Bài 15. Giun đất

Bài 15:
GIUN ĐẤT
I. HÌNH DẠNG NGOÀI
II. DI CHUYỂN
III. CẤU TẠO TRONG
IV. DINH DƯỠNG
V. SINH SẢN
NGÀNH GIUN ĐỐT
Kí hiệu (?) ở đầu dòng là câu hỏi mà các em phải trả lời
Kí hiệu bàn tay cầm bút () là nội dung
bắt buộc các em phải ghi vào vở.
VI. Kiểm tra
Đánh giá
(?) Các em thường thấy giun đất ở những nơi nào? Chúng xuất hiện vào thời gian nào trong ngày?
Thường thấy giun đất trong đất ẩm ở ruộng, vườn, nương, rẫy, đất rừng. Giun đất thường chui lên mặt đất vào ban đêm.
Giun đất là đại diện của ngành giun đốt. Đặc điểm chung của ngành là cơ thể phân đốt, mỗi đốt đều có đôi chân bên, có xoang cơ thể chính thức.
VI. Kiểm tra
Đánh giá
NGÀNH GIUN ĐỐT

Giun đốt có cơ thể phân đốt, mỗi đốt đều
có đôi chân bên, có xoang cơ thể chính
thức. Các đại diện là giun đất, rươi, đỉa.
(?) Quan sát hình 15.1,2 và mô tả hình dạng, cấu tạo ngoài của giun đất.
I. Hình dạng ngoài.

- Cơ thể dài, thuôn 2 đầu.
- Phân đốt , mỗi đốt có vòng tơ.
- Phần đầu có miệng, thành cơ
phát triển.
- Đai sinh dục chiếm 3 đốt, gồm lỗ sinh
dục cái ở mặt bụng và lỗ sinh dục đực
ở dưới lỗ sinh dục cái.
- Phần đuôi có hậu môn.
VI. Kiểm tra
Đánh giá
(?) Quan sát hình vẽ quá trình di chuyển (bò) của giun đất sau:
Thu mình làm phồng đoạn đầu làm tơ ở đoạn này neo vào đất. Đoạn thân ngay sau đoạn đầu thun lại, tơ ở đoạn này nhấc khỏi mặt đất.
Đoạn thân ngay sau đoạn đầu phồng lên làm tơ ở đoạn này neo vào đất, đoạn đầu vươn về phía trước.
Thu mình làm phồng đoạn đầu làm tơ ở đoạn này neo vào đất ở vị trí mới. Đoạn thân ở phía sau thun lại, tơ ở đoạn này nhấc khỏi mặt đất và đoạn thân bị kéo về phía trước.
(?) Mô tả quá trình di chuyển của giun.
(?) Quan sát hình 15.3 và đánh số thứ tự vào ô trống cho đúng các động tác di chuyển của giun:
Thu mình làm phồng đoạn đầu và thun đoạn đuôi
Giun chuẩn bị bò
Thu mình làm phồng đoạn đầu và thun đoạn đuôi
Dùng toàn thân và vòng tơ làm chỗ dựa, vươn đầu về phía trước




(?)Nhờ đặc điểm nào mà giun đất có thể di chuyển được?
Nhờ sự chun dãn cơ thể kết hợp với các vòng tơ mà giun đất di chuyển được.
II. Di chuyển.
Nhờ sự chun dãn cơ thể kết hợp với các vòng tơ mà giun đất di chuyển được theo các bước sau:
- Giun chuẩn bị bò.
- Thu mình làm phồng đoạn đầu và thun đoạn đuôi.
- Dùng toàn thân và vòng tơ làm chỗ dựa, vươn đầu về phía trước.
- Thu mình làm phồng đoạn đầu và thun đoạn đuôi.
(?) Quan sát hình 15.4, kể tên các phần của hệ tiêu hoá từ trước ra sau.
Lỗ miệng  hầu  thực quản  diều  dạ dày cơ  ruột tịt  ruột.
(?) Hệ tiêu hóa của giun đốt có đặc điểm gì tiến hóa hơn giun tròn?
So với giun tròn, hệ tiêu hóa của giun đốt tiến hóa hơn vì đã phân hóa.
.
(?) Quan sát hình 15.5, mô tả hệ tuần hoàn và hệ thần kinh của giun đất.
Hệ tuần hoàn kín, máu có sắc tố đỏ, gồm mạch lưng, mạch bụng, mạch vòng hầu có vai trò như tim.
Hệ thần kinh kiểu chuỗi hạch, gồm hạch não, vòng hầu, chuỗi thần kinh bụng.
(?) So với hệ thần kinh của thủy tức (ngành ruột khoang) thì hệ thần kinh của giun đất có đặc điểm gì tiến hoá hơn?
Hệ thần kinh tập trung thành hạch.
VI. Kiểm tra
Đánh giá
IV. Dinh dưỡng.
- Giun đất ăn vụn thực vật và mùn đất. Hệ tiêu hóa chia làm nhiều phần, thức ăn lấy từ miệng, chứa ở diều, nghiền nhỏ ở dạ dày cơ, được tiêu hóa nhờ enzim tiết ra từ ruột tịt và hấp thụ qua thành ruột.
- Sự trao đổi khí được thực hiện qua da.
VI. Kiểm tra
Đánh giá
(?) Dựa vào thông tin về dinh dưỡng và cấu tạo trong của giun đất, hãy giải thích các hiện tượng sau đây ở giun đất:
1. Vì sao mưa nhiều giun đất lại chui lên mặt đất?
Cuốc phải giun đất thấy chất có màu đỏ chảy ra vì giun đất bắt đầu có hệ tuần hoàn kín, máu mang sắc tố chứa sắt nên có màu đỏ.
2. Cuốc phải giun đất thấy có chất lỏng màu đỏ chảy ra. Đó là chất gì và tại sao có màu đỏ?
Mưa nhiều giun chui lên mặt đất vì nước ngập cơ thể khiến chúng ngạt thở vì giun đất hô hấp qua da.
VI. Kiểm tra
Đánh giá
V. Sinh sản.
- Giun đất lưỡng tính, khi sinh sản chúng ghép đôi.
- Trứng được thụ tinh phát triển trong kén để thành giun non.
VI. Kiểm tra
Đánh giá
2. Củng cố:
1. Đặc điểm hình dạng ngoài của giun đất thích nghi với lối sống chui rúc trong đất như thế nào?
VI. Kiểm tra
Đánh giá
Cơ thể hình giun, thuôn 2 đầu, các đốt phần đầu có thành cơ phát triển, xung quanh mỗi đốt có vòng tơ để làm chỗ dựa khi chui rúc trong đất.
2. Đặc điểm để phân biệt giun đất với giun tròn là:
05
04
03
02
01
00
VI. Kiểm tra
Đánh giá
C
Đọc mục Em có biết? (SGK tr.55) và cho biết quan niệm giun đất chỉ là những sinh vật yếu ớt, vô dụng là đúng hay sai? Tại sao?
Sai vì giun đất có vai trò rất lớn đối với đất trồng trọt và thực vật: Giun ăn hỗn độn nhiều thức đất, cát, xác động thực vật. Các thức ăn này được nghiền nát và được phân hủy một phần bởi các dịch tiêu hóa trong ruột giun. Một phần chất dinh dưỡng được giun hấp thụ. Phần còn lại sẽ thải ra ngoài dưới dạng các viên phân làm tăng độ màu cho đất. Giun còn liên tục đào xới đất làm tơi, xốp đất, tạo điều kiện cho không khí thấm vào đất, vừa dễ dàng cho cây phát triển, vừa giữ được nước làm đất luôn ẩm.
VI. Kiểm tra
Đánh giá
Trong khi sản xuất nông nghiệp, con người sử dụng nhiều thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ. Các chất này thấm xuống đất làm giun bị tiêu diệt.
Hoạt động sản xuất nông nghiệp có ảnh hưởng gì đến giun đất?
Muốn bảo vệ giun đất, chúng ta phải làm gì?