Bài 15. Thuyết minh về một thể loại văn học

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ thao giảng
Bài 15 - Tiết 60
THUYẾT MINH
MỘT THỂ LOẠI VĂN HỌC
VỀ
I/ Củng cố kiến thức:
1/Các phương pháp thuyết minh
Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích
Phương pháp liệt kê
Phương pháp nêu ví dụ
Phương pháp dùng số liệu
Phương pháp so sánh
Phương pháp phân loại, phân tích
2/ Các văn bản đã học trong chương trình theo thể loại:
a/ Truyện ngắn:
Tôi đi học, Lão Hạc, Cô bé bán diêm, Chiếc lá cuối cùng,Hai cây phong.
b/ Hồi ký:
Trong lòng mẹ.
c/ Tiểu thuyết:
Tức nước vỡ bờ, Đánh nhau với cối xay gió.
d/ Văn bản nhật dụng:
Thông tin về ngày trái đất năm 2000;Ôn dịch, thuốc lá; Bài toán dân số.
THUYẾT MINH VỀ MỘT THỂ LOẠI VĂN HỌC
e/ Thơ:
Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác, Đập đá ở Côn Lôn.
I/ Củng cố kiến thức:
1/ Các phương pháp thuyết minh:
2/ Các văn bản đã học trong chương trình theo thể loại:
3/ Dàn ý bài văn thuyết minh trong nhà trường:
a/ Mở bài:
Giới thiệu đối tượng thuyết minh.
b/ Thân bài:
Trình bày đặc điểm cấu tạo, lợi ích của đối tượng.
c/ Kết bài:
Bày tỏ thái độ đối với đối tượng.
Củng cố kiến thức
II.Luyện Tập
1. Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học.
Tìm hiểu đề
Thể loại:
Đối tượng TM:
Nội dung TM:
Phương pháp TM:
Thuyết minh về một thể loại văn học
Tiết 60- Bài 15:
* Đề bài : "Thuyết minh đặc điểm thể thơ thất ngôn bát cú".
Thuyết minh về một thể loại VH
Thể thơ thất ngôn bát cú
Đặc điểm của thơ TNBC
Nêu định nghĩa, nêu ví
dụ, dùng số liệu, ...
Bài 15 - Tiết 60
I/ Củng cố kiến thức
II/ Luyện Tập
1. Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác
Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu,
Chạy mỏi chân thì hãy ở tù.
Đã khách không nhà trong bốn biển,
Lại người có tội giữa năm châu.
Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế,
Mở miệng cười tan cuộc oán thù.
Thân ấy vẫn còn, còn sự nghiệp,
Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu. (Phan Bội Châu)
Đập đá ở Côn Lôn
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con ! (Phan Châu Trinh)
1.1) Quan sát
Số câu, số chữ
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
Thuyết minh về một thể loại văn học
Bài 15 - Tiết 60
II) Luyện Tập
1. Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1.1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Tiếng có thanh huyền, thanh ngang gọi là tiếng bằng (kí hiệu là B), các tiếng có thanh hỏi, ngã, sắc, nặng gọi là tiếng trắc (kí hiệu là T).

? Em hãy điền kí hiệu B, T cho bài "Đập đá ở Côn Lôn".
Thuyết minh về một thể loại văn học
I. Củng cố kiến thức
B
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
T
B
B
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
B
B
T
B
B
T
1
2
3
5
4
6
7
8
Đập đá ở Côn Lôn
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con !
Thuyết minh về một thể loại văn học
Tiết 60- Bài 15:
1
2
3
7
6
5
4
1.1) Quan sát:
Số câu, số chữ:
* Đề bài : "Thuyết minh đặc điểm thể thơ thất ngôn bát cú".
II. Luyện tập
1.Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học.
b) Quy luật bằng trắc:
- Luật: nhất, tam, ngũ bất luận; nhị, tứ, lục phân minh.
- Luật bài thơ: tiếng thứ 2 dòng 1 thanh gì thì luật bài thơ thanh ấy.
B
I. Củng cố kiến thức
Xét các tiếng 2, 4, 6 ở mỗi câu thơ
Dòng trên tiếng B, dòng dưới tiếng T gọi là "đối" nhau.
Dòng trên tiếng B, dòng dưới tiếng B hay dòng trên tiếng T, dòng dưới tiếng T gọi là "niêm" với nhau (dính nhau)
Em hãy quan sát và nêu mối quan hệ B - T giữa các tiếng 2, 4, 6 của các dòng thơ?
Thuyết minh về một thể loại văn học
Tiết 60- Bài 15:
1.1) Quan sát:
Số câu, số chữ:
* Đề bài : "Thuyết minh đặc điểm thể thơ thất ngôn bát cú".
II. Luyện tập
1.Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học.
b) Quy luật bằng trắc:
- Luật: nhất, tam, ngũ bất luận; nhị, tứ, lục phân minh.
- Luật bài thơ: tiếng thứ 2 dòng 1 thanh gì thì luật bài thơ thanh ấy.
Đối:
Niêm:
I. Củng cố kiến thức
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
B
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
2
4
6
B
T
Trùng
thanh điệu
Niêm
Các tiếng 2, 4, 6 của cặp câu 1-8, 2-3, 4-5, 6-7 trùng nhau về thanh điệu.
Đập đá ở Côn Lôn
1
2
3
5
4
6
7
8
Thuyết minh về một thể loại văn học
Tiết 60- Bài 15:
1.1) Quan sát:
Số câu, số chữ:
* Đề bài : "Thuyết minh đặc điểm thể thơ thất ngôn bát cú".
II. Luyện tập
1. Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học.
b) Quy luật bằng trắc:
"Niêm": Các tiếng 2, 4, 6 của các cặp câu 1-8, 2-3 ,4-5, 6-7 trùng nhau về thanh điệu.
I. Củng cố kiến thức
Đập đá ở Côn Lôn
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
B
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
4
1
2
4
6
3
2
5
6
7
8
B
T
Các tiếng 2, 4, 6 của các cặp câu: 1-2, 3-4, 5-6, 7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu.
Đối
Đối
Đối
Đối
Thuyết minh về một thể loại văn học
Tiết 60- Bài 15:
1.1) Quan sát:
Số câu, số chữ:
* Đề bài : "Thuyết minh đặc điểm thể thơ thất ngôn bát cú".
II. Luyện tập
1. Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học.
b) Quy luật bằng trắc:
"Niêm": các tiếng 2, 4, 6 của các cặp câu 1-8, 2-3 ,4-5, 6-7 trùng nhau về thanh điệu.
- "Đối": các tiếng 2, 4, 6 của các cặp câu: 1-2, 3-4, 5-6, 7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu.
I. Cñng cè kiÕn thøc
Bài 15 - Tiết 60
II. Luyện tập
1.Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1.1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu1-2,3-4,5-6,7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu? "Đối"
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu 1-8,2-3,4-5,6-7 trùng nhau về thanh điệu ? "Niêm"
c) Cách gieo vần
Vần là bộ phận của tiếng không kể dấu, thanh và phụ âm đầu.
Vần có thanh huyền hoặc thanh ngang gọi là vần bằng, vần có thanh hỏi, ngã, sắc, nặng gọi là vần trắc
? Em hãy cho biết mỗi bài thơ có những tiếng nào hiệp vần với nhau ? Vị trí của tiếng đó.
Thuyết minh về một thể loại văn học
I. Củng cố kiến kiến thức
Đập đá ở Côn Lôn
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con!
Thuyết minh về một thể loại văn học
1.1) Quan sát:
Số câu, số chữ:
* Đề bài : "Thuyết minh đặc điểm thể thơ thất ngôn bát cú".
II. Luyện tập
1.Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học.
b) Quy luật bằng trắc:
- "Đối": các tiếng 2, 4, 6 của các cặp câu: 1-2, 3-4, 5-6, 7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu.
"Niêm": các tiếng 2, 4, 6 của các cặp câu 1-8, 2-3 ,4-5, 6-7 trùng nhau về thanh điệu.
c) Cách gieo vần:
Lôn,
non.
hòn.
son.
con!
Tiết 60- Bài 15:
=> Vần gieo ở tiếng thứ 7 của dòng 1, 2, 4, 6, 8 (Lôn - non - hòn - son - con)
- Các tiếng cuối của các câu 1, 2, 4, 6, 8 hiệp vần với nhau
I. Củng cố kiến thức
Bài 15 - Tiết 60
II. Luyện tập
1. Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1.1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu1-2,3-4,5-6,7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu? "Đối"
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu 1-8,2-3,4-5,6-7 trùng nhau về thanh điệu ? "Niêm"
c) Cách gieo vần
- Các tiếng cuối của các câu1,2,4,6,8 hiệp vần với nhau
d) Ngắt nhịp
Em hãy chỉ ra cách ngắt nhịp ở mỗi dòng thơ của mỗi bài
Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác
Vẫn là hào kiệt, /vẫn phong lưu, 4-3
Chạy mỏi chân/ thì hãy ở tù. 3-4
Đã khách không nhà/ trong bốn biển, 4-3
Lại người có tội /giữa năm châu. 4-3
Bủa tay/ ôm chặt/ bồ kinh tế, 2-2-3
Mở miệng/ cười tan /cuộc oán thù. 2-2-3
Thân ấy vẫn còn,/ còn sự nghiệp, 4-3
Bao nhiêu nguy hiểm/sợ gì đâu. 4-3
Thuyết minh về một thể loại văn học
I. Củng cố kiến thức
Bài 15 - Tiết 60
II. Luyện tập
1.Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1.1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu1-2,3-4,5-6,7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu? "Đối"
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu 1-8,2-3,4-5,6-7 trùng nhau về thanh điệu ? "Niêm"
c) Cách gieo vần
- Các tiếng cuối của các câu1,2,4,6,8 hiệp vần với nhau
d) Ngắt nhịp
Em hãy chỉ ra cách ngắt nhịp ở mỗi dòng thơ của mỗi bài
Đập đá ở Côn Lôn
Làm trai/ đứng giữa/ đất Côn Lôn, 2-2-3
Lừng lẫy/ làm cho/ lở núi non. 2-2-3
Xách búa/ đánh tan/ năm bảy đống, 2-2-3
Ra tay/ đập bể/ mấy trăm hòn. 2-2-3
Tháng ngày/ bao quản /thân sành sỏi, 2-2-3
Mưa nắng/ càng bền/ dạ sắt son. 2-2-3
Những kẻ vá trời /khi lỡ bước, 4-3
Gian nan chi kể /việc con con ! 4-3
Thuyết minh về một thể loại văn học
I. Củng cố kiến thức
Bài 15 - Tiết 60
1. Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1.1) Quan sát
Số câu, số tiếng
Mỗi bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng
b) Quan hệ bằng trắc
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu1-2,3-4,5-6,7-8 luôn trái ngược nhau về thanh điệu? "Đối"
Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu 1-8,2-3,4-5,6-7 trùng nhau về thanh điệu ? "Niêm"
c) Cách gieo vần
- Các tiếng cuối của các câu1,2,4,6,8 hiệp vần với nhau
d) Ngắt nhịp
- 4/3, 2/2/3, 3/4.
Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác
Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu,
Chạy mỏi chân thì hãy ở tù.
Đã khách không nhà trong bốn biển,
Lại người có tội giữa năm châu.
Bủa tay ôm chặt bồ linh tế,
Mở miệng cười tan cuộc oán thù.
Thân ấy vẫn còn, còn sự nghiệp,
Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.
Đập đá ở Côn Lôn
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con !
Đề
Thực
Luận
Kết
Đề
Thực
Luận
Kết
e) Bố cục : 4 phần
- Đề, Thực, Luận, Kết
Thuyết minh về một thể loại văn học
=>Những đặc điểm của thể thơ TNBC
Bài 15 - Tiết 60
II. Luyện tập
1.Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1.1) Quan sát
1.2) Lập dàn bài
Thuyết minh về một thể loại văn học
I. Củng cố kiến thức
1.M? b�i:
Nêu một định nghĩa chung về thể thơ TNBC.
2) Thân bài
Đặc điểm thể thơ :
Số câu, số tiếng
Quy luật bằng trắc của thể thơ :
Cách gieo vần :
Cách ngắt nhịp ở mỗi dòng
Bố cục :
b) ưu điểm và nhược điểm của thể thơ
ưu điểm : Mang vẻ đẹp hài hoà, cân đối, nhạc điệu trầm bổng, ngắn gọn, hàm súc
Nhược điểm : Gò bó công thức, khuôn mẫu nên còn nhiều ràng buộc, không được tự do.
3) k?t b�i:
- Khẳng định vai trò của thể thơ trong nền VH dân tộc, nêu cảm nghĩ của mình về thể thơ
Bài 15 - Tiết 60
II. Luyện tập
1. Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1.1) Quan sát
1.2) Lập dàn bài
+ Muốn thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học trước hết ta phải làm gì ?
+ Khi nêu các đặc điểm cần lưu ý điều gì?
Thuyết minh về một thể loại văn học
* Ghi nhí SGK
I. Củng cố kiến thức
Ghi nhớ:
Muốn thuyết minh đặc điểm của thể loại văn học ( thể thơ hay văn bản cụ thể ) trước hết phải quan sát nhận xét, sau đó khái quát thành những đặc điểm.
Khi nêu các đặc điểm cần lựa chọn những đặc diểm tiêu biểu quan trọng và có những ví dụ cụ thể để làm sáng tỏ đặc điểm ấy.
Bài 15 - Tiết 60
II.Luyện tập
1.Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học
1.1) Quan sát
1.2) Lập dàn bài
* Ghi nhớ SGK
Thuyết minh về thể loại văn học
Quan sát
Nhận xét
Khái quát thành đặc điểm
( cho ví dụ minh hoạ)
Thuyết minh về một thể loại văn học
I. Củng cố kiến thức
Bài 15 - Tiết 60
1.1) Quan sát:
1.2) Lập dàn bài:
* Ghi nhớ SGK
2. Bài tập 1(sgk/154)
Hãy thuyết minh đặc điểm chính của truyện ngắn trên cơ sở các truyện ngắn đã học: "Tôi đi học", "Lão Hạc", "Chiếc lá cuối cùng".
Tìm hiểu đề:
Thể loại:
Đối tượng TM:
Nội dung cần TM:

Phương pháp TM:
Thuyết minh về một thể loại văn học
II.Luyện tập
1.Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học.
Thuyết minh về một thể loại VH
Truyện ngắn
Các đặc điểm chính của truyện ngắn
Nêu định nghĩa, giải thích ; nêu ví dụ ; phân loại, phân tích ; so sánh...
I. Củng cố kiến thức
* Những đặc điểm
- Dung lượng:
Sự kiện nhân vật:
- Trình tự diễn biến:
Cốt truyện:
Kết cấu :
Lời văn:
Hình tượng:
* Lập dàn ý
Mở bài : Nêu định nghĩa về truyện ngắn
Thân bài :
Dung lượng : số trang viết ít.
Sự kiện và nhân vật : ít nhân vật và sự kiện, thường chỉ là vài ba nhân vật và một số sự kiện
Trình tự diễn biến sự việc: Theo thời gian hoặc theo hồi tưởng.
Cốt truyện : Thường diễn ra trong một không và thời gian hạn chế.
Kết cấu : Những sự việc thường là sự sắp đặt những đối chiếu, tương phản để làm bật ra chủ đề.
- Lời văn: Trong sáng, giàu hình ảnh
Hình tượng : Truyện ngắn xây dựng hình tượng liên quan đến những vấn đề lớn của cuộc đời.
(lấy ví dụ từ 3 truyện ngắn : "Tôi đi học", "Lão Hạc", "Chiếc lá cuối cùng" để minh hoạ cho các đặc điểm trên.
3) Kết bài :
- Nêu cảm nhận về truyện ngắn : truyện ngắn có vẻ đẹp và sức hấp dẫn riêng, phù hợp với nhịp sống lao động khẩn trương hiện nay, nên được độc giả rất yêu thích
Hướng dẫn tự học
Học thuộc ghi nhớ
Tập thuyết minh về thể thơ lục bát
Soạn bài : Muốn làm thằng Cuội
Xin Chân thành cảm ơn các thầy cô giáo
Chúc các em học sinh
Chăm ngoan học giỏi