Bài 16. Cố hương

Bài dạy
Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo và các em học sinh!
Giáo viên:
Chu Thị Ngoan
Ngữ văn 9
Líp 9A - THCS Kiªu Kþ
Kiểm tra bài cũ
- Trên đường về quê tâm trạng nhân vật “tôi” như thế nào?
- Tại sao “tôi” lại có tâm trạng như vậy?

Tiết 77:
Lỗ Tấn
Văn bản
cố hương

Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
1) Tâm trạng nhân vật “Tôi” trên đường về thăm quê:
2) Tâm trạng nhân vật “Tôi” những ngày ở quê:
I.TÌM HIỂU CHUNG:
a. Khi gặp Nhuận Thổ:
Lỗ Tấn
II. PHÂN TÍCH:

Lúc bấy giờ trong ký ức tôi, bỗng hiện ra một cảnh tượng thần tiên, kỳ dị: Một vừng trăng tròn vàng thắm treo lửng lơ trên nền trời xanh đậm, dưới là một bãi cát bên bờ biển, trồng toàn dưa hấu, bát ngát một màu xanh rờn. Giữa ruộng dưa, một đứa bé trạc mười một, mười hai tuổi, cổ đeo vòng bạc, tay lăm lăm cầm chiếc đinh ba, đang cố sức đâm theo một con "tra"(1) . Con vật bỗng quay lại, luồn qua háng đứa bé, chạy mất… 

… Hắn đang đứng trong bếp, khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật, đầu đội mũ lông chiên bé tí tẹo, cổ đeo vòng bạc sáng loáng. Đủ biết bố hắn quí hắn như thế nào …
… Thế là chưa đầy nửa ngày, chúng tôi đã thân nhau …
…Hắn lẩn trong bếp, cũng khóc mà không chịu về. Nhưng rồi bố hắn cũng lôi hắn đi. Sau đó, hắn có nhờ bố hắn mang lên cho tôi một bọc vỏ sò và mấy thứ lông chim rất đẹp. Tôi cũng có vài lần gửi cho hắn ít quà. Nhưng từ đấy chúng tôi không hề gặp mặt nhau nữa…. 





…Người đi vào là Nhuận Thổ. Tuy tôi nhận ra ngay Nhuận Thổ, nhưng lại không phải là Nhuận Thổ trong ký ức tôi. Anh cao gấp hai trước; khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật trước kia nay đổi thành vàng xạm, lại có thêm những nếp răn sâu hóm. Cặp mắt giống hệt cặp mắt bố anh ngày trước, mi mắt viền đỏ húp mọng lên. Tôi không lấy làm lạ: ở miền biển, gió thổi suốt ngày, đại để ai cũng thế cả. Anh đội một cái mũ lông chiên rách tươm, mặc một chiếc áo bông mỏng dính, người co ro cúm rúm, tay cầm một bọc giấy và một tẩu thuốc lá dài. Bàn tay này cũng không phải là bàn tay tôi còn nhớ, hồng hào, lanh lẹn, mập mạp, cứng rắn, mà vừa thô kệch vừa nặng nề, lại nứt nẻ như vỏ cây thông… 
…Nhuận Thổ đứng dừng lại, nét mặt vừa hớn hở vừa thê lương, môi mấp máy, nhưng cũng nói không ra tiếng. Rồi bỗng anh lấy một dáng điệu cung kính, chào rất rành mạch: 
- Bẩm ông! 
Tôi như điếng người đi. Thôi đúng rồi! Giữa chúng tôi đã có một bức tường khá dày ngăn cách. Thật là bi đát. Tôi cũng nói không nên lời...



Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
1) Tâm trạng nhân vật “Tôi” trên đường về thăm quê
2) Tâm trạng nhân vật “Tôi” những ngày ở quê
a. Khi gặp Nhuận Thổ:
-Ngạc nhiên, đau đớn, xót xa, hụt hẫng ...
Lỗ Tấn
II. PHÂN TÍCH:
b. Khi gặp thím Hai Dương

Bỗng có tiếng ai lạ, the thé nói to lên: 
- Thế này rồi kia à! Râu mọc dài thế này rồi kia à! 
Tôi giật mình, vội ngửng đầu lên thì trông thấy một người đàn bà, trên dưới năm mươi tuổi, lưỡng quyền nhô ra, hai tay chống nạnh, không buộc thắt lưng, chân đứng chạng ra, giống hệt cái com-pa trong bộ đồ vẽ, có hai chân bé tí… 
A! Nhớ ra rồi. Hồi tôi còn bé, quả có một chị Hai Dương vẫn ngồi trong quán bán đậu phụ xế cửa nhà tôi, người ta gọi chị là "nàng Tây Thi đậu phụ". Nhưng hồi đó, chị xoa phấn, lưỡng quyền không cao như thế này, môi cũng không mỏng như bây giờ. Và chị cứ ngồi suốt buổi nên tôi cũng chưa hề được nhìn thấy cái dáng điệu "com-pa" của chị. Hồi đó người ta nói, sở dĩ hàng đậu phụ bán chạy là vì có chị ta…
- Ái chà! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo là không sang trọng? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng? Hừ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu! 
Tôi biết không thể nói làm sao được, đành ngậm miệng, đứng trầm ngâm. 
- Ôi chào! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời một đồng xu lại càng giàu có! 
Mụ "com-pa" tức giận, miệng lẩm bẩm, quay gót thong thả đi ra, tiện tay giật luôn đôi bít tất tay của mẹ tôi giắt vào lưng quần, cút thẳng…Cái chị Hai Dương… liền lấy ngay cái "cẩu khí sát" rồi chạy biến. Tuy chị ta lùn và chân bé tí tẹo thế mà chạy cũng nhanh đáo để! 




Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
Lỗ Tấn
Hình dáng như chiếc com pa
Chân bé tí tẹo,lưỡng quyền cao,môi mỏng
Giọng nói the thé
Cử chỉ : Giật chiếc bí tất giắt vào lưng quần
+ Hai Dương trong quá khứ
- Nàng Tây Thi bán đậu phụ
- Mặt xoa phấn
- Bán đậu phụ chạy
=> Là cô gái đẹp – có duyên bán hàng
+ Hai Dương trong hiện tại
=> Xấu xí, kệch cỡm, chua ngoa, tham lam
=> Tha hoá về nhân cách .
Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
1) Tâm trạng nhân vật “Tôi” trên đường về thăm quê
2) Tâm trạng nhân vật “Tôi” những ngày ở quê
a. Khi gặp Nhuận Thổ:
-Ngạc nhiên, đau đớn, xót xa, hụt hẫng ,thương cảm...

Lỗ Tấn
II. PHÂN TÍCH:
b. Khi gặp thím Hai Dương
-Ngạc nhiên,buồn,thất vọng
*Nhuận Thổ:
Quá khứ:

+ Khoẻ mạnh, nhanh nhẹn, thật thà, hiểu biết
Hiện tại:
+ Tiều tụy, tàn tạ, đói khổ, đần độn ,mụ mẫm


*Hai Dương
Quá khứ:

+ Đẹp, hiền lành, chăm chỉ.

Hiện tại:
+ Xấu, đanh đá, tham lam đến độ trơ trẽn, mất hết tính lương thiện của người nhà quê.
Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
1) Tâm trạng nhân vật “Tôi” trên đường về thăm quê
2) Tâm trạng nhân vật “Tôi” những ngày ở quê
a. Khi gặp Nhuận Thổ:
-Từ háo hức đến ngạc nhiên, đau đớn, xót xa, hụt hẫng ...
Lỗ Tấn
II. PHÂN TÍCH:
b. Khi gặp thím Hai Dương
-Ngạc nhiên,buồn,thất vọng
Nghệ thuật: hồi ức, hiện tại để đối chiếu so sánh làm rõ người và cảnh ở quê
= > Tõm tr?ng "Tụi``: bu?n, b�ng ho�ng, xút xa, h?t h?ng, thuong c?m ...




( Kể từ khi tên bán nước Viên Thế Khải chết đi (1916), bọn đế quốc càng tranh giành nhau ảnh hưởng ở Trung Quốc, giúp cho một số quân phiệt gây nội chiến liên miên, tạo nên cảnh đục nước béo cò. Bọn địa chủ lại càng tăng cường bóc lột điạ tô, cho vay nặng lãi, đem sự tổn hại của chúng trút lên đầu người nông dân lao động. 
Nhật chiếm đóng ở Trung Quốc
Một nông dân Trung Quốc
Thảo Luận Nhóm
-Theo em,nh?ng nguyờn nhõn n�o d?n d?n s? thay d?i c?a con ngu?i v� c?nh v?t c? huong?
-Qua dú,em hi?u L? T?n mu?n nờu ra v?n d? gỡ v?i "c? huong"?
Yêu cầu:
- Thảo luận nhóm lớn.
- Thời gian: 3 phút.
- Trình bày trên b?ng ph?
- Cử đại diện trình bày.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
Khi miêu tả sự thay đổi của con người và cảnh vật nơi quê cũ, tác giả đặt vấn đề :
-Phản ánh tình cảnh sa sút về mọi mặt cuả xã hội Trung Quốc đầu thế kỉ XX.
- Phân tích nguyên nhân và lên án các thế lực đã đưa đến thực trạng đáng buồn ấy .
- Chỉ ra những mặt tiêu cực nằm ngay trong tâm hồn, tính cách của bản thân những người lao động.

LUYỆN TẬP
DÃY 1
Chỉ ra những biện pháp nghệ thuật chủ yếu được tác giả sử dụng trong những đoạn văn đã học?
DÃY 2
Chỉ ra sự khác nhau trong tâm trạng Tôi trên đường về thăm quê và tâm trạng Tôi trong những ngày ở quê?
Cố Hương
Trên đường về quê
Cảnh và con người ở quê
Rời quê
Bài cũ
Đọc diễn cảm truyện
Viết một đoạn văn ngắn nêu cảm nghĩ về nhân vật Nhuận Thổ.
Bài mới
Tìm hiểu hình ảnh "con đường" ở phần cuối văn bản.
Tìm hiểu tâm trạng "Tôi" khi rời xa quê.
Dặn dò
chúc các em học tốt
Thảo Luận Nhóm
Tác giả lưu giữ hình ảnh Nhuận Thổ khi còn nhỏ là một hình ảnh tuyệt đẹp. Hãy tìm chi tiết chứng minh điều đó.
Tác giả nói "Tôi nhận ra ngay Nhuận Thổ nhưng không phải là Nhuận Thổ trong kí ức tôi". So với trước, Nhuận Thổ có gì thay đổi?
Yêu cầu:
- Thảo luận nhóm lớn.
- Thời gian: 3 phút.
- Trình bày trên b?ng ph?
- Cử đại diện trình bày.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
chúc các em học tốt
Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
Lỗ Tấn
- Cao gấp hai trước, người co ro cúm rúm.
- Khuôn mặt vàng xạm, nếp nhăn sâu hoắm, mi mắt.. đỏ húp mọng - Đội mũ lông chiên rách tươm - Mặc chiếc áo bông chim mỏng dính…
Nhuận Thổ trong kí ức (quá khứ )
Cậu bé chạc 11-12 tuổi - Khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật
Đầu đội mũ lông chiên, cổ đeo vòng bạc
- Biết bẫy chim, đuổi tra - Nhặt vỏ sò xanh đỏ, sò mặt quỷ...
=> Đẹp, khoẻ mạnh, nhanh nhẹn, tháo vát, thông minh.
“Chưa đầy nửa ngày…quen nhau” anh - em
Rủ nhau đi bẫy chim, canh dưa, đi nhặt vỏ sò
Buổi chia tay đầy nước mắt.
=>Tình bạn trong sáng, chân thành, vô tư, chan hoà.
Nhuận Thổ hiện tại
=> Già nua, thô kệch, khắc khổ, tiều tuỵ, tàn tạ, trầm cảm, tư lự, lặng lẽ, đần độn…
=> Tình bạn:Xa cách, sự phân biệt đẳng cấp rõ rệt
Tâm trạng: đau đớn, xót xa, hụt hẫng …
Tôi: như điếng người đi
- Môi mấp máy không ra tiếng, chỉ lắc đầu. Phảng phất như một pho tượng đá
Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
1) Tâm trạng nhân vật “Tôi” trên đường về thăm quê
2) Tâm trạng nhân vật “Tôi” những ngày ở quê
a. Nhân vật Nhuận Thổ
Lỗ Tấn
II. PHÂN TÍCH:
b. Nhân vật Hai Dương
c. Bé Thủy Sinh:
- So sánh với Nhuận Thổ lúc còn trẻ: đáng yêu, khoẻ mạnh, mập mạp, đầy sức sống.
- Giống hệt anh hai mươi năm trước, chỉ có điều vàng vọt , gầy còm, cổ không đeo vòng bạc mà thôi.
Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
1) Tâm trạng nhân vật “Tôi” trên đường về thăm quê
2) Tâm trạng nhân vật “Tôi” những ngày ở quê
a. Nhân vật Nhuận Thổ
Lỗ Tấn
II. PHÂN TÍCH:
b. Nhân vật Hai Dương
c. Bé Thủy Sinh:
d. Những người hàng xóm:
- Lợi dụng việc chào hỏi, chia tay mà vừa đi vừa lấy không ngoảnh lại. - Gia đình Tấn đi mấy bước nhìn lại thì sạch như quét = > Không còn tình làng nghĩa xóm.
Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
1) Tâm trạng nhân vật “Tôi” trên đường về thăm quê
2) Tâm trạng nhân vật “Tôi” những ngày ở quê
a. Nhân vật Nhuận Thổ
Lỗ Tấn
II. PHÂN TÍCH:
b. Nhân vật Hai Dương
c. Bé Thủy Sinh:
d. Những người hàng xóm:
= > Tâm trạng “Tôi’’: buồn, bàng hoàng, xót xa, hụt hẫng, thương cảm ...
Nghệ thuật: hồi ức, hiện tại để đối chiếu so sánh làm rõ người và cảnh ở quê
Câu hỏi trắc nghiệm
? Vậy khi miêu tả sự thay đổi của con người và cảnh vật nơi quê cũ, tác giả đặt vấn đề gì?
A. Phản ánh tình cảnh sa sút về mọi mặt cuả xã hội Trung Quốc đầu thế kỉ XX.
B. Phân tích nguyên nhân và lên án các thế lực đã đưa đến thực trạng đáng buồn ấy .
C. Chỉ ra những mặt tiêu cực nằm ngay trong tâm hồn, tính cách của bản thân những người lao động.
D. Cả 3 đáp án trên đều đúng.
? Vậy trong những ngày ở quê, tình cảm nào của Lỗ Tấn với quê hương được bộc lộ?
A. Tình yêu quê hương sâu sắc.
B. Sự day dứt xót xa của tầng lớp trí thức cấp tiến trong xã hội trước thực tại của đất nước Trung Quốc đầu thế kỉ XX.
C. Cả A và B.