Bài 16. Ôn tập và kiểm tra phần Tiếng Việt

Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Hà
Trường THCS Lĩnh Nam - Hoàng Mai - Hà Nội
Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo
về dự tiết học hôm nay
Tiết 63
ôn tập tiếng việt
Trò chơi "Đường lên đỉnh Olympia"
Cả lớp chia làm bốn nhóm tương ứng với 4 đội.
Cuộc thi trải qua bốn vòng:
Vòng 1: Khởi động (10 phút - 30 điểm)
Vòng 2: Vượt chướng ngại vật (10 phút - 40 điểm)
Vòng 3: Tăng tốc (10 phút - 40 điểm)
Vòng 4: Về đích (10 phút - 40 điểm)
Tổng kết phát thưởng (5 phút)
Tiết 63
ôn tập tiếng việt
Lí THUYếT
1. Từ vựng:
2. Ngữ pháp:
Vòng 1 - Khởi động
(10 phút - 30 điểm)

ôn tập hệ thống hóa các kiến thức lí thuyết về
từ vựng và ngữ pháp:

Vòng thi này có :
- Hai câu hỏi chính. Mỗi câu 5 điểm.
- Hai câu hỏi phụ. Mỗi câu 10 điểm (Quyền trả lời thuộc về đội có tín hiệu trả lời nhanh nhất)
Đội 1 và 2: Phiếu học tập 1
Đội 3 và 4: Phiếu học tập 2
Câu hỏi 1
1. Từ đầu năm học đến nay, em đã được học những đơn vị kiến thức nào về từ vựng -ngữ pháp? Hãy hệ thống lại và điền vào sơ đồ sau cho phù hợp (5 điểm)
Phiếu học tập 1
1. Từ đầu năm học đến nay, em đã được học những đơn vị kiến thức nào về từ vựng? Hãy hệ thống lại và điền vào sơ đồ sau cho phù hợp (5 điểm)
2. Trình bày miệng khái niệm phép nói quá (5 điểm)
3. Câu hỏi phụ (20 điểm) - Quyền trả lời thuộc về đội có tín hiệu trả lời nhanh nhất
Nghĩa của từ ngữ này có thể rộng hơn (khái quát hơn) hoặc hẹp hơn (ít khái quát hơn) nghĩa của từ ngữ khác trong một trường từ vựng
Là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa
Là những từ mô phỏng âm thanh của tự nhiên, con người
Là những từ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, hoạt động, trạng thái của sự vật
Là từ ngữ chỉ được sử dụng ở một (hoặc một số) địa phương nhất định
Là từ ngữ chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định
Là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề, tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Là biện pháp tu từ phóng đại qui mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để gây ấn tượng tăng sức biểu cảm.


1
2
3
4
5
6
Câu hỏi phụ
So sánh sự giống và khác nhau giữa hai khái niệm Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ với Trường từ vựng
Người ta sử dụng từ tượng hình - tượng thanh, từ ngữ địa phương - biệt ngữ xã hội hay các phép tu từ nói quá - nói giảm nói tránh nhằm những mục đích gì?
Phiếu học tập 2
1. Từ đầu năm học đến nay, em đã được học những đơn vị kiến thức nào về ngữ pháp? Hãy hệ thống lại và điền vào sơ đồ sau cho phù hợp (5 điểm)
2. Trình bày miệng khái niệm câu ghép (5 điểm)
3. Câu hỏi phụ (10 điểm) - Quyền trả lời thuộc về đội có tín hiệu trả lời nhanh nhất
Là những từ chuyên đi kèm với một từ ngữ trong câu để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc đưược nói đến ở từ ngữ đó.
Là những từ ngữ dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của ngưười nói hoặc dùng để hỏi đáp. Thán từ thường đứng ở đầu câu có khi đưược tách ra thành một câu đặc biệt.
Là những từ thêm vào câu để tạo câu nghi vấn, cảm thán, cầu khiến hoặc dùng để biểu thị sắc thái tình cảm của ngưười nói.
Là những câu do hai hoặc nhiều cụm C - V không bao chứa nhau tạo thành. Mỗi cụm C - V này được gọi là một vế câu.
1
2
3
4
Câu hỏi phụ
Khi vận dụng trợ từ, thán từ, tình thái từ trong giao tiếp cần chú ý những gì?
Nêu các mối quan hệ ý nghĩa thường gặp giữa các vế trong câu ghép?
Tiết 63
ôn tập tiếng việt
Lí THUYếT
1. Từ vựng:
2. Ngữ pháp:
Thực hành
1. Từ vựng:

Vòng 2 - Vượt chướng ngại vật
(10 phút - 40 điểm)
Bài tập thực hành vận dụng các kiến thức
từ vựng

Vòng thi này có:
+ Ba câu hỏi chính.
Câu 1: 15 điểm
Câu 2 và 3: 10 điểm
+ Một câu hỏi phụ (5 điểm) - Quyền trả lời thuộc về đội có tín hiệu trả lời nhanh nhất

Câu hỏi 1 (15 điểm) - Bài tập 1 (SGK, trang
Truyện dân gian về các nhân vật và sự kiện lịch sử xa xưa, có nhiều yếu tố thần kì.
Truyện dân gian kể về cuộc đời, số phận của một số kiểu nhân vật quen thuộc (ngưười mồ côi, người mang lốt xấu xí, người em.) có nhiều chi tiết tưưởng tượng kì ảo.
Truyện dân gian mưượn chuyện về loài vật, đồ vật hoặc về chính con người để nói bóng gió chuyện con người.
Truyện dân gian dùng hình thức gây cưười để mua vui hoặc phê phán, đả kích.
1
2
3
4
Câu hỏi 2 (10 điểm)
Mẫu
Câu hỏi 3 (10 điểm):
Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay!
Anh không nên ở đây nữa!
TÌNH HuỐNG 1 .
Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định cách nói trái nghĩa
Bài văn này bạn Lan làm quá dở!
Bài văn này bạn Lan làm chưa đạt yêu cầu.
TÌNH HUỐNG 2.
Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định .
Trông những đứa trẻ mù thật đáng thương .
Trông những đứa trẻ khiếm thị thật đáng thương.
TÌNH HUỐNG 3.
Nói giảm nói tránh bằng cách dùng từ Hán Việt đồng nghĩa
Bệnh tình của ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!
Bệnh tình cuả ông chắc chẳng còn được bao lâu nữa.
TÌNH HUỐNG 4.
Nói giảm nói tránh bằng cách nói vòng
Câu hỏi phụ (5 điểm)
Trong đoạn thơ sau, tác giả đã chuyển các từ in đậm từ trường từ vựng nào sang trường từ vựng nào? Theo phép tu từ nào?
Ruộng rẫy là chiến trường
Cuốc cày là vũ khí
Nhà nông là chiến sĩ
Hậu phương thi đua với tiền phương
(Hồ Chí Minh)
Tác giả đã chuyển những từ in đậm từ trường từ vựng "quân sự" sang trường từ vựng "nông nghiệp" (theo phép ẩn dụ).
* Lưu ý: Trong thơ văn và trong cuộc sống hàng ngày người ta thường dùng cách chuyển trường từ vựng để tăng thêm tính nghệ thuật của ngôn từ và khả năng diễn đạt ( phép nhân hóa, ẩn dụ, so sánh, v.v.)
Tiết 63
ôn tập tiếng việt
Lí THUYếT
1. Từ vựng:
2. Ngữ pháp:
Thực hành
1. Từ vựng:
2. Ngữ pháp:
Vòng 3 - Vượt chướng ngại vật
(10 phút - 40 điểm)

Thực hành vận dụng các kiến thức ngữ pháp

Vòng thi này có:
+ Ba câu hỏi chính. Mỗi câu 10 điểm
+ Một câu hỏi phụ (tăng tốc): 10 điểm - Quyền trả lời thuộc về đội có tín hiệu trả lời nhanh nhất

Câu hỏi 1 (10 điểm)
Câu hỏi 2 (10 điểm)


- Câu ghép trong đoạn trích:
Pháp / chạy, Nhật / hàng, vua Bảo Đại / thoái vị.
C1 V1 C2 V2 C3 V3
--> Ba vế câu ghép nối với nhau bằng dấu phẩy
Câu hỏi 3 (10 điểm)
Mẫu
Câu hỏi phụ
Nếu tách câu ghép đã xác định (ở đoạn trích trên) thành các câu đơn thì có được không? Nếu được thì việc tách đó có làm thay đổi ý cần diễn đạt hay không?
Có thể tách câu ghép đã xác định thành ba câu đơn nhưng mối liên hệ, sự liên tục của ba sự việc dường như không được thể hiện rõ khi gộp thành ba vế của câu ghép.
Tiết 63
ôn tập tiếng việt
Lí THUYếT
1. Từ vựng:
2. Ngữ pháp:
Thực hành
1. Từ vựng:
2. Ngữ pháp:
3. Tổng hợp từ vựng và ngữ pháp
Vòng 4 - Về đích (40 điểm)
Thảo luận nhóm và trình bày trong 7 phút
Viết đoạn văn (6 - 8 câu) nêu cảm nhận của em về tình thương con ở lão Hạc trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao. Trong đoạn văn có sử dụng từ tượng hình và câu ghép
- Đội 1 + 2:
+ Viết đoạn văn diễn dịch
- Đội 3 + 4:
+ Viết đoạn văn quy nạp
Hướng dẫn viết đoạn văn - cho điểm
Nội dung (20 điểm):
Không lo được đám cưới cho con, để con phẫn chí bỏ đi cao su, lão Hạc rất khổ tâm, day dứt. (5 điểm)
Lão Hạc ở nhà làm thuê, bòn vườn sống và chăm sóc yêu thương cậu Vàng (kỉ vật của con trai) ? để nguôi nỗi nhớ con. (5 điểm)
Hết đường sống, lão âm thầm chọn cái chết quyết không động vào đồng tiền, mảnh vườn dành cho con (5 điểm)
Đánh giá tình thương con của lão Hạc. (5 điểm)
Hình thức (20 điểm):
Đúng kiểu đoạn văn diễn dịch (quy nạp) (5 điểm)
Đảm bảo liên kết câu, diễn đạt lưu loát, không mắc các lỗi chính tả, từ,v.,v. (5 điểm)
Sử dụng câu ghép (ở nội dung 1 hoặc 3) (5 điểm)
Sử dụng từ tượng hình miêu tả tâm trạng lão Hạc (5 điểm)
Đọc hai câu thơ sau:
"Bữa mô mời bạn vô chơi Huế
Cồn Hến buồm giong ngược bến Tuần"
--> Tác dụng: Làm cho lời mời bạn về thăm quê mình tăng thêm phần thân tình, chân thật
"Bữa mô mời bạn vô chơi Huế
Cồn Hến buồm giong ngược bến Tuần"
Xác định từ địa phương trong hai câu thơ trên và chỉ ra hiệu quả của việc dùng từ địa phương đó
Tổng kết và phát thưởng
Thư kí tổng kết điểm từng vòng thi và điểm cuộc thi, thông báo các giải.
Cụ thể như sau:
Giáo viên nhận xét và phát thưởng
Bài học - cuộc thi kết thúc
HƯớng dẫn về nhà
Tiếp tục ôn tập củng cố các kiến thức lí thuyết về từ vựng và ngữ pháp.
Sưu tầm thêm các ví dụ sử dụng phép nói quá, nói giảm nói tránh và nêu tác dụng của các phép tu từ đó.
Làm bài tập phần c SGK
Viết đoạn văn (nội dung tự chọn) 6 - 8 câu có sử dụng phép nói quá hay nói giảm nói tránh
Chân thành cảm ơn
Các thầy cô giáo và các em học sinh!