Bài 16. Cố hương

Bài dạy
Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo và các em học sinh!
Ngữ văn 9
Kiểm tra bài cũ
- Trên đường về quê tâm trạng nhân vật “tôi” như thế nào?
- Tại sao “tôi” lại có tâm trạng như vậy?

- Mong nhớ khao khát gặp lại quê cũ -> ngạc nhiên - > buồn se sắt, chua xót khi về tới quê.
- Tôi về thăm quê lần này là để từ biệt làng quê, nơi tôi hằng gắn bó, yêu mến vì kế sinh nhai. Tôi buồn, xót xa vì phải chứng kiến cảnh hưu quạnh, tiêu điều của làng quê.
Tiết 77:
Lỗ Tấn
Văn bản
cố hương

Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
1) Tâm trạng nhân vật “Tôi” trên đường về thăm quê:
2) Tâm trạng nhân vật “Tôi” những ngày ở quê:
I.TÌM HIỂU CHUNG:
a. Cảnh ở quê
Lỗ Tấn
II. PHÂN TÍCH:
- Sáng tinh mơ
- Trên mái ngói mấy cọng rơm khô phất phơ
- Các gia đình đã dọn đi nhiều, càng hiu quạnh.
Hoang vắng, hiu quạnh, gợi cảm giác buồn.

Lúc bấy giờ trong ký ức tôi, bỗng hiện ra một cảnh tượng thần tiên, kỳ dị: Một vừng trăng tròn vàng thắm treo lửng lơ trên nền trời xanh đậm, dưới là một bãi cát bên bờ biển, trồng toàn dưa hấu, bát ngát một màu xanh rờn. Giữa ruộng dưa, một đứa bé trạc mười một, mười hai tuổi, cổ đeo vòng bạc, tay lăm lăm cầm chiếc đinh ba, đang cố sức đâm theo một con "tra"(1) . Con vật bỗng quay lại, luồn qua háng đứa bé, chạy mất… 

… Hắn đang đứng trong bếp, khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật, đầu đội mũ lông chiên bé tí tẹo, cổ đeo vòng bạc sáng loáng. Đủ biết bố hắn quí hắn như thế nào …
… Thế là chưa đầy nửa ngày, chúng tôi đã thân nhau …
…Hắn lẩn trong bếp, cũng khóc mà không chịu về. Nhưng rồi bố hắn cũng lôi hắn đi. Sau đó, hắn có nhờ bố hắn mang lên cho tôi một bọc vỏ sò và mấy thứ lông chim rất đẹp. Tôi cũng có vài lần gửi cho hắn ít quà. Nhưng từ đấy chúng tôi không hề gặp mặt nhau nữa…. 

Nhuận Thổ trong kí ức
Cậu bé chạc 11-12 tuổi
=> Đẹp, khoẻ mạnh, đáng yêu.
- Biết nhiều trò hay, lạ: bẫy chim, canh dưa, đi nhặt vỏ sò, bắt tra
=> Tình bạn trong sáng, chân thành, vô tư, chan hoà.
Nhuận Thổ hiện tại
- Khuôn mặt tròn trĩnh,
- Nước da bánh mật
- Tay hồng hào, lanh lẹn, mập mạp, cứng rắn
- Đội mũ lông chiên, cổ đeo vòng bạc
- Thân nhau: xứng hô: anh-em
- Khi xa: khóc, gửi quà
=> Đầy đủ, đẹp đẽ, được cưng chiều
=> Nhanh nhẹn, tháo vát, thông minh
Trong sáng, thông minh, đẹp đẽ, giàu tình cảm, đầy sức sống.
Tuổi
Ngoại hình
Trang phục
Nhận thức
Tình cảm thái độ với “Tôi”
Ấn tượng
của “Tôi”


…Người đi vào là Nhuận Thổ. Tuy tôi nhận ra ngay Nhuận Thổ, nhưng lại không phải là Nhuận Thổ trong ký ức tôi. Anh cao gấp hai trước; khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật trước kia nay đổi thành vàng xạm, lại có thêm những nếp răn sâu hóm. Cặp mắt giống hệt cặp mắt bố anh ngày trước, mi mắt viền đỏ húp mọng lên. Tôi không lấy làm lạ: ở miền biển, gió thổi suốt ngày, đại để ai cũng thế cả. Anh đội một cái mũ lông chiên rách tươm, mặc một chiếc áo bông mỏng dính, người co ro cúm rúm, tay cầm một bọc giấy và một tẩu thuốc lá dài. Bàn tay này cũng không phải là bàn tay tôi còn nhớ, hồng hào, lanh lẹn, mập mạp, cứng rắn, mà vừa thô kệch vừa nặng nề, lại nứt nẻ như vỏ cây thông… 
…Nhuận Thổ đứng dừng lại, nét mặt vừa hớn hở vừa thê lương, môi mấp máy, nhưng cũng nói không ra tiếng. Rồi bỗng anh lấy một dáng điệu cung kính, chào rất rành mạch: 
- Bẩm ông! 
Tôi như điếng người đi. Thôi đúng rồi! Giữa chúng tôi đã có một bức tường khá dày ngăn cách. Thật là bi đát. Tôi cũng nói không nên lời...



- Ngoài ba mươi tuổi
Nhuận Thổ trong kí ức
Cậu bé chạc 11-12 tuổi
=> Đẹp, khoẻ mạnh, đáng yêu.
- Biết nhiều trò hay, lạ: bẫy chim, canh dưa, đi nhặt vỏ sò, bắt tra
=> Tình bạn trong sáng, chân thành, vô tư, chan hoà.
Nhuận Thổ hiện tại
=> Già nua, tiều tụy, khắc khổ
=> Tình bạn: Xa cách, sự phân biệt đẳng cấp rõ rệt
- Cảm thấy khổ nhưng không nói được hết, lắc đầu, như một pho tượng
- Khuôn mặt tròn trĩnh,
- Nước da bánh mật
- Tay hồng hào, lanh lẹn, mập mạp, cứng rắn
- Đội mũ lông chiên, cổ đeo vòng bạc
- Cao gấp hai trước, người co ro cúm rúm.
- Có những nếp nhăn sâu hoắm
- Mi mắt viền đỏ húp mọng - Thô kệch, nặng nề, nứt nẻ như vỏ thông
- Mũ lông chiên rách tươm, áo bông chim mỏng dính…
- Thân nhau: xứng hô: anh-em
- Khi xa: khóc, gửi quà
- Vừa hớn hở vừa thê lương; cung kính chào;biếu quà quê, biết điều, chỉ xin vật dụng cần thiết
=> Đầy đủ, đẹp đẽ, được cưng chiều
=> Rách rưới, không đủ ấm
=> Nhanh nhẹn, tháo vát, thông minh
=> Đần độn, cam chịu
Trong sáng, thông minh, đẹp đẽ, giàu tình cảm, đầy sức sống.
Tàn tạ, tiều tụy, mụ mẫm, cam chịu, chấp nhận số phận
Tuổi
Ngoại hình
Trang phục
Nhận thức
Tình cảm thái độ với “Tôi”
Ấn tượng
của “Tôi”
Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
1) Tâm trạng nhân vật “Tôi” trên đường về thăm quê
2) Tâm trạng nhân vật “Tôi” những ngày ở quê
b. Con người ở quê:
b1. Nhuận Thổ:
- Ngạc nhiên, đau đớn, xót xa, hụt hẫng ...
Lỗ Tấn
II. PHÂN TÍCH:
b2. Thím Hai Dương
a. Cảnh ở quê
- Hoang vắng, hiu quạnh, gợi cảm giác buồn.

Bỗng có tiếng ai lạ, the thé nói to lên: 
- Thế này rồi kia à! Râu mọc dài thế này rồi kia à! 
Tôi giật mình, vội ngửng đầu lên thì trông thấy một người đàn bà, trên dưới năm mươi tuổi, lưỡng quyền nhô ra, hai tay chống nạnh, không buộc thắt lưng, chân đứng chạng ra, giống hệt cái com-pa trong bộ đồ vẽ, có hai chân bé tí… 
A! Nhớ ra rồi. Hồi tôi còn bé, quả có một chị Hai Dương vẫn ngồi trong quán bán đậu phụ xế cửa nhà tôi, người ta gọi chị là "nàng Tây Thi đậu phụ". Nhưng hồi đó, chị xoa phấn, lưỡng quyền không cao như thế này, môi cũng không mỏng như bây giờ. Và chị cứ ngồi suốt buổi nên tôi cũng chưa hề được nhìn thấy cái dáng điệu "com-pa" của chị. Hồi đó người ta nói, sở dĩ hàng đậu phụ bán chạy là vì có chị ta…
- Ái chà! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo là không sang trọng? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng? Hừ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu! 
Tôi biết không thể nói làm sao được, đành ngậm miệng, đứng trầm ngâm. 
- Ôi chào! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời một đồng xu lại càng giàu có! 
Mụ "com-pa" tức giận, miệng lẩm bẩm, quay gót thong thả đi ra, tiện tay giật luôn đôi bít tất tay của mẹ tôi giắt vào lưng quần, cút thẳng…Cái chị Hai Dương… liền lấy ngay cái "cẩu khí sát" rồi chạy biến. Tuy chị ta lùn và chân bé tí tẹo thế mà chạy cũng nhanh đáo để! 
Trên dưới 50 tuổi
Hình dáng như chiếc com pa
Chân bé tí tẹo,lưỡng quyền cao,môi mỏng
Giọng nói the thé
Cử chỉ : Giật chiếc bí tất giắt vào lưng quần
Hai Dương trong quá khứ
- Là cô gái trẻ
- Nàng Tây Thi bán đậu phụ
- Mặt xoa phấn
- Bán đậu phụ chạy
= >Là cô gái đẹp – có duyên bán hàng
Hai Dương trong hiện tại
=> Xấu xí, kệch cỡm, chua ngoa, tham lam
=> Tha hoá về nhân cách .
Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
1) Tâm trạng nhân vật “Tôi” trên đường về thăm quê
2) Tâm trạng nhân vật “Tôi” những ngày ở quê
b. Con người ở quê:
b1. Nhuận Thổ
- Ngạc nhiên, đau đớn, xót xa, hụt hẫng ...
Lỗ Tấn
II. PHÂN TÍCH:
b2. Thím Hai Dương
a. Cảnh ở quê
- Hoang vắng, hiu quạnh, gợi cảm giác buồn.
- Ngạc nhiên, buồn, thất vọng
Giống nhau:
Nhuận thổ
Ít nói, hiền lành, cam chịu
Hai Dương
Đanh đá, chua ngoa, chụp giật, tha hóa về nhân cách.
- Đều là những người nghèo khổ, cùng cực.
- Đều xấu đi.
Khác nhau:
Tiết 77 - Văn bản : CỐ HƯƠNG
1) Tâm trạng nhân vật “Tôi” trên đường về thăm quê
2) Tâm trạng nhân vật “Tôi” những ngày ở quê
b. Con người ở quê:
b1. Nhuận Thổ
- Ngạc nhiên, đau đớn, xót xa, hụt hẫng ...
Lỗ Tấn
II. PHÂN TÍCH:
b2. Thím Hai Dương
a. Cảnh ở quê
- Hoang vắng, hiu quạnh, gợi cảm giác buồn.
- Ngạc nhiên, buồn, thất vọng
Nghệ thuật: hồi ức, hiện tại để đối chiếu so sánh làm rõ người và cảnh ở quê
= > Tõm tr?ng "Tụi``: bu?n, b�ng ho�ng, xút xa, h?t h?ng, thuong c?m ...
Thảo Luận Nhóm
? Theo em, nh?ng nguyờn nhõn n�o d?n d?n s? thay d?i c?a con ngu?i v� c?nh v?t c? huong?
? Qua dú, em hi?u L? T?n mu?n nờu ra v?n d? gỡ v?i "c? huong"?
Yêu cầu:
- Thảo luận nhóm lớn.
- Thời gian: 3 phút.
- Trình bày trên b?ng ph?
- Cử đại diện trình bày.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
Nguyên nhân là do xã hội phong kiến: Đông con nhà nghèo, chỗ nào cũng hỏi tiền, không luật lệ gì cả, mất mùa thuế nặng, lính tráng, trôm cướp, quan lại, thân hào đày đoạ.
Khi miêu tả sự thay đổi của con người và cảnh vật nơi quê cũ, tác giả đặt vấn đề
- Phản ánh tình cảnh sa sút về mọi mặt cuả xã hội Trung Quốc đầu thế kỉ XX.
- Phân tích nguyên nhân và lên án các thế lực đã đưa đến thực trạng đáng buồn ấy .
- Chỉ ra những mặt tiêu cực nằm ngay trong tâm hồn, tính cách của bản thân những người lao động.
LUYỆN TẬP
DÃY 1
Chỉ ra những biện pháp nghệ thuật chủ yếu được tác giả sử dụng trong những đoạn văn đã học?
DÃY 2
Chỉ ra sự khác nhau trong tâm trạng Tôi trên đường về thăm quê và tâm trạng Tôi trong những ngày ở quê?
Cố Hương
Trên đường về quê
Cảnh và con người ở quê
Rời quê
Tâm trạng buồn, một nỗi buồn tiếc thương, xót xa sau 20 năm trở về quê cũ.
Cảnh: Hoang vắng, hiu quạnh, gợi cảm giác buồn.
Con người: Nghèo khổ, cùng cực, thay đổi xấu đi
Phê phán xã hội phong kiến, lễ giáo phong kiến, đặt ra vấn đề con đường đi của nông dân và xã hội.
Chỉ ra những mặt tiêu cực nằm ngay trong tâm hồn, tính cách của bản thân người lao động.
Bài cũ
Đọc diễn cảm truyện
Viết một đoạn văn ngắn nêu cảm nghĩ về nhân vật Nhuận Thổ.
Bài mới
Tìm hiểu hình ảnh "con đường" ở phần cuối văn bản.
Tìm hiểu tâm trạng "Tôi" khi rời xa quê.
Dặn dò
chúc các em học tốt