Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

Nhiệt liệt chào mừng các thày cô giáo về dự tiết ngữ văn !
Chúc các em một giờ học lý thú và bổ ích!
Tiết 73. Ôn tập phần tiếng Việt
I. Các phương châm hội thoại



Các phương châm hội thoại
Phương châm
về lượng
Phương châm
về chất
Phương châm quan hệ
Phương châm lịch sự
Phương châm cách thức
Bài tập 1.
Ghép nội dung ở cột A với nội dung thích hợp ở cột B
để có những nhận định đúng về các phương châm hội thoại
1. Phương châm về lượng
2. Phương châmvề chất
3. Phương châm quan hệ
4. Phương châm cách thức
5. Phương châm lịch sự
A
B
a. Cần chú ý nói ngắn gọn , rành mạch tránh cách nói mơ hồ
b. Khi nói cầntế nhị và tôn trọng người khác
c. Nội dung củalời nói phảI đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc giao tiếpkhông thiếu , không thừa
d. Không nói nhữngđiều mà mình khôngtin là đúng hay không có bằng chứng xác thực
e. Cần nói dúng vào đề tàigiao tiếp tránh nói lạc đề
Lời nói có đầu có đuôi
Một lão chủ dăn anh đày tớ:
Mày ăn nói cộc lốc, người ta cười cả tao. Từ rày về sau, hễ nói gì thì phải nói có đầu có đuôi, nghe chưa !
Một hôm, lão ăn mặc chỉnh tề, ngồi hút thuốc. Anh đày tớ chợt chắp tay, thưa:
Bẩm ông.
Cái gì? - Lão chủ hỏi.
Bẩm ông, con tằm nó ăn lá dâu.
Nghĩa là lam sao?
Bẩm ông, con tằm nó ăn lá dâu, nó nhả ra tơ. Người ta mang ra chợ bán. Người Trung Quốc mua tơ đem về kéo sợi, dệt thành the, rồi mang the sang bán cho ta. Ông mua the về may áo. Hôm nay, ông mặc áo vào, rồi ông ngồi hút thuốc.
Thế thì sao?
Vâng con xin nói ngay đây ạ : Tàn thuốc rơi vào áo ông, áo ông đang cháy đấy ạ !
Lão chủ giật mình nhìn xuống thì áo đã cháy một miếng to bằng bàn tay rồi.
( Truyện cười dân gian Việt Nam )

II. Xưng hô trong hội thoại
1. Các từ ngữ xưng hô
Từ xưng hô trong ti?ng việt phong phú, tinh tế, giầu sắc thái biểu cảm.
Vd: Khi xưng (tự chỉ mình) người Việt có rất nhiều từ như : tôi, tao, mình. nhưng trong tiếngAnh chỉ có một từ đó là I
Đại từ
xưng hô


Tôi, tao, tớ,mình, mày , nó...


Danh từ chỉ
quan hệ


Cô, cậu , bác,chú, thím,dì,mợ,…




Danh từ chỉ chúc vụ, nghề nghiệp, tên riêng



Giám đốc, chủ tịch, lớp trưởng...
Lan, Huệ, Hiền...

2. Xưng khiêm , hô tôn:
Người nói tự xưng khiêm nhường gọi người đối thoại một cách tôn kính.
Vd: Quí vị đại biểu
VD :
Dế Mèn nói với Dế Choắt:
- Chú mày có lớn mà chẳng có khôn.
- Thông ngách sang nhà ta hả, chú mày nói dễ nghe nhỉ.



3. Trong tiếng việt phải lựa chọn từ ngữ xưng hô
- Lựa chọn từ ngữ xưng hô thích hợp với đối tượng và tình huống sẽ tạo ra hiệu quả giao tiếp trong hội thoại; tạo phong cách trong tác phẩm văn chương.
Vd : Cách xưng hô của Nguy?n Khuy?n , với bạn thường gọi là " bác " xưng " tôi " thân mật gần gũi ? đây là nét đẹp trong nhân cách.
Câu hỏi thảo luận
Vì sao trong tiếng Việt khi giao tiếp người ta phải hết sức chú ý đến sự lựa chọn từ ngữ xưng hô?
Trả lời
III. Cách dẫn trực tiếp và gián tiếp
1. Phân biệt cách dẫn
2. Bài tập
Từ xưng hô
Từ chỉ địa điểm
Từ chỉ thời gian
Tôi (ngôi 1)
Chúa công (ngôi 2)
Đây
Bây giờ
Nhà vua (ngôi 3)
Vua Quang Trung (ngôi 3)
Bấy giờ
Vua Quang Trung hỏi Nguyễn Thiếp là quân Thanh sang đánh, nếu nhà vua đem binh ra chống cự thì khả năng thắng hay thua như thế nào?
Nguyễn Thiếp trả lời rằng bây giờ trong nước trống không , lòng người tan rã , quân Thanh ở xa tới không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao, vua Quang Trung ra Bắc không quá 10 ngày quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
Có thể chuyển như sau:
Cho đoạn thơ sau:
Năm giặc đốt làng cháy tàn , cháy rụi
Hàng xóm đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:
" Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên "


Viết một đoạn văn tự sự, thay lời người cháu kể lại kỉ niệm sống với bà dựa vào nội dung đoạn thơ trên.
ô chữ may mắn
1
6
2
10
3
8
7
5
9
4
Chân thành cảm ơn
các thầy cô giáo và các em !
Kể tên các phương châm hội thoại mà em đã học?


Phương châm về lượng, phương châm về chất, phương châm quan hệ, phương châm cách thức, phương châm lịch sự
Vì sao gọi là phương châm mà không gọi là quy tắc hội thoại?
Vì phương châm chỉ có tính định hướng, không có tính chất bắt buộc phải tuân thủ
Vì sao trong khi giao tiếp chúng ta thường gọi những người không quen biết bằng các từ: ông, bà, bác, anh, chị và xưng mình là con, cháu, em?
Gọi như thế nhằm tạo mối quan hệ thân thiết gần gũi như người thân, làm người đối thoại cảm thấy thân mật
Có mấy cách dẫn lời hay ý nghĩ của một người một nhân vật? Là những cách nào?
Hai cách dẫn: dẫn trực tiếp và dẫn gián tiếp
Các đại từ xưng hô được chia theo mấy ngôi là những ngôi nào?
Chia theo ba ngôi: ngôi số một, ngôi số hai, ngôi số ba
Điểm
10
10