Bài 17. Sự nhiễm điện do cọ xát

VẬT LÍ 9
Năm học: 2010 - 2011
GV: HUỲNH MINH VƯƠNG
- TRƯỜNG THCS VĨNH LỢI
PGD & ĐT CHÂU THÀNH
Sấm, sét
Chương III: điện học
Tại sao lại có hiện tượng chớp và sấm sét trong thiên nhiên?
Tiết 19: Sự nhiễm điện do cọ xát
I. Vật nhiễm điện
Bước 2: Dùng miếng vải khô (lụa, len) cọ xát vào
thước nhựa, thanh thủy tinh, mảnh nilông, mảnh
phim nhựa.
1. Thí nghiệm 1
Bước 1: Đưa một đầu thước nhựa, thanh thủy tinh,
mảnh nilông, mảnh phim nhựa lại gần các vụn giấy,
vụn nilông, quả cầu.
Bước 3: Đưa một đầu thước nhựa, thanh thủy tinh,
mảnh nilông, mảnh phim nhựa đã cọ xát lại gần các
vụn giấy, vụn nilông, quả cầu.
Kết quả thí nghiệm 1
Tiết 19: Sự nhiễm điện do cọ xát
I. Vật nhiễm điện
1. Thí nghiệm 1
?
Kết luận 1: Nhiều vật sau khi bị cọ xát
............................... các vật khác.
có khả năng hút
. có khả năng đẩy . không đẩy và không hút
. . vừa đẩy vừa hút
Tiết 19: Sự nhiễm điện do cọ xát
I. Vật nhiễm điện
1. Thí nghiệm 1
2. Thí nghiệm 2
Bước 1: Chạm bút thử điện vào mảnh tôn phẳng
đã được áp sát vào mảnh phim nhựa, thước nhựa.
Bước 2: Dùng mảnh len cọ xát mảnh phim nhựa,
thước nhựa nhiều lần.
Bước 3: Sau đó chạm bút thử điện vào mảnh tôn phẳng.
Tiết 19: Sự nhiễm điện do cọ xát
I. Vật nhiễm điện.
1. Thí nghiệm 1
2. Thí nghiệm 2
Kết luận 2: Nhiều vật sau khi bị cọ xát có khả
năng ................. bóng đèn bút thử điện.
làm sáng
I. Vật nhiễm điện.
1. Thí nghiệm 1
Kết luận 1: Nhiều vật sau khi bị cọ xát
.............................. các vật khác.
có khả năng hút
Các vật bị cọ xát có khả năng hút các vật khác hoặc
có khả năng làm sáng bóng đèn của bút thử điện được
gọi là các vật nhiễm điện hay các vật mang điện tích.
?
Tiết 19: Sự nhiễm điện do cọ xát
Qua bài học hôm nay cần ghi nhớ điều gì?
2. Thí nghiệm 2
Kết luận 2: Nhiều vật sau khi bị cọ xát có khả
năng ................. bóng đèn bút thử điện.
làm sáng
Tiết 19: Sự nhiễm điện do cọ xát
I. Vật nhiễm điện.
1. Thí nghiệm 1
Kết luận 1: Nhiều vật sau khi bị cọ xát
.............................. các vật khác.
có khả năng hút
Ghi nhớ:
Có thể làm nhiễm điện nhiều vật bằng cách cọ xát.
Vật bị nhiễm điện (vật mang điện tích) có khả năng
hút các vật khác.
Thí nghiệm 1: (hỡnh 18.1 v� hỡnh 18.2 SGK).
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích.
1. Kẹp hai mảnh nilông vào thanh nhựa rồi nhấc lên. Quan sát chúng như thế nào ? (hút nhau, đẩy nhau hay bình thường).
2. Trải hai mảnh nilông xuống mặt bàn, dùng miếng len cọ xát chúng nhiều lần. Cầm thanh nhựa để nhấc lên. Quan sát chúng như thế nào ? (hút nhau hay đẩy nhau).
3. Dùng hai mảnh vải khô cọ xát một đầu hai thanh nhựa sẫm màu giống nhau. Đặt một thanh lên một giá nhọn. Đưa các đầu đã được cọ xát của hai thanh nhựa lại gần nhau. Quan sát chúng như thế nào ? (hút nhau hay đẩy nhau).
(Tiến hành thí nghiệm, lần lượt ghi các kết quả thí nghiệm vào bảng phụ).
?
?
Hai đầu đã được cọ xát
?

Thí nghiệm 1: (hỡnh 18.1 v� hỡnh 18.2 SGK)
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích
B?ng k?t qu? thớ nghi?m 1
Không có hiện tượng gì xảy ra (không hút, không đẩy)
Cả hai không bị nhiễm điện
Chúng đẩy nhau
Nhiễm điện giống nhau
Chúng đẩy nhau
Nhiễm điện giống nhau
(mang điện tích cùng loại)
(mang điện tích cùng loại)
Thí nghiệm 1: (hỡnh 18.1 v� hỡnh 18.2 SGK).
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích
* Nhận xét : Hai vật giống nhau, được cọ xát như nhau thì mang điện tích . . . . . . . . . loại và khi được đặt gần nhau thì chúng . . . . . . Nhau.
cùng
đẩy
khác
hút
(1)
(2)
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích
* Nhận xét : Hai vật giống nhau, được cọ xát như nhau thì mang điện tích cùng loại và khi được đặt gần nhau thì chúng đẩy nhau.
Thí nghiệm 2: (hỡnh 18.3 SGK).
* Đưa đầu thanh thủy tinh đã được cọ xát bằng mảnh lụa lại gần đầu thanh nhựa sẫm màu đã được cọ xát. Quan sát chúng như thế nào ? (hút nhau hay đẩy nhau).
?

Thí nghiệm 1: (hỡnh 18.1 v� hỡnh 18.2 SGK).
Bảng kết quả thí nghiệm 2.
Thí nghiệm 1: (hỡnh 18.1 v� hỡnh 18.2 SGK)
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích
* Nhận xét : Hai vật giống nhau, được cọ xát như nhau thì mang điện tích cùng loại và khi được đặt gần nhau thì chúng đẩy nhau.
Thí nghiệm 2: (hỡnh 18.3 SGK).
Không có hiện tượng gì (không hút, không đẩy)
Cả hai không nhiễm điện
Hút nhau
Cả hai bị nhiễm điện.
(mang điện tích khác loại)
Thí nghiệm 1: (hỡnh 18.1 v� hỡnh 18.2 SGK).
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích.
* Nhận xét : Hai vật giống nhau, được cọ xát như nhau thì mang điện tích cùng loại và khi được đặt gần nhau thì chúng đẩy nhau.
Thí nghiệm 2: (hỡnh 18.3 SGK)
* Nhận xét: Thanh nhựa sẫm màu và thanh thủy tinh khi được cọ xát thì chúng. . . . . nhau do chúng mang điện tích . . . . . . loại.
cùng
hút
khác
đẩy
(1)
(2)
Thí nghiệm 1: (hỡnh 18.1 v� hỡnh 18.2 SGK).
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích.
* Nhận xét : Hai vật giống nhau, được cọ xát như nhau thì mang điện tích cùng loại và khi được đặt gần nhau thì chúng đẩy nhau.
Thí nghiệm 2: (hỡnh 18.3 SGK).
* Nhận xét: Thanh nhựa sẫm màu và thanh thủy tinh khi được cọ xát thì chúng hút nhau do chúng mang điện tích khác loại.
Kết luận : Có hai loại điện tích.
* Quy ước : - Điện tích của thuỷ tinh khi cọ xát vào lụa là điện tích dương (+).
- Điện tích của thanh nhựa sẩm màu khi cọ xát vào vải khô là điện tích âm (-).
mang điện tích khác loại thì hút nhau.
Các vật mang điện tích cùng loại thì đẩy, nhau
C1.

?
+
Mảnh vải mang điện tích dương hay âm ? Tại sao ?
Mảnh vải mang điện tích dương. Do thanh nhựa mang điện tích âm, mà nó hút mảnh vải nên mảnh vải mang điện tích dương.
II. So lu?c v? c?u t?o nguyờn t?.
Hạt nhân
-
-
-
Êlectrôn
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích.
Kết luận : Có . . . . loại điện tích. Các vật mang điện tích cùng loại thì . . . . . nhau, mang điện tích khác loại thì . . . . . Nhau.
hai
đẩy
hút
1. Ở tâm mỗi nguyên tử có một hạt nhân mang điện tích dương.
2. Xunh quanh hạt nhân có các êlectrôn mang điện tích âm chuyển động tạo thành lớp vỏ nguyên tử.
3. Tổng điện tích âm của các êlectrôn có trị số tuyệt đối bằng điện tích dương của hạt nhân. Do đó, bình thường nguyên tử trung hòa về điện.
4. Êlectrôn có thể dịch chuyển từ nguyên tử nầy sang nguyên tử khác, từ vật nầy sang vật khác.
Mô hình đơn giản của nguyên tử
+
+
+
II. So lu?c v? c?u t?o nguyờn t?.
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích.
Kết luận : Có . . . . loại điện tích. Các vật mang điện tích cùng loại thì . . . . . nhau, mang điện tích khác loại thì . . . . . Nhau.
hai
đẩy
hút
Nguyên tử gồm hạt nhân mang điện dương và các êlectrôn mang điện âm chuyển động quanh hạt nhân.
* Sắp xếp thứ tự sau thành nội dung đúng về cấu tạo nguyên tử
A. Nguyên tử gồm hạt nhân
B. và các êlectrôn mang điện âm
C. chuyển động quanh hạt nhân
D. mang điện dương
III. Vận dụng.
C2. Tru?c khi c? xỏt, cú ph?i trong m?i v?t d?u cú di?n tớch duong v� di?n tớch õm hay khụng ? N?u cú thỡ cỏc di?n tớch n�y t?n t?i ? nh?ng lo?i h?t n�o c?u t?o nờn v?t ?
C3. T?i sao tru?c khi c? xỏt, cỏc v?t khụng hỳt cỏc v?n gi?y nh? ?
II. Sơ lược về cấu tạo nguyên tử.
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích.
 Kết luận : Có . . . . loại điện tích. Các vật mang điện tích cùng loại thì . . . . . nhau, mang điện tích khác loại thì . . . . . Nhau.
hai
đẩy
hút
 Nguyên tử gồm hạt nhân mang điện dương và các êlectrôn mang điện âm chuyển động quanh hạt nhân.
C2.? Tru?c khi c? xỏt cỏc v?t d?u cú di?n tớch duong t?n t?i ? h?t nhõn v� di?n tớch õm t?n t?i ? cỏc ờlectrụn c?u t?o nờn v?t.
C3. Vì trước khi cọ xát nguyên tử trung hòa về điện (chưa có nhiễm điện), nên không hút các vụn giấy nhỏ.
III. Vận dụng
C4. Sau khi cọ xát, vật nào trong hình nhận thêm êlectrôn, vật nào mất bớt êlectrôn? Vật nào nhiễm điện dương, vật nào nhiễm điện âm?
II. Sơ lược về cấu tạo nguyên tử.
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích.
 Kết luận : Có . . . . loại điện tích. Các vật mang điện tích cùng loại thì . . . . . nhau, mang điện tích khác loại thì . . . . . Nhau.
hai
đẩy
hút
 Nguyên tử gồm hạt nhân mang điện dương và các êlectrôn mang điện âm chuyển động quanh hạt nhân.
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
-
-
-
Trước khi cọ xát
Sau khi cọ xát
Sau khi cọ xát : - Thước nhựa nhận thêm êlectrôn  nhiễm điện âm.
- Mảnh vải mất bớt êlectrôn  nhiễm điện dương.
Mảnh vải
Thước nhựa
* Vậy : Một vật nhiễm điện âm nếu . . . . . . . . . . . . . . . . , nhiễm điện dương nếu . . . . . . . . . . . . . . . .
nhận thêm êlectrôn
mất bớt êlectrôn
Thí nghiệm 1: (hỡnh 18.1 v� hỡnh 18.2 SGK).
Bài 18 : HAI LOẠI ĐIỆN TÍCH
I. Hai loại điện tích.
* Nhận xét : Hai vật giống nhau, được cọ xát như nhau thì mang điện tích cùng loại và khi được đặt gần nhau thì chúng đẩy nhau.
Thí nghiệm 2: (hỡnh 18.3 SGK).
* Nhận xét: Thanh nhựa sẫm màu và thanh thủy tinh khi được cọ xát thì chúng hút nhau do chúng mang điện tích khác loại.
Kết luận : Có hai loại điện tích.
* Quy ước : - Điện tích của thuỷ tinh khi cọ xát vào lụa là điện tích dương (+).
- Điện tích của thanh nhựa sẩm màu khi cọ xát vào vải khô là điện tích âm (-).
mang điện tích khác loại thì hút Nhau.
Các vật mang điện tích cùng loại thì đẩy,
 Nguyên tử gồm hạt nhân mang điện dương và các êlectrôn mang điện âm chuyển động quanh hạt nhân.
II. So lu?c v? c?u t?o nguyờn t?.
III. V?n d?ng.
* Vậy : Một vật nhiễm điện âm nếu nhận thêm êlectrôn , nhiễm điện dương nếu mất bớt êlectrôn
II.vận dụng
1. Bài 1: (C1/SGK)
Giải thích tại sao vào những
ngày thời tiết khô ráo, đặc biệt
là những ngày hanh khô,
khi chải đầu bằng lược nhựa,
nhiều sợi tóc bị lược nhựa hút
kéo thẳng ra?
Khi chải đầu bằng lược nhựa, lược nhựa và tóc cọ xát vào
nhau, cả lược nhựa và tóc đều bị nhiễm điện.
Do đó tóc bị lược nhựa hút kéo thẳng ra.
?
2. Bài 2: (C2/SGK)
Khi thổi vào mặt bàn, bụi bay đi.
Tại sao cánh quạt điện thổi gió mạnh, sau một
thời gian lại có nhiều bụi bám vào cánh quạt,
đặc biệt ở mép cánh quạt chém vào không khí?
Khi thổi trên mặt bàn, luồng gió thổi làm bụi bay đi.
Cánh quạt điện khi quay cọ xát mạnh với không khí
và bị nhiễm điện, vì thế cánh quạt hút các hạt bụi có
trong không khí ở gần nó.
Mép cánh quạt chém vào không khí được cọ xát mạnh
nhất nên nhiễm điện nhiều nhất. Do đó chỗ mép cánh
quạt hút bụi mạnh nhất và bụi bám ở mép cánh quạt
nhiều nhất.
?
II.vận dụng
3. Bài 3:
Vào những ngày thời tiết khô ráo, lau chùi gương
soi, kính cửa sổ hay màn hình ti vi bằng khăn bông
khô thì vẫn thấy có bụi vải bám vào chúng, thậm
chí có thể có bụi nhiều hơn vì:
Thủy tinh sạch và sáng hơn, dễ bắt bụi.
B. Sau khi cọ xát thủy tinh bị nhiễm điện mạnh
và hút nhiều bụi hơn.
C. Trời hanh khô có nhiều bụi hơn.
D. Những ngày hanh khô càng nhiều bụi mà
thủy tinh lại được chùi sạch.
?
II.vận dụng
có thể em chưa biết
Sự cọ xát mạnh giữa những giọt nước trong luồng không
khí bốc lên cao là một trong những nguyên nhân tạo thành các đám mây dông bị nhiễm điện. Khi đó giữa các đám mây này hoặc giữa chúng với mặt đất xuất hiện tia lửa điện phát ánh chớp chói loà. Do nhiệt độ cao của tia lửa điện, không khí giãn nở đột ngột, phát ra tiếng nổ gọi là sấm (khi có tia lửa điện giữa hai đám mây) hoặc tiếng sét (khi có tia lửa điện giữa đám mây và mặt đất)
Sự nhiễm điện do cọ xát có ứng dụng gì trong đời sống và kỹ thuật?
* Trong các phân xưởng dệt vải, người ta treo các
tấm kim loại nhiễm điện.
* Trên các ô tô chở xăng, chất nổ, người ta phải
treo một dây xích sắt và cho nó chạm xuống
mặt đường.
ứng dụng thực tế
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc ghi nhớ.
Làm bài tập: 17.1; 17.2; 17.3; 17.4 / SBT
* Khi giải thích các hiện tượng nhiễm điện do
cọ xát trong thực tế cần chỉ ra các vật nào cọ xát
với nhau và biểu hiện của sự nhiễm điện.
* BT 17.1; 17.3: Khi làm thí nghiệm, lưu ý các
vật nhiễm điện phải sạch, khô.
?
chân thành cảm ơn các thầy cô giáo
và các em học sinh!