Bài 15. Thuyết minh về một thể loại văn học

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ hội giảng
Người thực hiện : Nguyễn Thị Kim Tước
Giáo viên trường THCS Nguyễn Khuyến
Câu hỏi kiểm tra bài cũ
Em đã được học những thể loại văn học nào ?
- Thơ : Lục bát, thất ngôn bát cú, thất ngôn tứ tuyệt .
- Truyện ngắn
- Tiểu thuyết
- Kịch
Bài 16 - Tiết 61
THUYẾT MINH
MỘT THỂ LOẠI VĂN HỌC
VỀ
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
Đề bài : Thuyết minh đặc điểm của thể thơ thất ngôn bát cú
Tìm hiểu đề
Thể loại : Thuyết minh về một thể loại VH
Đối tượng thuyết minh : Thể thơ thất ngôn bát cú
Nội dung thuyết minh : Đặc điểm của thơ TNBC
Phương pháp TM : Nêu định nghĩa, nêu ví dụ, dùng số liệu
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác
Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu,
Chạy mỏi chân thì hãy ở tù.
Đã khách không nhà trong bốn biển,
Lại người có tội giữa năm châu.
Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế,
Mở miệng cười tan cuộc oán thù.
Thân ấy vẫn còn, còn sự nghiệp,
Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu. (Phan Bội Châu)
Đập đá ở Côn Lôn
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con ! (Phan Châu Trinh)
1) Quan sát
Số câu, số chữ
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Tiếng có thanh huyền, thanh ngang gọi là tiếng bằng (kí hiệu là B), các tiếng có thanh hỏi, ngã, sắc, nặng gọi là tiếng trắc (kí hiệu là T).
? Em hãy ghi kí hiệu B - T cho 2 bài thơ
Nhóm 1 : Điền kí hiệu B, T cho bài "Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác".
Nhóm 2 : Điền kí hiệu B, T cho bài "Đập đá ở Côn Lôn".
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác
Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu,
Chạy mỏi chân thì hãy ở tù.
Đã khách không nhà trong bốn biển,
Lại người có tội giữa năm châu.
Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế,
Mở miệng cười tan cuộc oán thù.
Thân ấy vẫn còn, còn sự nghiệp,
Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.
B
T
B
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
B
B
B
T
T
B
T
T
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
T
B
T
B
T
T
B
B
B
B
T
B
B
T
1
2
3
5
4
6
7
8
Nhóm 1
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát.
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc.
B
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
T
B
B
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
B
B
T
B
B
T
1
2
3
5
4
6
7
8
Đập đá ở Côn Lôn
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con !
Nhóm 2
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Xét các tiếng 2,4,6 ở mỗi câu thơ
Dòng trên tiếng B, dòng dưới tiếng T gọi là "đối" với nhau.
Dòng trên tiếng B, dòng dưới tiếng B hay dòng trên tiếng T, dòng dưới tiếng T gọi là "niêm" với nhau
Em hãy quan sát và nêu mối quan hệ B - T giữa các tiếng 2,4,6 của các dòng thơ
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
B
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
2
4
6
B
T
Trùng
thanh điệu
Niêm
Các tiếng 2,4,6 của câu 1-8, 2-3,
4 -5, 6 -7 trùng nhau về thanh điệu
Đập đá ở Côn Lôn
1
2
3
5
4
6
7
8
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Đập đá ở Côn Lôn
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
B
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
4
1
2
4
6
3
2
5
6
7
8
B
T
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu : 1-2, 3-4,5-6, 7-8
luôn trái ngược nhau về thanh điệu
Đối
Đối
Đối
Đối
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu1-2,3-4,5-6,7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu? "Đối"
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu 1-8,2-3,4-5,6-7 trùng nhau về thanh điệu ? "Niêm"
c) Vần
Vần là bộ phận của tiếng không kể dấu, thanh và phụ âm đầu.
Vần có thanh huyền hoặc thanh ngang gọi là vần bằng, vần có thanh hỏi, ngã, sắc, nặng gọi là vần trắc
? Em hãy cho biết mỗi bài thơ có những tiếng nào hiệp vần với nhau ? Vị trí của tiếng đó.
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu1-2,3-4,5-6,7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu? "Đối"
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu 1-8,2-3,4-5,6-7 trùng nhau về thanh điệu ? "Niêm"
c) Vần
Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác
Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu,
Chạy mỏi chân thì hãy ở tù.
Đã khách không nhà trong bốn biển,
Lại người có tội giữa năm châu.
Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế,
Mở miệng cười tan cuộc oán thù.
Thân ấy vẫn còn, còn sự nghiệp,
Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu1-2,3-4,5-6,7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu? "Đối"
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu 1-8,2-3,4-5,6-7 trùng nhau về thanh điệu ? "Niêm"
c) Vần
Đập đá ở Côn Lôn
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con !
- Các tiếng cuối của các câu1,2,4,6,8 hiệp vần với nhau
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu1-2,3-4,5-6,7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu? "Đối"
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu 1-8,2-3,4-5,6-7 trùng nhau về thanh điệu ? "Niêm"
c) Vần
- Các tiếng cuối của các câu1,2,4,6 hiệp vần với nhau
d) Ngắt nhịp
Em hãy chỉ ra cách ngắt nhịp ở mỗi dòng thơ của mỗi bài
Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác
Vẫn là hào kiệt, /vẫn phong lưu, 4-3
Chạy mỏi chân/ thì hãy ở tù. 3-4
Đã khách không nhà/ trong bốn biển, 4-3
Lại người có tội /giữa năm châu. 4-3
Bủa tay/ ôm chặt/ bồ kinh tế, 2-2-3
Mở miệng/ cười tan /cuộc oán thù. 2-2-3
Thân ấy vẫn còn,/ còn sự nghiệp, 4-3
Bao nhiêu nguy hiểm/sợ gì đâu. 4-3
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu1-2,3-4,5-6,7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu? "Đối"
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu 1-8,2-3,4-5,6-7 trùng nhau về thanh điệu ? "Niêm"
c) Vần
- Các tiếng cuối của các câu1,2,4,6 hiệp vần với nhau
d) Ngắt nhịp
Em hãy chỉ ra cách ngắt nhịp ở mỗi dòng thơ của mỗi bài
Đập đá ở Côn Lôn
Làm trai/ đứng giữa/ đất Côn Lôn, 2-2-3
Lừng lẫy/ làm cho/ lở núi non. 2-2-3
Xách búa/ đánh tan/ năm bảy đống, 2-2-3
Ra tay/ đập bể/ mấy trăm hòn. 2-2-3
Tháng ngày/ bao quản /thân sành sỏi, 2-2-3
Mưa nắng/ càng bền/ dạ sắt son. 2-2-3
Những kẻ vá trời /khi lỡ bước, 4-3
Gian nan chi kể /việc con con ! 4-3
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu1-2,3-4,5-6,7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu? "Đối"
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu 1-8,2-3,4-5,6-7 trùng nhau về thanh điệu ? "Niêm"
c) Vần
- Các tiếng cuối của các câu1,2,4,6 hiệp vần với nhau
d) Ngắt nhịp
- 4/3, 2/2/3, 3/4.
Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác
Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu,
Chạy mỏi chân thì hãy ở tù.
Đã khách không nhà trong bốn biển,
Lại người có tội giữa năm châu.
Bủa tay ôm chặt bồ linh tế,
Mở miệng cười tan cuộc oán thù.
Thân ấy vẫn còn, còn sự nghiệp,
Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.
Đập đá ở Côn Lôn
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con !
Đề
Thực
Luận
Kết
Đề
Thực
Luận
Kết
e) Bố cục : 4 phần
- Đề, Thực, Luận, Kết
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
2) Lập dàn ý
Thuyết minh về một thể loại văn học
1.M? b�i:
Nêu một định nghĩa chung về thể thơ TNBC.
2) Thân bài
Đặc điểm thể thơ :
Số câu, số tiếng : mỗi bài gồm 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
Quy luật bằng trắc của thể thơ : Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu (1-2), (3-4), (5-6), (7-8) luôn trái nhau về thanh điệu ? "Đối" nhau. Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu (1-8), (2-3),(4-5),(6-7) luôn trùng nhau về thanh điệu ? "Niêm"
Cách gieo vần : Vần được gieo ở tiếng thứ 7 của các câu 1,2,4,6,8.
Cách ngắt nhịp ở mỗi dòng : 4-3, 2-2-3, 3-4.
Bố cục : 4 phần : 2 câu đề, 2câu thực, 2 câu kết
Lấy ví dụ từ 2 bài thơ đã quan sát để làm sáng tỏ từng đặc điểm của thể thơ
b) ưu điểm và nhược điểm của thể thơ
ưu điểm : Mang vẻ đẹp hài hoà, cân đối, nhạc điệu trầm bổng, ngắn gọn, hàm súc
Nhược điểm : Gò bó công thức, khuôn mẫu nên còn nhiều ràng buộc, không được tự do.
3) k?t b�i:
- Khẳng định vai trò của thể thơ trong nền VH dân tộc, nêu cảm nghĩ của mình về thể thơ
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
2) Lập dàn ý
* Ghi nhớ SGK
Thuyết minh về một thể loại văn học
Ghi nhớ:
Muốn thuyết minh đặc điểm của thể loại văn học ( thể thơ hay văn bản cụ thể ) trước hết phải quan sát nhận xét, sau đó khái quát thành những đặc điểm.
Khi nêu các đặc điểm cần lựa chọn những đặc diểm tiêu biểu quan trọng và có những ví dụ cụ thể để làm sáng tỏ đặc điểm ấy.
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
2) Lập dàn ý
* Ghi nhớ SGK
Thuyết minh về thể loại văn học
Quan sát
Nhận xét
Khái quát thành đặc điểm
( cho ví dụ minh hoạ)
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 61
Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1) Quan sát
2) Lập dàn ý
* Ghi nhớ SGK
II) Luyện tập
Bài tập :
Hãy thuyết minh đặc điểm chính của truyện ngắn trên cơ sở các truyện ngắn đã học : "Tôi đi học", "Lão Hạc", "Chiếc lá cuối cùng"
* Tìm hiểu đề
Thể loại : Thuyết minh về một thể loại VH
Đối tượng thuyết minh : Truyện ngắn
ND cần thuyết minh : Các đặc điểm chính của truyện ngắn
Phương pháp thuyết minh : Nêu định nghĩa, giải thích ; nêu ví dụ ; phân loại, phân tích ; so sánh
Thuyết minh về một thể loại văn học
* Lập dàn ý
Mở bài : Nêu định nghĩa về truyện ngắn
Thân bài :
Dung lượng : số trang viết ít,
Sự kiện và nhân vật : ít nhân vật và sự kiện, thường chỉ là vài ba nhân vật và một số sự kiện
Cốt truyện : Diễn ra trong một khoảng thời gian và không gian hẹp. Chỉ chọn một thời đoạn, khoảnh khắc nào đó của nhân vật để trình bày
Kết cấu : Những sự việc thường là sự sắp đặt những đói chiếu, tương phản để làm bật ra chủ đề.
Nội dung, tư tưởng : Truyện ngắn đã đề cập đến những vấn đề lớn của cuộc đời.
(lấy ví dụ từ 3 truyện ngắn : "Tôi đi học", "Lão Hạc", "Chiếc lá cuối cùng" để minh hoạ cho các đặc điểm trên.
3) Kết bài :
- Nêu cảm nhận về truyện ngắn : truyện ngắn có vẻ đẹp và sức hấp dẫn riêng, phù hợp với nhịp sống lao động khẩn trương hiện nay, nên được độc giả rất yêu thích
Dặn dò
Học thuộc ghi nhớ
Tập thuyết minh về thể thơ lục bát
Soạn bài : Muốn làm thằng Cuội
Xin Chân thành cảm ơn các thầy cô giáo
Chúc các em học sinh
Chăm ngoan học giỏi