Bài 16. Cố hương

Thứ ba
Ngày 25 tháng 12 năm 2007
Môn: Ngữ văn
Lớp 9
Cố hương

Tóm tắt văn bản:
Sau hai mươi năm xa quê, nhân vật " tôi" trở về thăm làng quê cũ. So với ngày trước, cảnh vật và con người nơi " cố hương" thay đổi thật tàn tạ, nghèo hèn. Mang nỗi buồn thương, nhân vật "tôi" rời cố hương ra đi với ước vọng cuộc sống làng quê mình sẽ được đổi thay.
Tiết 77:

Cố hương
( Lỗ Tấn ) - Tiếp
Theo dõi đoạn văn " Thế là ngày nào tôi cũng mong năm mới đến.. không hề gặp mặt nhau nữa".
? Đoạn văn đó kể về Nhuận Thổ thời điểm nào ?
+ Nhuận Thổ thời quá khứ ( khoảng 11, 12 tuổi )
? Bằng cách nào để tác giả miêu tả Nhuận Thổ trong quá khứ ?
+ Tác giả đã để nhân vật "tôi" hồi tưởng lại quá khứ trong kí ức.
* Nghệ thuật: hồi ức.
Chi tiết miêu tả hình thức
Nhuận Thổ trong quá khứ ?
- Khuôn mặt tròn trĩnh
- Nước da bánh mật
- Đầu đội mũ lông chiên bé tí tẹo
- Cổ đeo vòng bạc sáng loáng
=> Khôi ngô, khoẻ mạnh.
* Đoạn đối thoại giữa Nhuận Thổ và "tôi" thuở nhỏ ?
" Thế là ngày nào tôi cũng mong năm mới đến .. Hai chân như chân nhái ":
+ Gọi "tôi" là anh, xưng là " em".
+ Nhuận Thổ nói về cách bẫy chim, về biển, về việc canh ruộng dưa.
* Lời đánh giá: " Trời ! Nhuận Thổ hẳn biết nhiều chuyện lạ lùng lắm, kể không xiết ! Những chuyện đó, bạn bè tôi từ trước đến nay không ai biết cả.".
=> Nhuận Thổ: Hiểu biết rộng; sống gần gũi, thân thiết với "tôi".
" Nhưng tiếc thay, đã hết tháng giêng. Nhuận Thổ phải về quê hắn. Lòng tôi xốn xang, tôi khóc to lên. Hắn lẩn trong bếp, cũng khóc mà không chịu về. Nhưng rồi bố hắn cũng lôi hắn đi. Sau đó, hắn có nhờ bố hắn mang lên cho tôi một bọc vỏ sò và mấy thứ lông chim rất đẹp. Tôi cũng có lần gửi cho hắn ít quà. Nhưng từ đấy chúng tôi không hề gặp mặt nhau nữa."
+ Phương thức chính là tự sự ( kể chuyện chia tay ).
+ Kết hợp với biểu cảm ( lòng tôi xốn xang, tôi khóc to lên, hắn lẩn trong bếp, cũng khóc mà không chịu về. )
* Tình cảm thắm thiết; sự gắn bó, quyến luyến không muốn xa nhau.
Nhuận Thổ trong quá khứ:
- Khôi ngô, khoẻ mạnh.
- Vui vẻ, hiểu biết rộng.
Sống tình cảm.
* Nhuận Thổ rất đáng yêu
Tìm chi tiết, hình ảnh miêu tả Nhuận Thổ hiện tại:
+ Nhóm 1: Về hình thức
+ Nhóm 2: Về nét mặt
+ Nhóm 3: Về cử chỉ, điệu bộ.
+ Nhóm 4: Về lời nói.
Anh cao gấp hai trước, khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật trước kia nay đổi thành vàng sạm, lại có thêm những nếp răn sâu hoắm. Cặp mắt giống hệt cặp mắt bố anh ngày trước, mi mắt viền đỏ húp mọng lên. Anh đội một cái mũ lông chiên rách bươm, mặc một chiếc áo bông mỏng dính, người co ro cúm rúm, .. Bàn tay này cũng không phải là bàn tay tôi còn nhớ, hồng hào, lanh lẹn, mập mập, cứng rắn, mà vừa thô kệch vừa nặng nề, nứt nẻ như vỏ cây thông.
" Nhuận Thổ đừng dừng lại, nét mặt vừa hớn hở, vừa thê lương, môi mấp máy, nhưng cũng không nói ra tiếng. Rồi bỗng anh lấy một dáng điệu cung kính, chào rất rành mạch:
Bẩm ông !
. Anh ta ngoảnh đầu lại gọi:
Thuỷ Sinh. Con không lạy ông đi kìa !
.Mẹ tôi và cháu Hoàng chừng đã nghe thấy tiếng từ trên gác đi xuống.
Anh Nhuận Thổ nói:
- Lạy cụ ạ ! Thư cụ con đã nhận được, biết ông có về chơi, thật mừng quá ! ."
Về hình thức:
+ Nước da vàng sạm
+ Nếp răn sâu hoắm
+ Mi mắt viền đỏ, húp mọng.
+ Đội mũ lông chiên rách bươm
+ Người co ro cúm rúm.
+ Tay thô kệch, nặng nề, nứt nẻ.
- Hình ảnh Tương phản ( với quá khứ )
* Nhuận Thổ: già nua, tiều tuỵ,
khắc khổ.
Nhuận Thổ trong hiện tại:
+ Nét mặt: vừa hớn hở, vừa thê lương
+ Cử chỉ, điệu bộ: môi mấp máy nhưng cũng nói không ra tiếng, lắc đầu, cung kính, chào.
+ Lời nói: bẩm ông !, lạy cụ ạ, thật mừng quá,...
* Con người: khúm núm, tự ti, sống cách biệt.
" Đến chiều anh dọn xong mấy thứ: một đôi bàn dài, bốn chiếc ghế dựa, một bộ tam sự, và một cái cân. Anh lại xin tất cả các đống tro ., chờ khi nào chúng tôi lên đường là đem thuyền đến chở."
* Nhuận Thổ rất tham lam và nhếch nhác.
" Tôi nghĩ đến những niềm hi vọng, bỗng nhiên hoảng sợ. Khi Nhuận Thổ xin chiếc lư hương và đôi đèn nến, tôi cười thầm, cho rằng anh ta lúc nào cũng không quên sùng bái tượng gỗ."
* Nhuận Thổ: mê tín, lạc hậu, kém hiểu biết.

Nhuận Thổ trong hiện tại:
thay đổi tàn tạ cả về hình thể và tâm hồn.

Sự thay đổi đáng chú ý nhất, đau đớn nhất là sự thay đổi trong tâm hồn, tính cách của Nhuận Thổ.
"Con đông, mùa mất, thuế nặng, lính tráng, trộm cướp, quan lại, thân hào đày đoạ thân anh khiến anh trở thành đần độn, mụ mẫm đi !".
* Nguyên nhân sự thay đổi của Nhuận Thổ:
+ Do bản thân con người lạc hậu, kém hiểu biết.
+ Do vua quan sống sa đoạ, áp bức bóc lột nhân dân tàn ác.
? Theo em, viết về NV Nhuận Thổ, tác giả đã chủ yếu sử dụng phương thức biểu đạt nào ? Ngoài ra còn dùng phương thức nào khác ? Tác dụng của việc sử dụng những phương thức biểu đạt ấy ?
+ Phương thức chính là tự sự ( kể về Nhuận Thổ trong quá khứ, trong hiện tại )
+ Có xen miêu tả, biểu cảm, nghị luận, .
* Giúp người đọc thấy rõ sự đổi thay tàn tạ của Nhuận Thổ. Qua đó thể hiện niềm cảm thông, thương xót.

Việc kết hợp các phương thức miêu tả, biểu cảm, . trong văn tự sự sẽ giúp cho bài văn thêm sinh động, gợi cảm hơn.
? Theo em, nhấn mạnh sự thay đổi tàn tạ của Nhuận Thổ, tác giả nhằm dụng ý gì ?
+ Phản ánh sự thay đổi tàn tạ của xã hội.
Thảo luận nhóm
Câu hỏi: Tìm chi tiết miêu tả các nhân vật sau ?

Nhóm 1:
Nhân vật chị Dương trong quá khứ.
Nhóm 2:
Nhân vật chị Hai Dương trong hiện tại.
Nhóm 3: Nhân vật Thuỷ Sinh
Nhóm 4:
Nhân vật những người hàng xóm
1. Nhân vật Hai Dương:
Quá khứ: Xinh đẹp.
Hiện tại: Gầy, xấu, thô lỗ, bẩn tính
2. Nhân vật Thuỷ Sinh: Vàng vọt, gầy còm, cổ không đeo vòng bạc.
3. Nhân vật mấy người hàng xóm: Bần tiện, hèn kém.
* Cuộc sống quá nghèo khổ, cơ cực.
Nhuận Thổ lúc nhỏ: Thuỷ Sinh hiện tại:

- Mặt tròn trĩnh
- Nước da bánh mật
- Đầu đội mũ lông chiên bé tí tẹo
- Cổ đeo vòng bạc sáng loáng

Vàng vọt
Gầy còm
Cổ không đeo vòng bạc
* Cuộc sống quá nghèo khổ, cơ cực.
? Theo em, việc tác giả đưa thêm vào tác phẩm một số nhân vật phụ có dụng ý gì ?
+ Giúp người đọc hiểu sâu sắc, toàn diện hơn về sự thay đổi tàn tạ của xã hội.
? Theo em, hình ảnh "cố hương" là của chính làng Đỗ Phố ( làng cũ của tác giả Lỗ Tấn ) hay là hình ảnh thu nhỏ của đất nước Trung Quốc
" Cố hương" là hình ảnh thu nhỏ của xã hội Trung Quốc đầu thế kỉ XX:

Một xã hội đen tối, sa sút về mọi mặt: kinh tế, lối sống, tâm hồn con người.
Thái độ của tác giả ra sao ?
Thái độ căm phẫn, phê phán, lên án mạnh mẽ xã hội phong kiến tàn ác.
Một cảnh Trung Quốc xưa
Bản đồ đất nước Trung Quốc
Tác giả Lỗ Tấn
Bài 1
Khoanh tròn vào chữ cái trước ý trả lời đúng nhất

Biểu hiện nào sau đây không có ở
Nhuận Thổ ngày nhỏ ?
A- Khôi ngô, khoẻ mạnh
B - Hiểu biết, nhanh nhẹn
C - Lầm lì, khó gần
D - Sống tình cảm, dễ gần
Bài 2
Khoanh tròn vào chữ cái trước ý trả lời đúng nhất
Sau 20 năm, "tôi" thấy nhân vật Nhuận Thổ:
A- Tiều tuỵ, khắc khổ, kém hiểu biết
B - Khúm núm, tự ti, tham lam
C - Đần độn, mụ mẫm, mê muội
D - Cả A và B
E - Cả A, B, C
Bài 3
Khoanh tròn vào chữ cái trước ý trả lời đúng nhất:
Các nhân vật Nhuận Thổ, Hai Dương, Thuỷ Sinh, mấy người hàng xóm có ý nghĩa gì trong truyện ?
A - Làm cho truyện thêm sinh động
B - Thể hiện tư tưởng, chủ đề của truyện
C - Góp phần tô đậm sự thay đổi tàn tạ của xã hội Trung Quốc đầu thế kỉ XX.
D - Không có ý nghĩa gì.

Bài 4
Gạch chân vào chữ cái trước ý trả lời sai:
Xã hội Trung Quốc thế kỉ đầu XX:
A- Tươi sáng, đẹp đẽ.
B - Kinh tế sa sút
C - áp bức bóc lột
D - Nhân dân đói nghèo, lạc hậu
Bài tập 2 - SGK / Tr.219
Tìm từ ngữ trong truyện thể hiện sự thay đổi
ở nhân vật Nhuận Thổ ?
Hướng dẫn về nhà
Làm tiếp bài tập 2- SGK/Tr. 219
Phân tích sự thay đổi của nhân vật Nhuận Thổ.
Hiểu ý nghĩa của nhân vật Nhuận Thổ và một số nhân vật phụ trong truyện.
Chuẩn bị bài mới:
+ Tìm hiểu tâm trạng, thái độ, ước mơ của nhân vật "tôi".
+ Tìm hiểu ý nghĩa của hình ảnh "con đường" trong tác phẩm và định hướng về "con đường" của người học sinh trong giai đoạn hiện nay.
+ ( Hết tiết 78: Viết thư cho một nhà văn nước ngoài mà em yêu thích - Nhà văn Lỗ Tấn ).
Trích từ báo " Việt Nam net":
"Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản cho biết: Hiện nay Trung Quốc đang đứng thứ 3 trên thế giới về phát triển kinh tế, Trung Quốc sẽ vượt qua Nhật Bản trở thành cường quốc kinh tế thứ hai trên thế giới vào 2015, vị trí thứ nhất vào năm 2040." ( 18/ 12/ 2007 )
Toà nhà Ngân hàng Trung Quốc
ở trung tâm Hồng Kông
Cảnh đường phố Trung Quốc ngày nay
Cảnh một góc phố đêm ở Trung Quốc
Một góc Thượng Hải - Trung Quốc
Thủ tướng Ôn Gia Bảo lật khăn giới thiệu bức ảnh đầu tiên về mặt trăng do tàu Chang`e chụp - Tháng 10/ 2007
Vạn Lý Trường Thành - Trung Quốc
Đầu thế kỉ XX:

Xã hội Trung Quốc: đen tối, sa sút về mọi mặt : kinh tế, lối sống, tâm hồn con người .
Happy chirstmas