Bài 15. Thuyết minh về một thể loại văn học

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ GIÁO
ĐẾN DỰ TIẾT HỌC HÔM NAY
Bài - Tiết 61
Tập làm văn
Thuyết minh về một thể loại văn học
KIỂM TRA MIỆNG:
Câu 1: Khi cần thuyết minh về một thứ đồ dùng cần chú ý điều gì?
Câu 2: Vai trò của mỗi phần ( Mở bài, thân bài, kết bài) trong bài văn thuyết minh về một thứ đồ dùng?
Câu 3: Hãy nhắc lại một số tác phẩm theo thể loại (thơ lục bát, song thất lục bát, thất ngôn bát cú; truyện ngắn) mà em đã học?
I. TỪ QUAN SÁT ĐẾN MÔ TẢ, THUYẾT MINH VỀ MỘT THỂ LOẠI VĂN HỌC.
1.Ôn tập:
a. Các phương pháp thuyết minh.
? Em hãy nhắc lại các phương pháp thuyết minh đã học.
Các phương pháp thuyết minh:
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích.
Phương pháp liệt kê.
Phương pháp nêu ví dụ
Phương pháp dùng số liệu con số.
Phương pháp so sánh.
Phương pháp phân loại, phân tích.
I. TỪ QUAN SÁT ĐẾN MÔ TẢ, THUYẾT MINH VỀ MỘT THỂ LOẠI VĂN HỌC.
1.Ôn tập:
a. Các phương pháp thuyết minh.
b.Một số thể loại văn học đã học
? Em hãy kể ra một số thể loại văn học đã học và những văn bản tương ứng với mỗi thể loại ấy?

Lục bát:
Thất ngôn bát cú:

Thất ngôn tứ tuyệt:

Song thất lục bát:
Truyện ngắn:
Kí:
Tiểu thuyết:
Kịch:
Bài ca Côn Sơn,…
Bánh trôi nước, Xa ngắm thác núi Lư, Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê,…
Qua đèo ngang, vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác, Đập đá Côn Lôn,…
Sau phút chia li,…
Bức tranh của em gái tôi, Sống chết mặc bay, Lão Hạc,
Bến quê,…
Cô Tô,…
Tắt đèn, Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang…
Quan Âm Thị Kính, Ông Giuốc-Đanh mặc lễ phục, Bắc Sơn,…
“ THUYẾT MINH ĐẶC ĐIỂM THỂ THƠ THẤT NGÔN BÁT CÚ”
2.1.Quan sát:
a. Số câu, số tiếng, gieo vần và ngắt nhịp:
I. TỪ QUAN SÁT ĐẾN MÔ TẢ, THUYẾT MINH VỀ MỘT THỂ LOẠI VĂN HỌC.
1.Ôn tập:
2. Đề bài:
VĂN BẢN
VÀO NHÀ NGỤC QUẢNG ĐÔNG CẢM TÁC
Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu,
Chạy mỏi chân thì hãy ở tù.
Đã khách không nhà trong bốn biển,
Lại người có tội giữa năm châu.
Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế,
Mở miệng cười tan cuộc oán thù.
Thân ấy vẫn còn còn sự nghiệp,
Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.

Phan Bội Châu
trong Thơ văn yêu nước và cách mạng đầu thế kỷ XX,
NXB Văn học, Hà Nội 1976
? Bài thơ gồm mấy dòng, mỗi dòng gồm mấy tiếng? Số dòng số tiếng của bài thơ có thể thêm bớt được không?
? Hãy ghi kí hiệu bằng(B) trắc(T) cho từng tiếng của bài thơ?
? Tìm những tiếng vần với nhau ở các câu thơ? Những tiếng đó nằm ở vị trí nào của mỗi dòng và được gieo thanh bằng hay thanh trắc?
? Xác định ngắt nhịp ở mỗi dòng thơ?
Văn bản
Vào nhà ngục Quảng đông cảm tác
Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu,

Chạy mỏi chân thì hãy ở tù.

Đã khách không nhà trong bốn biển,

Lại người có tội giữa năm châu.

Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế,

Mở miệng cười tan cuộc oán thù.

Thân ấy vẫn còn còn sự nghiệp,

Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.



T B B T T B B
T T B B T T B
T T B B B T T
T B T T T B B
T B B T B B T
T T B B T T B
B T T B B T T
B B B T T B B
VĂN BẢN
VÀO NHÀ NGỤC QUẢNG ĐÔNG CẢM TÁC
Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu
Chạy mỏi chân thì hãy ở tù.
Đã khách không nhà trong bốn biển,
Lại người có tội giữa năm châu.
Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế,
Mở miệng cười tan cuộc oán thù.
Thân ấy vẫn còn còn sự nghiệp,
Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.
u
u
u
ù
u
Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu,
Chạy mỏi chân thì hãy ở tù.
Đã khách không nhà trong bốn biển,
Lại người có tội giữa năm châu.
Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế,
Mở miệng cười tan cuộc oán thù.
Thân ấy vẫn còn còn sự nghiệp,
Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
VĂN BẢN
VÀO NHÀ NGỤC QUẢNG ĐÔNG CẢM TÁC
b. Đối và niêm
? Xác định đối và niêm giữa các câu trong bài.
Đối: Câu 3 – 4, 5 – 6:
+ Khách không nhà >< người có tội.
Trong bốn biển >< giữa năm châu.
+ Bủa tay>< mở miệng
Ôm chặt>< cười tan
Bồ kinh tế> Niêm: Câu 1- 8: Là – nhiêu
Câu 2 – 3: Mỏi – khách
Câu 4 – 5: Người – tay
Câu 6 – 7: Miệng - ấy

ĐẶC ĐIỂM THỂ THƠ THẤT NGÔN BÁT CÚ




Mỗi bài thơ: 8 dòng
Mỗi dòng thơ: 7 tiếng
Về niêm ở các dòng thơ: 1 – 8; 2 – 3; 4 – 5; 6 - 7
Về luật: tiếng thứ 2 – 4 – 6 trên một dòng thơ phải đối nhau
Đối thanh và đối ý ở dòng thơ 3 -4; 5 -6
Gieo vần ở tiếng thứ 7 của các dòng thơ 1, 2, 4, 6, 8; vần bằng
- Ngắt nhịp: 2/ 2/ 3; 4 /3
Muốn thuyết minh được đặc điểm một thể loại văn học (thể thơ hay văn bản cụ thể), trước hết phải quan sát, nhận xét, sau đó khái quát thành những đặc điểm.
?
Muốn thuyết minh được đặc điểm một thể loại văn học chúng ta phải là gì?
LẬP DÀN BÀI
MỞ BÀI:
Nêu định nghĩa chung về thể thơ thất ngôn bát cú.
THÂN BÀI:
Nêu đặc điểm của thể thơ:
+ Số câu, số chữ trong bài.
+ Quy luật bằng trắc của thể thơ.
+ Về niêm, luật, đối.
+ Cách gieo vần của thể thơ.
+ Cách ngắt nhịp phổ biến của mỗi dòng thơ
Lấy dẫn chứng từ văn bản để làm sáng tỏ các đặc điểm.
KẾT BÀI:
Cảm nhận của em về vẻ đẹp, nhạc điệu của thể thơ
Thảo luận 5 phút
Nhóm 1: Mở bài
Nhóm 2 và 3: Thân bài
Nhóm 4: Kết bài.
Khi nêu các đặc điểm cần lựa chọn những đặc điểm tiêu biểu, quan trọng và cần có những ví dụ cụ thể để làm sáng tỏ các đặc điểm ấy
?
Qua việc xây dựng dàn ý và tập viết bài văn em đã rút ra kinh nghiệm gì khi nêu các đặc điểm một thể loại văn học?
Ghi Nhớ
Muốn tìm hiểu được đặc điểm một thể loại văn học (thể thơ hay văn bản cụ thể), trước hết phải quan sát, nhận xét, sau đó khái quát thành những đặc điểm.
Khi nêu các đặc điểm cần lựa chọn những đặc điểm tiêu biểu, quan trọng và cần có những ví dụ cụ thể để làm sáng tỏ các đặc điểm ấy
LUYỆN TẬP
Hãy thuyết minh đặc điểm chính của truyện ngắn trên cơ sở các truyện ngắn đã học: Tôi đi học, Lão Hạc, Chiếc lá cuối cùng.
2. Đọc tài liệu tham khảo sau để tìm thấy những gợi ý cần thiết cho việc lập dàn bài và viết bài.
TRUYỆN NGẮN
Truyện ngắn là hình thức tự sự loại nhỏ. Truyện ngắn khác với truyện vừa ở dung lượng nhỏ, tập trung mô tả một mảnh của cuộc sống: một biến cố, một hành động, một trạng thái nào đó trong cuộc đời nhân vật, thể hiện một khía cạnh của tính cách hay một mặt nào đó của đời sống xã hội. Do đó truyện ngắn thường ít nhân vật và sự kiện.
Cốt truyện của truyện ngắn thường diễn ra trong một không gian, thời gian hạn chế. Nó không kể trọn vẹn một quá trình diễn biến một đời người mà chọn lấy những khoảnh khắc, những “lát cắt” của cuộc sống để thể hiện. Kết cấu của truyện ngắn thường là sự sắp đặt những đối chiếu, tương phản để làm bật ra chủ đề. Do đó, mà truyện ngắn thường là ngắn.
Truyện ngắn tuy ngắn nhưng có thể đề cập tới những vấn đề lớn của cuộc đời. Tác phẩm của nhiều bậc thầy trong thể loại này đã cho ta biết điều đó.
(Theo Từ điển văn học)
LẬP DÀN BÀI
MỞ BÀI:
Nêu định nghĩa truyện ngắn là gì
Giới thiệu tác phẩm, tác giả của truyện ngắn
THÂN BÀI:
Nêu đặc điểm nổi bật của truyện ngắn:
+ Đặc điểm về nội dung: nhân vật và các sự việc
+ Đặc điểm về nghệ thuật: miêu tả, tự sự, biểu cảm
Lấy dẫn chứng minh hoạ cho các đặc điểm của truyện ngắn
KẾT BÀI:
Tác dụng của tác phẩm đối với cuộc sống.
Hướng dẫn tự học
- Với bài học ở tiết này:
+ Về nhà học thuộc ghi nhớ.
+ Nắm chắc được đặc điểm của thể thơ thất ngôn bát cú và của truyện ngắn.
+ Lập dàn ý của bài văn thuyết minh về thể loại văn học.
+ Đọc thêm tài liệu tham khảo thuyết minh về thể loại văn học.
Gv giới thiệu cuốn “ Những bài văn chọn lọc 8” – NXB QG Hà Nội.
Với bài học ở tiết sau:
+ Soạn bài “Hoạt động ngữ văn làm thơ 7 chữ”
+ Đặc điểm thể thơ 7 chữ.
+ Một bài thơ tự làm theo thể thơ 7 chữ.
Kính chúc các thầy,cô giáo mạnh khoẻ thành đạt,chúc các em chăm ngoan học giỏi