Bài 15. Chiếc lược ngà

Chiếc lược ngà
Nguyễn Quang Sáng
I, Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm
Tác giả
Nguyễn Quang Sáng sinh năm 1932, quê ở huyện chợ
Mới, tỉnh An Giang. Trong kháng chiến chống Pháp,
ông tham gia bộ đội, hoạt động ở chiến trường Nam
Bộ. Từ sau năm 1954, tập kết ra Bắc, Nguyễn Quang
Sáng bắt đầu viết văn. Những năm chống Mỹ, ông trở
về Nam Bộ tham gia kháng chiến và tiếp tục sáng tác
văn học. Tác phẩm của Nguyễn Quang Sáng có nhiều
thể loại: truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch bản phim và
hầu như chỉ viết về cuộc sống và con người Nam Bộ
trong hai cuộc kháng chiến cũng như sau hòa bình.
Nhà văn Nguyễn Quang Sáng
Tác phẩm
Truyện ngắn Chiếc lược ngà được viết năm 1966 ( khi tác giả
hoạt động ở chiến trường Nam Bộ) và được đưa vào tập truyện
cùng tên. Văn bản trong SGK là đoạn trích phần giữa của truyện,
phần đầu và phần cuối đã được lược bớt.
Tóm Tắt cốt truyện của đoạn trích
Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến. Mãi dến khi con gái lên 8 tuổi, ông
mới có dịp về thăm nhà. Bé Thu không nhận ra cha vì sẹo trên mặt
làm ba không còn giống với người trong bức ảnh chụp mà em đã
biết. Em đối xử với ba như với người xa lạ. Đến lúc Thu nhận ra
cha, tình cha con thức dậy mãnh liệt trong em thì cũng là lúc ông
Sáu phải ra đi. ở khu căn cứ, người cha dồn hết tình cảm yêu quý,
nhớ thương đứa con vào việc làm một chiếc lược bằng ngà voi để
tặng cô con gái bé bỏng. Trong một trận càn, ông hi sinh. Trước
lúc ra đi ông còn kịp trao cây lược cho người bạn.
II, Tìm hiểu văn bản đoạn trích
Truyện đã thể hiện tình cha con sâu sắc của hai cha con ông Sáu
trong hai tình huống:

+ Hai cha con gặp nhau sau tám năm xa cách, nhưng thật trớ trêu
là bé Thu không nhận cha, đến lúc em nhận ra và bày tỏ tình cảm
thắm thiết thì ông Sáu lại phải ra đi. Đây là tình huống cơ bản.
+ ở khu căn cứ, ông Sáu dồn tất cả tình yêu con để làm cây lược
ngà tặng con nhưng ông đã hi sinh khi chưa kịp trao món quà ấy
cho con gái.
Nếu tình huống thứ nhất bộc lộ tình cảm mãnh liệt của bé
Thu với cha thì tình huống thứ hai lại bộc lộ tình cảm sâu sắc của
Người cha với con.
1. Thái độ và hành động của bé Thu
a, Thái độ và hành động của Thu trước
khi nhận ra ông Sáu là cha
Câu hỏi 2: Thái độ của bé Thu là đúng hay sai? Có phù hợp với tâm lí và tính cách trẻ con hay không?
Câu hỏi 1: Bé Thu đã kiên quyết không gọi ông Sáu là cha như thế nào?
Đáp lại nỗi nhớ thương và niềm vui khôn xiết của ông Sáu trong lần gặp mặt đầu,
bé Thu lại tỏ ra ngờ vực và lạnh nhạt, lảng tránh. Tâm lí và thái độ ấy của Thu được
Thể hiện qua hàng loạt các chi tiết mà người kể chuyện quan sát và thuật lại rất
Sinh động:
Hốt hoảng, mặt tái đi, vụt chạy và kêu thét lên khi mới gặp ông Sáu, chỉ gọi trống
không với ông Sáu mà không chịu gọi là cha
Nhất định không chịu nhờ ông giúp chắt nước nồi cơm to đang sôi, hất cái trứng
cá mà ông gắp cho.
Khi bị ông Sáu tức giận đánh cho một cái thì bỏ về nhà bà ngoại, khi xuống xuồng
còn cố ý khua dây cột xuồng kêu rổn rảng thật to.
Sự ương ngạnh của bé Thu hoàn toàn không
đáng trách. Nhà văn rất hiểu tâm lí của trẻ
em và diễn tả sinh động với tấm lòng yêu
mến và trân trọng những tình cảm trẻ thơ.

Trong hoàn cảnh chiến tranh, bé Thu còn quá nhỏ để có thể hiểu
được những tình thế khắc nghiệt, éo le của đời sống và người lớn
cũng chưa kịp chuẩn bị cho nó đón nhận những khả năng bất
thường có thể xảy ra trong tâm trí một đứa trẻ nhạy cảm, bé Thu
chỉ hành động theo những gì mà nó nhìn thấy. Phản ứng tâm lí
của em là hoàn toàn tự nhiên, nó còn chứng tỏ em có cá tính mạnh
mẽ, tình cảm của em sâu sắc và chân thật, em chỉ yêu ba khi tin
chắc đó đúng là ba. Trong cái "cứng đầu" của em có ẩn chứa cả
sự kiêu hãnh trẻ thơ về một tình yêu dành cho người cha chụp hình
cùng với mẹ.
b, Thái độ và hành động của Thu khi
nhận ra người cha

Trong buổi sáng cuối cùng, trước giờ chia tay, tiếng gọi "ba" của Thu hoàn toàn bất ngờ đối với tất cả mọi người, nhất là đối với ông Sáu. Em hãy tả lại cảnh đó và nói lên cảm nhận của mình?
Vì sao bé Thu lại thay đổi thái độ và gọi ông Sáu là "ba"?

Trong cuộc sống, tình cảm gia đình luôn là thứ tình cảm thiêng liêng
nhất đối với mỗi con người, đặc biệt là tình phụ tử, mẫu tử. Những
trang văn như vậy có sức truyền cảm thật lớn lao!
Trong giờ phút chia tay, Thu hét lên tiếng gọi "ba" bị đè nén bấy lâu
và chạy lại ôm chầm lấy cha, níu kéo người cha ở lại. Dường như
biết bao sự ăn năn hối hận về những ngày qua, biết bao tình cảm dồn
nén trong những năm tháng không được gặp cha, trong lúc này đã
được bộc lộ mạnh mẽ nhất. Thu ôm chầm, ôm chặt lấy cha như thể
sẽ không còn có cơ hội, không còn có thời gian được gần gũi bên cha.
tất cả như nghẹn đi vì tình yêu cha của một đứa trẻ lại mãnh liệt đến
như vậy!
2.Tình cha con sâu nặng của ông Sáu
Những chi tiết nào trong tác phẩm nói lên tình cảm của ông Sáu đối với con? Em có suy nghĩ gì về điều đó?
Tình cảm của ông Sáu đối với con đã được thể
hiện phần nào trong chuyến về thăm nhà, nhưng
được biểu hiện tập trung và sâu sắc ở phần sau
của truyện, khi ông Sáu ở trong rừng tại căn cứ.


Nỗi day dứt, ân hận ám ảnh ông suốt nhiều ngày sau
khi ông chia tay với gia đình là ông đã đánh con khi
ông nóng giận. Rồi lời dặn của đứa con "Ba về! Ba
mua cho con một cây lược nghe ba!" đã thúc đẩy ông
nghĩ đến việc làm một chiếc lược ngà dành cho con.
Ông đã dành cả tâm trí và thời gian rỗi của mình để
cưa từng chiếc răng lược.Nó tuy chưa chải được mái
tóc của con nhưng nó gỡ rối được phần nào tâm trạng
của ông. Chiếc lược trở thành một vật quý giá, thiêng
liêng của ông Sáu và thể hiện tình cảm của ông: "Yêu
nhớ tặng Thu con của ba". Xót xa thay đã hi sinh khi
chưa kịp trao vào tay đứa con gái
chiếc lược ngà.
3. Nghệ thuật và ý nghiã của tác phẩm
Nghệ thuật

Một trong những điểm tạo nên sức hấp dẫn của truyện Chiếc
lược ngà cũng như khá nhiều truyện ngắn của Nguyễn Quang
Sáng là tác giả đã xây dựng được một cốt truyện khá chặt chẽ,
có những yếu tố bất ngờ hợp lí.
Lựa chọn nhân vật kể chuyện thích hợp là người bạn của
ông Sáu - không chỉ là người chứng kiến khách quan và
kể lại mà còn bày tỏ sự đồng cảm, chia sẻ với nhân vật.
Ngòi bút miêu tả tính cách và tâm lí nhân vật, nhất là
nhân vật trẻ em tài tình.
ý nghĩa
Câu chuyện về chiếc lược ngà không chỉ nói lên tình cha con thắm
thiết, sâu nặng của cha con ông Sáu mà còn gợi cho người đọc nghĩ
đến và thấm thía những đau thương, mất mát, éo le mà chiến tranh
gây ra cho bao con người, bao gia đình. Hình ảnh cô giao liên Thu
cuối tác phẩm như nói lên sự tiếp nối không ngừng nghỉ giữa các
thế hệ để cống hiến cho công cuộc đấu tranh của dân tộc. Thu đã
đi theo cách mạng để xứng đáng với người cha yêu thương.