Bài 18. Câu nghi vấn

1
KIỂM TRA BÀI CŨ
Nêu đặc điểm hình thức và chức năng chính của câu nghi vấn ?
Hãy đặt một câu nghi vấn.
* Hình thức: Có chứa các từ nghi vấn( ai, nào, sao, đâu, bao giờ, bao nhiêu, à, ư, hả chứ, (có).....không, (đã)....chưa.. ) hoặc có từ hay (nối các vế có quan hệ lựa chọn).
Khi viết câu nghi vấn thường kết thúc bằng dấu hỏi chấm.
* Chức năng: dùng để hỏi.
* VD: Vừa đến lớp gặp tôi nó đã hỏi:
- Bạn đã làm bài tập toán chưa?
2

VD1: Anh có thể cho em mượn quyển sách này được không ?


VD2: Mày muốn ăn đòn hả?
=> Câu nghi vấn không dùng để hỏi.
=> Câu nghi vấn không dùng để hỏi.
3
Ngữ liệu bài tập SGK/ 21


a. Năm nay đào lại nở,
Không thấy ông đồ xưa.
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ? ( Vũ Đình Liên, Ông đồ)

b. Cai lệ không để cho chị Dậu được nói hết câu, trợn ngược hai mắt, hắn quát:
- Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất !
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
c. Đê vỡ rồi !... Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng mày! Có biết không?...Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à?
( Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)
d. Một người hàng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui, buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao?
( Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương)
e. Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình.
- Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con mèo hay lục lọi ấy!
( Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)
4
Ngữ liệu bài tập SGK/ 21


a. Năm nay đào lại nở,
Không thấy ông đồ xưa.
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ? ( Vũ đình Liên, Ông đồ)

b. Cai lệ không để cho chị Dậu được nói hết câu, trợn ngược hai mắt, hắn quát:
- Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất !
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
c. Đê vỡ rồi !... Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng mày! Có biết không?...Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à?
( Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)
d. Một người hàng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui, buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao?
( Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương)
e. Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình.
-Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con mèo hay lục lọi ấy!
( Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)

a. Năm nay đào lại nở,
Không thấy ông đồ xưa.
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ? ( Vũ đình Liên, Ông đồ)

b. Cai lệ không để cho chị Dậu được nói hết câu, trợn ngược hai mắt, hắn quát:
- Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất !
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
c. Đê vỡ rồi !... Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng mày!
Có biết không?...Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như
vậy? Không còn phép tắc gì nữa à?
( Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)
d. Một người hàng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui, buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, há chẳng
phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao?
( Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương)
e. Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình.
-Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con mèo hay lục lọi ấy!
( Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)
5

a. Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ?
b. Mày định nói cho cha mày nghe đấy à?
c. - Có biết không?
- Lính đâu?
- Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy?
- Không còn phép tắc gì nữa à?
d. Một người hàng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui, buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao?
e. Con gái tôi vẽ đây ư?
Chả lẽ lại đúng là nó, cái con mèo hay lục lọi ấy!
-> Đe doạ.
-> Bộc lộ cảm xúc( sự ngạc nhiên).
-> Đe doạ.
-> Đe doạ.
-> Đe doạ.
-> Khẳng định.
-> Đe doạ.
-> Bộc lộ cảm xúc( sự hoài niệm, tiếc nuối).
-> Bộc lộ cảm xúc( sự ngạc nhiên).
Xét các VD sau:
g. Liệu có thật không hở bác? Hay là chỉ lại…
h. Bác đi làm đấy ạ?
i. Việc gì phải chờ khi khác.
k. Bạn đóng giúp tớ cái cửa được không?
=>Là câu nghi vấn -> thái độ
phân vân, nghi ngờ.
=>Là câu nghi vấn -> Chào hỏi.
=> Là câu nghi vấn ->Phủ định việc “phải chờ”.
=> Là câu nghi vấn->Cầu khiến.
H: Các câu nghi vấn trên có dùng để hỏi không? Mục đích của chúng dùng để làm gì ?
- HS thảo luận nhóm 4 em (2’)
+ Dãy 1: ý a, b.
+ Dãy 2: ý c.
+ Dãy 3: ý d, e.
6
*Bài tập nhanh: Xác định chức năng của các câu nghi vấn sau.
a. Anh có thể ngồi lùi vào một tí được không?



d. Mày muốn ăn đòn hả ?


-> Cầu khiến.
-> Đe dọa.
7

* Bài tập: Em hãy phân biệt câu nghi vấn được dùng với chức năng chính và câu nghi vấn được dùng với các chức năng khác?

- Có từ ngữ nghi vấn hoặc có từ “hay” nối giữa các vế có quan hệ lựa chọn.
- Thường kết thúc câu bằng dấu chấm hỏi.
- Chỉ dùng để hỏi.

- Kết thúc câu phải là dấu chấm hỏi (?)
- Cần có câu trả lời.
- Không thay thế được bằng kiểu câu khác.
Dùng để: cầu khiến, đe
dọa, khẳng định, phủ định, bộc lộ cảm xúc…
Kết thúc câu bằng dấu:
(.), (?), (…), (!)….
Không cần câu trả lời.
Thay thế được bằng kiểu câu khác có ý nghĩa tương đương.
Thảo luận nhóm bàn (2’)
8
Hỡi ơi Lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết … Một ngừơi như thế ấy ! … Một ngừơi đã khóc vì trót lừa một con chó !... Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm, láng giềng … Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn …
( Nam Cao, Lão Hạc)
1. Bài tập 1 (SGK tr. 22)
c. Mỗi chiếc là rụng là một cái biểu hiện cho một cảnh biệt ly. Vậy thì sự biệt ly không chỉ có một nghĩa buồn rầu, khổ sở. Sao ta không ngắm sự biệt ly theo tâm hồn một chiếc lá nhẹ nhàng rơi?
(Khái Hưng, Lá rụng)
9
c. “Ai dám thảo mộc .... mẫu tử?”
Ai; ?
khẳng
định
Thảo mộc tự nhiên có tình mẫu tử.
2. Bài tập 2 (SGK. 23): TL nhóm bàn (2’) phần c, d
d. “Thằng…
việc gì?”
gì ; ?
hỏi
(Không có câu thay thế tương đương)
“Sao lại...
khóc?”
sao; ?
hỏi
(Không có câu thay thế tương đương)
10


b.
- Sao cuộc đời Lão Hạc lại khổn khổ đến thế ?
3. Bài tập 3: Đặt câu

a.
- Bạn có thể kể cho mình nghe nội dung của bộ phim "Đường đời" được không?

11
12
Hướng dẫn học bài:
- Học nội dung ghi nhớ, hoàn thiện các bài tập còn lại.
Tìm các văn bản đã học có chứa câu nghi vấn được sử dụng với chức năng khác chức năng chính, phân tích tác dụng.
Chuẩn bị tiết tiếp theo: Thuyết minh về một phương pháp (cách làm).
+ Đọc kĩ và trả lời câu hỏi SGK.