Bài 15. Thuyết minh về một thể loại văn học

CH�O M?NG
các thầy cô giáo về dự giờ
MÔN: NGỮ VĂN 8
Giáo viên thực hiện: NGUYỄN THỊ MAI

Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,

Lừng lẫy làm cho lở núi non.

Xách búa đánh tan năm bảy đống,

Ra tay đập bể mấy trăm hòn.

Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,

Mưa nắng càng bền dạ sắt son.

Những kẻ vá trời khi lỡ bước,

Gian nan chi kể việc con con!
ĐẬP ĐÁ Ở CÔN LÔN
Nhóm 1: Bài thơ có mấy dòng? Mỗi dòng có bao nhiêu tiếng? Ghi kí hiệu B-T cho từng tiếng?
Nhóm 2: Các tiếng 2,4,6 theo hàng ngang ở các cặp câu 1-2, 3-4, 5-6,7-8 theo quy luật nào? Các tiếng 2,4,6 theo hàng dọc ở các cặp câu 1-8, 2-3,4-5,6-7 theo quy luật nào?
Nhóm 3: Vần được gieo theo quy luật nào? Nhịp được ngắt theo quy luật nào?
Nhóm 4: Bố cục của bài thơ như thế nào? Phép đối được sử dụng ở cặp câu thơ nào?
T
T
T
T
T
B
T
B
B
B
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
B
B
B
T
B
B
T
T
B
B
B
B
T
B
T
B
B
B
T
T
T
B
B
B
B
T
T
T
B
T
B
T
T
T
B
T
ĐẬP ĐÁ Ở CÔN LÔN

Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,

Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.

Lom khom dưới núi tiều vài chú,

Lác đác bên sông chợ mấy nhà.

Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.

Dừng chân đứng lại: trời, non, nước.

Một mảnh tình riêng, ta với ta.
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,

Lừng lẫy làm cho lở núi non.

Xách búa đánh tan năm bảy đống,

Ra tay đập bể mấy trăm hòn.

Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,

Mưa nắng càng bền dạ sắt son.

Những kẻ vá trời khi lỡ bước,

Gian nan chi kể việc con con!
QUA ĐÈO NGANG
ĐẬP ĐÁ Ở CÔN LÔN
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
B
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
2
4
6
B
T
Trái
thanh điệu
Đập đá ở Côn Lôn
1
2
3
5
4
6
7
8
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
B
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
2
4
6
B
T
Trùng
thanh điệu
Đập đá ở Côn Lôn
1
2
3
5
4
6
7
8
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
B
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
2
4
6
B
T
Trái
thanh điệu
Đối
1
2
3
5
4
6
7
8
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
B
T
B
B
T
T
T
B
T
T
B
B
2
4
6
B
T
Trùng
thanh điệu
Niêm
1
2
3
5
4
6
7
8

Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,

Lừng lẫy làm cho lở núi non.

Xách búa đánh tan năm bảy đống,

Ra tay đập bể mấy trăm hòn.

Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,

Mưa nắng càng bền dạ sắt son.

Những kẻ vá trời khi lỡ bước,

Gian nan chi kể việc con con!
ĐẬP ĐÁ Ở CÔN LÔN
Hiệp vần ở tiếng
thứ 7 của các câu
1,2,4,6,8 - vần chân,
vần bằng, độc vần

Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,

Lừng lẫy làm cho lở núi non.

Xách búa đánh tan năm bảy đống,

Ra tay đập bể mấy trăm hòn.

Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,

Mưa nắng càng bền dạ sắt son.

Những kẻ vá trời khi lỡ bước,

Gian nan chi kể việc con con!
ĐẬP ĐÁ Ở CÔN LÔN
Nhịp: 2/2/3; 4/3
Hiệp vần ở tiếng thứ 7 của các câu 1,2,4,6,8 - vần
chân, vần bằng, độc vần
Nhịp: 2/2/3; 4/3, 3/4

Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,

Lừng lẫy làm cho lở núi non.

Xách búa đánh tan năm bảy đống,

Ra tay đập bể mấy trăm hòn.

Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,

Mưa nắng càng bền dạ sắt son.

Những kẻ vá trời khi lỡ bước,

Gian nan chi kể việc con con!
ĐẬP ĐÁ Ở CÔN LÔN
Đề
Thực
Luận
Kết
Đối
Đối
Thuyết minh về thể loại văn học
Quan sát
Nhận xét
Khái quát thành đặc điểm
tiêu biểu
- quan trọng
a. Mở bài:
Nêu định nghĩa chung về thể thơ.
b. Thân bài: Giới thiệu đặc điểm của thể thơ
- Số câu số chữ trong mỗi bài (8 câu, mỗi câu có 7 chữ).
- Quy định bằng trắc:Tiếng thứ 2 trong câu 1 là tiếng trắc T -> Trắc (ngược lại).
+ Các câu :1-2; 3-4; 5-6; 7-8 -> Khác nhau về “bằng” “trắc”->Đối
+ câu: 2-3; 4-5; 6-7; 1-8 -> giống nhau về “bằng” “trắc” ->Niêm.
- Cách gieo vần của thể thơ. Gieo vần ở tiếng thứ 7 của các câu: 1,2,4,6,8. thường là vần “bằng”
- Cách ngắt nhịp của thể thơ: Nhịp : 4/3 ; 3/4 ; 2/2/3 …
- Bố cục: 4 phần (Đề: câu 1-2 ; Thực: câu 3-4 ; luận: câu 5-6; Kết:câu 7-8).
- Nghệ thuật đối: Câu 3/4 ;câu: 5/6 . (Đối vế, Đối ý, đối thanh).
=> lấy những ví dụ cụ thể để làm sáng tỏ.
c. Kết bài:
Cảm nhận về vẻ đẹp, nhạc điệu của thể thơ.
Dàn bài chung:
a. Mở bài: Nêu định nghĩa chung về thể loại văn học cần thuyết minh.
b. Thân bài: Giới thiệu về đặc điểm chính của thể loại văn học đó.
( Lấy ví dụ để làm sáng tỏ đặc điểm trên.
)
c. Kết bài: Cảm nhận về cái hay, cái đẹp của thể loại văn học đó.
Ghi nhớ:
Muốn thuyết minh đặc điểm của một thể loại văn học:
- Trước hết, phải quan sát, nhận xét.
- Sau đó, khái quát thành những đặc điểm.
Khi nêu đặc điểm:
- Cần lựa chọn những đặc điểm tiêu biểu, quan trọng.
- Cần có ví dụ cụ thể để làm sáng tỏ đặc điểm ấy.
Bài tập :
Hãy thuyết minh đặc điểm chính của truyện ngắn trên cơ sở các truyện ngắn đã học : "Tôi đi học", "Lão Hạc", "Chiếc lá cuối cùng".
Nhóm 1 : Tìm hiểu về dung lượng, sự kiện và nhân vật của ba tác phẩm trên và rút ra đặc điểm chung?
Nhóm 2 : Tìm hiểu về cốt truyện của ba tác phẩm trên và rút ra đặc điểm chung?
Nhóm 3: Tìm hiểu về kết cấu của ba truyện ngắn trên và rút ra đặc điểm chung?
Nhóm 4: Tìm hiểu nội dung tư tưởng được đề cập tới trong ba truyện ngắn trên và rút ra đặc điểm chung?
* Đặc điểm chính của truyện ngắn
- Về dung lượng: dung lượng nhỏ, tập trung mô tả một mảnh của cuộc sống.
- Về nhân vật, sự kiện: thường ít.
- Về cốt truyện: thường diễn ra trong một thời gian, không gian hạn chế.
-Về kết cấu: thường sắp đặt những đối chiếu, tương phản để làm nổi bật chủ đề của truyện.
- Về nội dung tư tưởng: Có thể đề cập đến những vấn đề lớn của cuộc sống.
b.Thân bài: Giới thiệu các đặc điểm tiêu biểu:
- Về dung lượng: dung lượng nhỏ, tập trung miêu tả một mảnh của cuộc sống.
- Về nhân vật, sự kiện: thường ít.
- Về cốt truyện: thường diễn ra trong một thời gian, không gian hạn chế.
- Về kết cấu: thường sắp đặt những đối chiếu, tương phản để làm nổi bật chủ đề của truyện.
Về nội dung tư tưởng: Có thể đề cập đến những vấn đề lớn của cuộc sống.
(Lấy ví dụ cụ thể để làm sáng tỏ đặc điểm trên.)
a. Mở bài: Định nghĩa chung về truyện ngắn.
Lập dàn bài:
c. Kết bài: Khẳng định vai trò, ý nghĩa của thể loại truyện ngắn.
Bài tập vận dụng:
( chọn một trong hai đề)
Viết một đoạn văn ngắn thuyết minh về một đặc điểm chính của thể thơ thất ngôn bát cú.
Viết một đoạn văn ngắn thuyết minh về một đặc điểm chính của truyện ngắn.
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Ở NHÀ

Ôn lại các bước làm bài thuyết minh về thể loại văn học.

2. Làm bài tập vận dụng đã giao.

3. Đọc, tìm hiểu đặc điểm các thể loại văn học khác.

4. Đọc thêm bài: “Muốn làm thằng cuội”, “Vào nhà ngục
Quảng Đông cảm tác”, “Hai chữ nước nhà”