Bài 16. Cố hương

Cố Hương
I, Nhà văn và tácphẩm
Lỗ Tấn
(1881 - 1936)
1. Nhà văn Lỗ Tấn
Lỗ Tấn là nhà văn nổi tiếng
của Trung Quốc, là danh nhân
văn hóa thế giới

Cuộc đời của Lỗ Tấn gắn liền với những biến cố
chính trị lớn lao của đất nước. Ông đã cống hiến
cả đời mình cho dân tộc, suốt đời chỉ vì một mục
đích: mong người Trung Quốc được tự do, văn
minh, tiến bộ. Trong con người Lỗ Tấn, ý thức dân
tộc là thứ tình cảm thiêng liêng quyết định bước
đường đời của ông.

Lỗ Tấn nhận thấy văn chương là một
thứ vũ khí lợi hại để "biến đổi tinh
thần" dân chúng đang ở tình trạng
"ngu muội" và "hèn nhát". Ông đã
để lại rất nhiều những công trình
nghiên cứu và tác phẩm văn chương
lớn, trong đó có 17 tập tạp văn và hai
tập truyện ngắn xuất sắc là Gào thét
(1923) và Bàng hoàng (1926).
Nhà văn Lỗ Tấn
2. Văn bản tác phẩm
Cố Hương là một trong những
truyện ngắn tiêu biểu nhất của
tập Gào thét.
Nhân vật "tôi" được coi là một nhân vật chính của
tác phẩm. Những dòng hồi ức và tâm sự của nhân vật
rất gần gũi với cuộc đời của tác giả nhưng không nên
đồng nhất "tôi" với nhà văn Lỗ Tấn. Những tâm tình
và suy ngẫm của "tôi" về người bạn xưa vượt lên trên
ý nghĩ về một cá nhân nào đó, nó hướng về rất nhiều
con người Trung Quốc lúc bấy giờ.
Bố cục
Theo em bố cục của truyện
gồm mấy phần?
Bố cục
3 phần
"Tôi" trên đường về quê
Những ngày "tôi" ở quê
"Tôi" trên đường xa quê
II, Tìm hiểu văn bản
Trong truyện có mấy nhân vật chính?
Nhân vật nào là trung tâm? vì sao?

Truyện có hai nhân vật chính là Nhuận Thổ và "tôi". Hình
tượng Nhuận Thổ có vị trí rất quan trọng, gần như mọi sự
thay đổi của làng quê đều tập trung ở nhân vật này, chính
sự thay đổi đó tác động mạnh đến tư tưởng tình cảm của
"tôi". Tuy nhiên "tôi" mới là nhân vật trung tâm vì đó mới
là đầu mối của toàn bộ câu chuyện, có quan hệ với toàn bộ
hệ thống nhân vật, từ đó toát lên tư tưởng chủ đạo
của tác phẩm.
1, Nhân vật Nhuận Thổ
Sau 20 năm không gặp, Nhuận Thổ đã hoàn toàn thay đổi về
ngoại hình, động tác, giọng nói. Tất cả đã có khoảng cách
đối với "tôi", điều này là do địa vị xã hội quy định thái độ sống.
Cậu bé đẹp như thiên thần ngày nào giờ lại thay thế bằng một
người đàn ông già, khắc khổ và đáng thương, khiến cho "tôi"
cảm thấy xót xa, thương cảm.
Tuy nhiên, không phải mọi mặt trong tính cách và thái độ của
Nhuận Thổ đối với "tôi" đều thay đổi. Tận đáy lòng, Nhuận
Thổ vẫn giữ tình bạn sâu nặng với "tôi". Nghe tin bạn về,
Nhuận Thổ đến ngay và dù nhà rất nghèo nhưng không quên
mang gói quà "đậu xanh của nhà"đến tặng bạn. Chính yếu tố
không đổi ấy lại càng làm cho những điều thay đổi trong quan
hệ giữa hai người càng thêm bi đát.

Em có nhận xét gì về hình ảnh của
Nhuận Thổ trong quá khứ và Thủy Sinh trong hiện tại?
Sự khác biệt ấy đã phản ánh điều gì?
Để làm nổi bật sự thay đổi của làng quê, tác
giả không chỉ đối chiếu từng nhân vật trong
quá khứ với hiện tại mà còn đối chiếu nhân
vật này trong hiện tại với nhân vật kia trong
quá khứ, đặc biệt là đối chiếu Nhuận Thổ
trong quá khứ với Thủy Sinh trong hiện tại.
Qua hàng loạt sự đối chiéu ấy, tác giả đã phản ánh tình cảnh
sa sút về mọi mặt của xã hội Trung Quốc đầu thế kỉ XX. Từ
đó chỉ ra nguyên nhân và lên án các thế lực đã tạo nên thực
trạng đáng buồn đó. Nhà văn còn chỉ ra những tiêu cực nằm
ngay trong tâm hồn, tính cách của bản thân người lao động.
Theo ông, Nhuận Thổ khổ vì con đông, mùa mất, thuế nặng
lính tráng, trộm cướp, quan lại, thân hào đã đành, song Nhuận
Thổ còn đau đớn hơn vì gánh nặng tinh thần, vì mê tín, vì quan
niệm cũ kĩ về đẳng cấp.
2. Nhân vật "tôi"
"Tôi" về thăm quê lần này là để từ giã lần cuối, cùng mẹ và
Cháu đến nơi đất khách, nơi "tôi" đang làm ăn sinh sống. Do
đó trên đường trở về "cố hương" lòng "tôi" tràn đầy cảm xúc.
"Tôi" dành tình cảm đặc biệt cho nhân vật Nhuận Thổ, người
bạn thân thiết thuở ấu thơ. Đoạn hồi ức đẹp đẽ hiện lên ngay
khi mẹ "tôi" nhắc đến Nhuận Thổ. Tuy nhiên Nhuận Thổ
không xuất hiện ngay sau đó, ba bốn ngày sau mới đến khiến
cho sự chờ mong người bạn càng trở nên khắc khoải. Tâm
trạng "tôi" càng buồn hơn sau khi gặp lại Nhuận Thổ.
"Để làm rõ chất trữ tình đậm đà của tác phẩm cần phân tích diễn biến cảm xúc của nhân vật "tôi", từ chỗ phảng phất buồn (trên đường về quê) đến chỗ đau xót, đau xót đến "bi đát" (những ngày ở quê), song cuối cùng kết thúc không phải là tuyệt vọng mà là "hi vọng" ( trên đường xa quê). Buồn bã, đau xót, hi vọng đều chỉ là những biểu hiện khác nhau của tình cảm yêu mến quê hương của nhân vật "tôi". Cái hay của tác phẩm là thể hiện sự diễn biếu ấy một cách sinh động, chân thật, hợp lí."
( Nguyễn Khắc Phi, các tác phẩm văn chương cổ và văn chương nước ngoài, Vụ Đào tạo bồi dưỡng - Bộ Giáo dục, 1989)
"Tôi" là nhân vật trung tâm. Truyện
đan xen nhiều đoạn hồi ức, đoạn có
tính chất độc thoại nội tâm và những
đoạn miêu tả phong cảnh vì vậy
tác phẩm có màu sắc trữ tình rõ nét.

Trong tác phẩm, đoạn 1 chủ yếu dùng phương thức tự
sự có kết hợp biểu cảm để nổi bật quan hệ gắn bó giữa
hai người bạn. Đoạn 2 chủ yếu dùng phương thức miêu
tả kết hợp biện pháp hồi ức và đối chiếu để lảm nổi bật
sự thay đổi về ngoại hình của Nhuận Thổ. Đoạn 3 chủ
yếu dùng phương thức lập luận bày tỏ suy nghĩ của
nhân vật "tôi". Do đó, tác phẩm vừa mang màu sắc trữ
tình vừa đậm chất triết lí, suy tưởng.
3. Hình ảnh "cố hương" và ý nghía "con đường"
Hình ảnh "cố hương"
Hình ảnh "cố hương" trong nhiều tác phẩm văn học không nên chỉ được quan niệm
là nơi chôn rau cắt rốn. "Cố hương" thường còn là bức ảnh thu nhỏ của xã hội, của
đất nước. Những thay đổi mà Lỗ Tấn đã miêu tả trong "Cố hương" là những thay đổi
có tính điển hỉnh của xã hội Trung Quốc cận đại. Bởi vậy qua việc miêu tả sự thay
đổi của làng quê, Lỗ Tấn mặc dầu vẫn với một phong cách sâu sắc và trầm tĩnh đã
đặt ra một vấn đề vô cùng bức thiết: phải xây dựng " một cuộc đời mới, một cuộc đời
mà chúng tôi chưa từng được sống. Việc miêu tả quá trình sa sút nghiêm trọng của
xã hội Trung Quốc ở những phần trên là cơ sở để cuối tác phẩm "tôi" được bộc lộ
ước mơ của mình về một ngày mai tươi sáng cho người dân và cho đất nước Trung
Quốc.
ý nghĩa "con đường"
Trong cuộc sống của chúng ta, con đường tương lai, con đường số
phận quả thực có ý nghĩa vô cùng to lớn. Nghĩ đến con đường là
hướng tới tương lai, tới hi vọng. Trên mặt đất kì thực vốn làm gì có
đường, người ta đi mãi thì thành đường thôi. Cuộc sống cũng vậy,
không có gì là có sẵn, chúng ta phải vượt qua mọi gian nan trắc trở,
gạt bỏ hết chông gai cùng với niềm hi vọng bất diệt để hướng đến
một cuộc sống tốt đẹp phía trước.
Chúc các bạn
đạt kết quả cao trong học tập