Bài 16. Cố hương

Bức tranh này minh hoạ cho bài thơ nào mà các em đã học trong chương trình Ngữ văn lớp 7?
NGẪU NHIÊN VIẾT NHÂN BUỔI MỚI VỀ QUÊ
(Hồi hương ngẫu thư)
Hạ Tri Chương
Tiết 76- 77- 78:Van b?n:
Cố hương
Lỗ Tấn
L? T?N ( 1881 - 1936)
- là nhà văn Trung Quốc nổi tiếng. H? Chu, lúc nhỏ tên là Chu Chương Thọ, tên chữ là Dự Tài. Sau đổi tên là Chu Thụ Nhân.
- Quê: Phủ Thiệu Hưng - tỉnh Chiết Giang ( Trung Quốc).
- Thuở nhỏ ông học rất giỏi, lớn lên ông học các ngành: hàng hải, địa chất, y. Sau ông chuyển sang viết văn với ý định lấy văn học làm vũ khí biến đổi tinh thần dân chúng.
Nam mười tám tuổi, do những
biến cố lớn trong lịch sử cũng
như trong hoàn cảnh riêng,
Lỗ Tấn rời quê hương lên
Nam Kinh học ở Giang Nam
thuỷ sự học đường - một
trường học Tây.
Hai năm sau Lỗ Tấn thi vào
Khoáng Lộ học đường - một
trường học có hiệu trưởng là
người có tư tưởng duy tân.
Năm 1902, 20 tuổi, vì thi đỗ
xuất sắc, Lỗ Tấn được cử sang
Nhật Bản du học.
Mới sang Nhật, Lỗ Tấn vào
trường dự bị Tokyo để học tiếng.
Sau khi học tiếng, Lỗ Tấn vào
học trường y ở Tiên Đài (Senday)
- một thị trấn nhỏ của Nhật Bản.
Nam 1906, sau 2 nam học y, Lỗ Tấn đột ngột rời khỏi
trường để chuyển sang một lĩnh vực hoàn toàn khác: van nghệ.
"Một quốc dân ngu muội và đớn hèn, thì cho dù cơ thể có to
lớn đến mấy, khoẻ mạnh đến mấy, cũng chỉ có thể làm một vật
thị chúng, và những kẻ đi xem thị chúng hoàn toàn vô nghĩa
mà thôi"
..."theo tôi hồi đó muốn biến đổi tinh thần họ không gì bằng dùng van nghệ. Thế là tôi định đề xướng phong trào van nghệ".
Năm 1909 Lỗ Tấn về nước và dạy học ở quê nhà
Những nghề Lỗ Tấn đã làm
Hàng hải
Địa chất
Y học
Sáng tác văn chương
Tấm lòng yêu nước thương dân sâu sắc
Trung Qu?c t? cu?i th? k? XIX d?n d?u th? k? XX

Thời kì quá độ của một chiến sĩ dân chủ sang chiến sĩ cộng sản. Trong phong trào Ngũ Tứ Lỗ Tấn còn là giáo sư ở trường đại học Bắc Kinh và là lãnh tụ của họ.
- Tháng 4/1927 Tưởng Giới Thạch phản bội Đảng Cộng sản, tàn sát hàng chục vạn đảng viên Lỗ Tấn đứng hẳn về phía Cách mạng phản đối khủng bố và chiến đấu. Đây là lúc ông tiến đến với quan điểm giai cấp của người chiến sĩ cách mạng vô sản.
Tõ 1918 – 9/1927
Lỗ Tấn rời Quảng Châu đi Thượng Hải.Ông Tập trung sức lực để lãnh đạo phong trào cách mạng, truyền bá chủ nghĩa Mác Lê nin vào Trung Quốc. Đây là thời kì của người chiến sĩ cộng sản, nhà văn vô sản. Lỗ Tấn là nhà văn cách mạng nổi tiếng ở Trung Quốc.
Tõ 10/1927- 1936
Ngôi nhà số 9 trên phố Shang Yinh Lu - Thượng Hải
Nếu nói đến dung mạo Lỗ Tấn, rất nhiều người sẽ không thể quên được cái bộ ria đen dầy to bản, đậm một nét chữ "nhất" của ông. Đặc trưng Lỗ Tấn dù có nhiều nữa, nhưng ấn tượng nhất và không cách xóa nhòa nhất chính là ở bộ ria ấy của ông, không hướng lên, cũng không chìa xuống, nó trải ra một chữ "nhất" đầy riêng biệt, khiến người ta nhìn qua là không thể nào quên.
Bộ ria Lỗ Tấn
- Sự nghiệp ông lựa chọn là sáng tác văn chương.
- Số lượng tác phẩm rất đồ sộ và đa dạng:
+ 17 tạp văn
+ Truyện ngắn xuất sắc: Gào thét (1923) và Bàng hoàng (1926)
+ Truy?n v?a: AQ chính truyện
Ba tập truyện ngắn nổi tiếng:
-Gào thét
(1918-1922) - Bàng hoàng
(1924-25)
- Chuyện cũ viết lại
(1928-1936)
Nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu.
Nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu.
AQ chính truyện
Nhật kí người điên
Cỏ dại
- Lỗ tấn còn viết tạp văn, làm thơ, viết tiểu luận, phê bình, nhật kí
- Quan điểm sáng tác: Văn học phục vụ nhân sinh, phục vụ cách mạng.
Luxun`s funeral, 10.1936
Khu l­u niÖm
Năm 1981, thế giới đã kỉ niệm 100 năm ngày sinh của Lỗ Tấn với tư cách là danh nhân văn hóa Thế giới.
Nhà lưu niệm Thiệu Hưng
Nhà lưu niệm Bắc Kinh
Thượng Hải
Lç TÊn ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ng­êi ®Æt nÒn mãng cho nÒn v¨n häc hiÖn ®¹i Trung Quèc – linh hån d©n téc Trung hoa hiÖn ®¹i.
- là người đặt nền móng cho văn học hiện đại Trung Quốc, là bậc thầy truyện ngắn Thế Giới.
- là nhà văn của nhân dân lao động TQ dưới ách áp bức bóc lột của chế độ phong kiến.
- l� nhà văn hoá kiệt xuất, giáo sư, chiến sĩ cách mạng vĩ đại của Trung Quốc.cống hiến cả cuộc đời cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
2/ T�c ph?m:
- Tác phẩm sáng tác trong khoảng thời gian 1918-1927.
- Thời kì quá độ từ quan điểm tiến hoá sang quan điểm giai cấp, từ một người dân chủ đến một chiến sĩ Cộng sản.
- Tác phẩm đã lên án và đấu tranh chống đế quốc, phong kiến thời bấy giờ: Cố hương- quê cũ.
-1923 in trong tập: Gào thét.
3.Th? lo?i: Truy?n ng?n
4.PTBD: T? s? + Miờu t? +Bi?u c?m+ ngh? lu?n
* Ngụi k?: 1 - tõm tr?ng ngu?i k? sõu s?c
5. B? cục: 3 ph?n
+ Phần1: từ đầu...." tôi đang làm ăn, sinh sống"
=> Nhân vật "tôi" trên đường trở về quê cũ.
+ Phần 2: tiếp theo ... " sạch trơn như quét"
=> Nhân vật "tôi" những ngày ở quê.
+ Phần 3: Còn lại=>Nhân vật "tôi"trên đường rời quê.
Câu chuyện kể lại chuyến về thăm quê sau 20 năm xa cách của nhân vật "tôi" để bán nhà, đưa gia đình đi nơi khác sinh sống. Đó là vào một buổi chiều ảm đạm.
Ngồi trên thuyền, nhân vật "tôi" nhận ra một điều rất đáng buồn là quê hương mình đã đổi thay quá nhiều so với 20 năm trước. Nhưng đó là sự đổi thay khiến người ta đau lòng.
Làng quê giờ đây xơ xác, tiêu điều. Con người già đi, xấu thêm và trở nên đần độn hoặc chua ngoa đanh đá ( nhu Nhu?n Th? v� thím Hai Duong).
Đem theo gia đình, nhân vật " tôi" rời quê hương trong một buổi chiều muộn với niềm hi vọng và tin tưởng vào thế hệ tương lai:" Kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi."
Làng quê xơ xác, tiêu điều
1. Nhân vật tôi trên đường về quê:
a. Cảnh làng quê:
Trước kia
- Đẹp hơn kia và không có hình ảnh ngôn ngữ nào diễn tả ra cho được...
-> Kể kết hợp với tả, biểu cảm trực tiếp và so sánh đối chiếu. Cuộc sống nghèo khổ, tàn tạ, có dấu hiệu của sự sa sút hoang tàn, khác xa trong kí ức và hi vọng của tôi.
b. T©m tr¹ng:
- Không nén được, lòng tôi se lại. - A đây có phải là làng cũ.tôi hằng ghi lấy hình ảnh trong kí ức không?
-> Biểu cảm trong lời kể, độc thoại nội tâm -> bộc lộ nội tâm nhân vật buồn se sắt, chua xót, hẫng hụt, thương cảm.
2.Những ngày ở quê:
a/ Cảnh:
- Sáng tinh mơ.
- Trên mái ngói mấy cọng rơm phất phơ
- Các gia đình đã dọn đi nhiều, càng hiu quạnh
-> Hoang vắng hiu quạnh gợi nỗi buồn của người sắp rời phải nơi mình sinh ra và lớn lên chưa hẹn ngày gặp lại + Nỗi buồn khó nói thành lời - Đó chính là nỗi buồn trước sự thay đổi của quê hương.
b. Người:
* ThÝm hai D­¬ng:
Nàng Tây Thi đậu phụ - lưỡng quyền không cao
Người đàn bà trên dưới 50 tuổi - lưỡng quyền nhô ra
Môi không mỏng, chị là người phụ nữ khá xinh đẹp
Môi mỏng dính chân nhỏ xíu giống chiếc compa
-> Thím đã thay đổi hoàn toàn trở thành người đàn bà xấu xí, tiều tuỵ, đanh đỏ, tham lam ích kỷ khác hẳn ngày xưa do dấu ấn của thời gian và vất vả cuộc đời.
- Khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật, cổ đeo vòng bạc.
- Cao gấp đôi trước, da vàng sạm, có nếp nhăn.
- Đội mũ lông chiên bé tí tẹo.
- Đội mũ lông chiên rách bươm, mặc chiếc áo bông mỏng dính.
- Bàn tay hồng hào lanh lẹ mập mạp. Tỏ ra biết nhiều chuyện.
- Tay nứt nẻ như vỏ cây thông. Tỏ ra rụt rè.
Tình cảm bạn bè , thân thiết
Nói năng thiểu não, xưng hô cung kính
Thay đổi nhiều- người ndân già nua, nghèo khổ, đần độn, mụ mẫm, cam chịu số phận.
cậu bé nông dân khoẻ mạnh, lanh lợi tháo vát, hiểu biết nhiều....
-> Do XHPK - đông con nhà nghèo, chỗ nào cũng hỏi tiền không luật lệ, mất mùa, thuế nặng, lính tráng, trộm cắp, quan lại đày đoạ.
-> Nghệ thuật: đối chiếu so sánh trong quá khứ và hiện tại làm rõ người và cảnh ở quê. Ph?n ỏnh hi?n th?c d?y dau kh? c?a XHTQu?c lỳc b?y gi?.
-> Tụi: đau xót trước cảnh đổi thay theo chiều hướng lụi tàn của quê hương và trước tinh thần lạc hậu, mụ mẫm của dân chúng, đó chính là điều nguy hiểm, trăn trở đau xót nhất của nhà văn.
3. "Tôi" lên đường rời cố hương.
- Thời gian:
- Phương tiện:
- Cảnh vật:
hoàng hôn
thuyền
Những dãy núi xanh hai bên bờ
sông đen sẫm lại, nối tiếp nhau chạy lùi về phía
sau lái.
Cảnh này chỉ mang tính tượng trưng
Tôi và cháu Hoàng ngồi tựa cửa thuyền, cũng nhìn phong cảnh mờ ảo bên ngoài. Bỗng cháu Hoàng hỏi:
- Bác này ! Lúc nào chúng ta lại trở về nhỉ ?
- Trở về ? Sao cháu chưa đi đã nghĩ đến chuyện trở về ?
- Nhưng thằng Thuỷ Sinh nó hẹn cháu đến nhà nó chơi cơ mà!
Hoàng giương to đôi mắt đen nháy nhìn tôi, ngây người suy nghĩ.
Tôi và mẹ tôi cũng đều có ý buồn, thế là lại nhắc đến Nhuận Thổ.. Mẹ tôi nói:
- Cái chị Hai Dương, ``nàng Tây Thi đậu phụ`` ấy mà ! Từ khi nhà ta bắt đầu sửa soạn hành lí, chẳng ngày nào là chị ta không đến. Hôm trước, chị ta đứng cạnh đống tro, moi ra hơn mười chiếc, cả bát lẫn đĩa, bàn tán một hồi rồi nói quyết rằng Nhuận Thổ vùi vào đấy để khi nào xúc tro là mang đi luôn. Chị ta khám phá ra việc đó, tự cho mình là có công, liền lấy ngay cái ``cầu khí sát`` (... ), rồi chạy biến. Tuy chị ta lùn và chân bé tí tẹo thế, mà chạy cũng nhanh đáo để !
Ngôi nhà cũ xa dần, phong cảnh làng cũ cũng mờ dần nhưng lòng tôi không chút lưu luyến. Tôi chỉ cảm thấy chung quanh tôi là bốn bức tường vô hình, nhưng rất cao, làm cho tôi vô cùng lẻ loi, ngột ngạt. Hình ảnh đứa bé oai hùng, cổ đeo vòng bạc, đứng giữa ruộng dưa hấu, tôi vốn nhớ lắm, nhưng bây giờ bỗng nhiên cũng mờ nhạt đi, khiến tôi lại càng thêm ảo não.
Cảnh này chỉ mang tính tượng trưng
3. "Tôi" lên đường rời cố hương:
- Trong một tâm trạng rất buồn vì quê hương quá bi đát, thê lương.
? Tôi ra đi là tất yếu, có ra đi mới mong có sự thay đổi
- Bằng cách lập luận sắc sảo chặt chẽ vừa là lí lẽ, vừa là dẫn chứng, so sánh đối chiếu, d?i tho?i, d?c tho?i, d?c tho?i n?i tõm : tình cảnh của thế hệ hôm nay với thế hệ mai sau để làm nổi bật ước mơ cháy bỏng của nhân vật tôi: Mơ ước thế hệ mai sau được sống một cuộc đời đẹp đẽ.
...Tôi đang mơ màng thì trước mắt tôi hiện ra cảnh tượng một cánh đồng cát, màu xanh biếc, cạnh bờ biển, trên vòm trời xanh đậm, treo lơ lửng một vầng trăng tròn vàng thắm. Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
Thảo luận
? suy nghĩ của em về
niềm hi vọng của tôi
...Tôi đang mơ màng thì trước mắt tôi hiện ra cảnh tượng một cánh đồng cát, màu xanh biếc, cạnh bờ biển, trên vòm trời xanh đậm, treo lơ lửng một vầng trăng tròn vàng thắm. Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
Tôi nghĩ:











Tác giả đã sử dụng yếu tố nghị luận, đưa ra một triết lí về con đường đi để mọi người suy ngẫm.
ý nghĩa : Hãy mạnh dạn bước qua những hủ tục lạc hậu, những hàng rào ngăn cản, những bức tường chắn, ... để tạo ra con đường mới, bước đi trên con đường mới, cuộc đời mới
?Cũng như con đường trên mặt đất, mọi thứ không tự có sẵn. Nhưng nếu cố gắng và kiên trì con người sẽ có tất cả.
Hi vọng giống như con đường trên mặt đất. Lúc đầu vốn làm gì có. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
? Như vậy từ ước mơ của tôi, tác giả đã đặt ra vấn đề gì cho người nông dân và cho toàn thể xã hội?

- Tác giả đã đặt ra vấn đề con đường đi cho người nông dân và toàn xã hội cho mọi người suy nghĩ.
? vấn đề vô cùng bức thiết
Cảnh này chỉ mang tính tượng trưng
3. "Tôi" lên đường rời cố hương.
Trong một tâm trạng rất buồn vì quê
hương quá bi đát, thê lương.
? mơ ước thế hệ mai sau được sống một cuộc đời đẹp đẽ.
? đặt ra vấn đề con đường cho người nông dân và toàn xã hội suy ngẫm.

Thông qua hình ảnh con đường, nhân vật tôi cũng như nhà
văn có mong muốn và gửi gắm tư tưởng, tình cảm:
- Tôi cũng như nhà văn muốn thức tỉnh người nông dân không
cam chịu cuộc sống nghèo hèn, áp bức. Muốn khơi dậy cho
họ tinh thần vươn lên để hưởng một cuộc sống tốt đẹp.
- Tin ở thế hệ con cháu sẽ mở đường đến ấm no, hạnh phúc.
- Tin vào cuộc đổi đời của quê hương.
?Biểu hiện của một tình yêu quê hương mới mẻ và
mãnh liệt của tôi cũng như của Lỗ Tấn.
Chủ tịch nước Trung Quốc, Giang Trạch Dân
phát động: "Bất kể gặp bao nhiêu gian nan trắc trở
chúng ta cần bước tiếp, kiên định không nao núng.
Trong sự nghiệp vĩ đại xây dựng xã hội chủ nghĩa
mang màu sắc Trung Quốc, hãy đứng vững trên đất,
gạt bỏ hết chông gai, tinh thần phấn chấn, đoàn kết
phấn đấu, không ngừng tìm tòi và sáng tạo. Đó
chính là cách kỉ niệm Lỗ Tấn hay nhất."
Nghệ thuật :
Cố hương là văn bản tự sự kết hợp với miêu tả, trữ tình và
nghị luận
+ Tự sự: kể lại sự việc tôi sau hai năm về quê chứng kiến nhiều
cảnh đổi thay bi đát, có các nhân vật chính - phụ, nhân vật
trung tâm....
+ Trong tự sự có miêu tả : miêu tả cảnh thiên nhiên ... miêu tả
người đặc biệt miêu tả nội tâm nhân vật tôi rất đặc sắc
+ Trong tự sự có trữ tình: từ chỗ phảng phất buồn trên đường
về quê đến chỗ đau xót đến bi đát trong những ngày ở quê,
song cuối cùng là hi vọng trên đường xa quê.
+ Trong tự sự có nghị luận: khi thì là lời đánh giá về quê
hương khi thì bàn luận về nhân vật, khi thể hiện sự lập luận
khúc triết, khi thì đưa ra một triết lí để mọi người suy ngẫm.
+ Ngoài ra truyện còn sử dụng đối thoại, độc thoại, nghệ thuật
đối chiếu và hồi ức, so sánh ...
Nghệ thuật :
+ Cố hương là văn bản tự sự kết hợp với miêu tả, trữ
tình và nghị luận
+ Ngoài ra truyện còn sử dụng đối thoại, độc thoại,
nghệ thuật đối chiếu và hồi ức, so sánh ...
Nội dung :
+ Cố hương là bức tranh xơ xác, tiêu điều về xã hội Trung Quốc những năm cuối TK XIX đầu thế kỉ TK XX.
+ Nỗi chua xót của nhà văn trước sự tàn tạ của Cố hương ?Phê phán thực trạng trì trệ đen tối của xã hội ?Mong mỏi sự đổi đời của quê hương ?Đặt ra vấn đề con đường cho người nông dân và toàn thể xã hội.
Từ tác phẩm Cố hương hãy liên hệ và so
sánh với một số tác phẩm văn học hiện thực
phê phán Việt Nam giai đoạn 1930-1945 ?
IV.Luyện tập
Bài tập về nhà:
Phân tích nhân vật tôi trong tác phẩm Cố hương của Lỗ Tấn.