a. Những tia nắng sớm đang từ từ di chuyển từ mặt nước lên những khoảng bờ bãi bên kia sông, và cả một vùng phù sa lâu đời của bãi bồi ở bên kia sông Hồng lúc này đang phô ra trước khuôn cửa sổ của gian gác nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen với màu xanh non – những màu sắc thân thuộc quá như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ.
b. Suốt đời Nhĩ đã từng đi tới không sót một xó xỉnh nào trên trái đất, đây là một chân trời gần gũi, mà lại xa lắc vì chưa hề bao giờ đi đến – cái bờ bên kia sông Hồng ngay trước cửa sổ nhà mình.
c.- Thôi nào – bác nói – đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu…một ông bố.
- Thế bác tên gì – em bé liền hỏi – để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
Bài tập 6 Xác định thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau:

d - Rồi cả nhà – trừ tôi – vui như tết khi bé Phương , qua giới thiệu của chú Tiến Lê, được mời tham gia trại thi vẽ quốc tế.
- Con đã nhận ra con chưa? – Mẹ vẫn hồi hộp.
- Hôm đó, chú Tiến Lê – họa sĩ, bạn thân của bố tôi – đưa theo bé Quỳnh đến chơi.
e - Đi suốt chiều dài hơn ngàn mét của động Phong Nha, du khách đã có cảm giác như lạc vào một thế giới khác lạ - thế giới của tiên cảnh.
-Đến hang thứ mười bốn, có thể theo các hành lang hẹp để đến các hang to ở phía trong sâu, nơi mới chỉ có một vài đoàn thám hiểm với đầy đủ trang thiết bị ( máy móc, đèn, quần áo, thuốc men ) cần thiết đặt chân tới.
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
Bài tập 7

a. Hãy điền vào chỗ …………. trong các đoạn trích sau thành phần phụ chú cho phù hợp và nêu rõ ý nghĩa của phần phụ chú đó:
- Truyện Kiều ……………… là một tác phẩm bất hủ.
- Ánh trăng im phăng phắc
Đủ cho ta giật mình
( …………………)

b. Viết một đoạn văn giới thiệu một tác phẩm văn học hiện đại đã học, trong đó có sử dụng thành phần phụ chú.
KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
Bài 8

“ Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con.”
( Con cò – Chế Lan Viên )

Dựa vào nội dung hai câu thơ trên, hãy viết một đoạn văn khoảng 8 dòng diễn tả cảm xúc của em về tình cảm sâu nặng của người mẹ.
Bài 9

Viết một đoạn văn khoảng 8 dòng giới thiệu truyện ngắn “ Lặng lẽ Sa pa” của Nguyễn Thành Long, trong đó có sử dụng thành phần phụ chú.