Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

PHÒNG GIÁO DỤC ĐÀO TẠO GÒ CÔNG TÂY
TRƯỜNG THCS BÌNH TÂN
GV : HÙYNH THỊ HẠNH PHÚC
9*
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ TIẾT HỌC
KIỂM TRA BÀI CŨ
Em hãy tóm tắt đoạn trích : “ Chiếc lược ngà ” của Nguyễn Quang Sáng.
NỘI DUNG ÔN TẬP
I .CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI:
1. Khái niệm các phương châm hội thoại .
2. Lưu ý việc sử dụng các phương châm hội thoại .
II . XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI:
1. Các từ ngữ xưng hô trong hội thoại.
2. Cách sử dụng từ ngữ xưng hô.
3 . Xưng khiêm hô tôn .
III . CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP .
1 . Phân biệt cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp .
2 . Bài tập .
TIẾT 78: ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
HÌNH THỨC ÔN TẬP
I/ Tổ chức thi đua giữa các tổ , mỗi tổ phải trải qua 3 vòng thi
VÒNG 1: (KHỞI ĐỘNG )
Từng tổ lần lượt chọn câu hỏi và cùng bàn bạc để đưa ra câu trả lời trong thời gian qui định (trả lời đúng được 10 điểm , các tổ còn lại chuẩn bị bổ sung)
VÒNG 2 : ( CÙNG THI TÀI )
Bốn tổ cùng đưa ra câu trả lời cho câu hỏi ( trả lời đúng được 10 điểm , tuỳ câu trả lời đúng sai giám khảo cho điểm tương ứng )
VÒNG 3: ( AI NHANH HƠN)
Tổ nào nhanh hơn sẽ giành được quyền trả lời câu hỏi ( trả lời đúng được 10 điểm , các tổ khác chuẩn bị bổ sung )

II/ Tổng kết thi đua
III/ Giáo viên tổng kết nội dung ôn tập - dặn dò
VÒNG 1:
Hãy chọn cho mình một ô thích hợp đi các bạn!
Có mấy phương châm hội thoại?kể ra .

Trả lời
Có 5 phương châm hội thoại : - Phương châm về lượng.
- Phương châm về chất.
- Phương châm quan hệ .
- Phương châm cách thức .
- Phương châm lịch sự.
Em hãy nối nội dung thích hợp ở cột Avới
nội dung thích hợp ở cột B
Một hôm , hai anh đầy tớ cáng chủ nhà đi chơi , Đến chỗ lội , bùn ngập đến lưng ống chân mà hai anh đó vẫn vui vẻ , không một lời phàn nàn .Thấy thế , ông chủ khen :
- Các anh khá lắm , biết chịu khó . cứ cố đi rồi tết ta sẽ may cho bộ cánh .
Vừa nói đến đây thì cả hai anh đầy tớ đặt cáng xuống giữa đống bùn khoanh tay lễ phép nói :
- Con xin đa tạ ông !

Hãy phân tích việc thực hiện
Phương châm hội thoại
Trong mẫu chuyện
sau
Trả lời:
Hai anh này thực hiện đúng phương châm lịch sự nhưng phương châm này không phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp ( Nói khi nào ? Nói ở đâu?)
a/ Trong lễ vấn danh Mã Giám Sinh nói năng cộc lốc , thiếu lễ độ ? Hắn đã vi phạm phương châm hội thoại nào? Nguyên nhân do đâu?
Hỏi tên , rằng : “ Mã Giám Sinh “
Hỏi quê rằng :” Huyện Lâm Thanh cũng gần “.
Không tuân thủ phương châm lịch sự : do vụng về , thiếu văn hoá , vô học.
Nguyên nhân nào khiến các nhân vật vi phạm phương châm hội thoại .
b/Một người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối , sau khi phát hiện bệnh trạng thì hỏi:
- Thưa bác sĩ tình hình bệnh tôi thế nào ?
- Bác cứ yên tâm nhập viện điều dưỡng . Bệnh bác còn có hy vọng .
Hỏi bác sĩ đã vi phạm phương châm hội thoại nào ? Vì sao?
Bác sĩ đã vi phạm phương châm về chất (nhằm động viên người bệnh để họ không bị tuyệt vọng ,có nghị lực để sống .)
 I/ CÁC PHƯƠNG PHÂM HỘI THOAI
Phương châm về chất
Phương châm về lượng
Phương châm về cách thức
Phương châm về quan hệ
Phương châm lịch sự
* Lưu ý
Việc vận dụng các phương châm hội thoại cần phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp( Nói với ai ? Nói khi nào ? Nói ở đâu? Nói để làm gì?).
Người tham gia giao tiếp đôi khi cũng vi phạm phương châm hội thoại do những nguyên nhân sau:
+ Do vụng về thiếu văn hoá.
+Do yêu cầu nào khác quan trọng hơn.




VÒNG 2:
Bài tập:
Xác định những từ ngữ xưng hô trong các trường hợp sau?
Và những từ ngữ xưng hô đó thuộc từ loại nào?
a/ Chúng ta vừa qua Sa Pa , bác không nhận ra ư ? - Có tôi có nhận ra , Sa Pa bắt đầu với những rặng đào.
b/ Lan ơi , có đi xem ca nhạc cùng bọn tớ không ?
c/ Báo cáo thủ trưởng , chúng tôi đã hoàn thành nhiệm vụ.
d/ Bố mẹ ơi ! Con đã đi học về
+ Đại từ : Tôi,chúng ta, chúng tôi ,bọn tớ.
+ Danh từ chỉ người: Lan
+ Danh từ chỉ quan hệ : Thủ trưởng , bố mẹ , bác con….
Trả lời:
 II/ Xưng hô trong hội thoại
*Các từ ngữ xưng hô :
Đại từ nhân xưng :
Danh từ chỉ người:
Danh từ chỉ quan hệ họ hàng chức vụ
*Sử dụng từ ngữ xưng hô khi giao tiếp:
Khi giao tiếp người nói phải căn cứ vào hoàn cảnh , đối tượng và các đặc điểm khác của tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp.

Tôi , chúng tôi , ta , chúng ta……
Lan , Huệ , Hồng…..
:Thủ trưởng , ông bà….
Thế nào là xưng khiêm hô tôn?
- Xưng khiêm : Khi nói tự xưng mình một cách khiêm tốn.
- Hô tôn : Gọi người đối thoại một cách tôn kính.
* Xưng khiêm hô tôn:
V3
Trả lời
Trong giờ chơi xưng : cậu - tớ , tên mình - tên bạn …
Trong giờ sinh hoạt xưng :Tôi – bạn , chúng tôi - bạn..
+ Em sẽ xưng hô như thế nào trong tình huống sau :
Bố, mẹ ( cô ,dì , chú ,bác ) của em là thầy cô giáo dạy lớp em .
Câu 2 : Giả sử em là lớp trưởng khi xưng hô với các bạn trong giờ chơi và trong giờ sinh hoạt như thế nào?
- Ở trường : Xưng là con (em )- gọi là thầy( cô)
- Ở nhà : Xưng con (cháu)- gọi bố ,mẹ ( chú , bác , cô dì…)
Trả lời
Câu 1 :Hãy chuyển lời dẫn trực tiếp sau đây thành lời dẫn gián tiếp
Nhà văn G. Mác Két đã tuyên bố :” Chạy đua vũ trang là đi ngược lại lí trí “
TRả lời
G. Mác Két đã tuyên bố rằng chạy đua vũ trang là đi ngược lại lí trí.
VÒNG 3:
Câu 2 : Phân biệt cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp
Trả lời
* Giống nhau: Đều dẫn lời nói hay ý nghĩ của nhân vật
* Khác nhau:
Dẫn trực tiếp
- Nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của nhân vật
- Đặt trong dấu ngoặc kép.

Dẫn gián tiếp
Thuật lại lời nói hay ý nghĩ của nhân vật có điều chỉnh cho thích hợp.
Không đặt trong dấu ngoặc kép.
Có thể thêm từ “rằng” hoặc “là”
III/ Cách dẫn trực tiếp – cách dẫn gián tiếp
*Giống nhau: Đều dẫn lời nói hay ý nghĩ của nhân vật
* Khác nhau:
Dẫn trực tiếp
-Nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của nhân vật
-Đặt trong dấu ngoặc kép.

Dẫn gián tiếp
Thuật lại lời nói hay ý nghĩ của nhân vật có điều chỉnh cho thích hợp.
Không đặt trong dấu ngoặc kép.
Có thể thêm từ “ rằng ” hoặc từ “ là”

CC
Đọc đoạn trích trong
sách giáo khoa( trang 190-191) và hãy
chuyển những lời đối thoại trong
đoạn trích thành lời
dẫn gián tiếp.
Chuyển lời đối thoại trong đoạn trích thành lời dẫn gián tiếp
Vua Quang Trung hỏi Nguyễn Thiếp là quân Thanh sang đánh, nếu nhà vua đem binh ra chống cự thì khả năng thắng hay thua như thế nào.
Nguyễn Thiếp trả lời rằng bấy giờ trong nước trống không, lòng người tan rã, quân Thanh ở xa tới, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao, vua Quang Trung ra Bắc không quá mười ngày quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
Tôi ( ngôi 1)

-Chúa công
(ngôi 2)



Nhà vua (ngôi3)

Vua quang trung(3)
(tỉnh lược)
Bây giờ
Bấy giờ

Đây
BT
CC
Hai nhân vật trong truyện cười sau đã vi phạm phương châm hội thoại nào ? Phân tích để làm rõ điều đó .
- Đời tớ gặp rất nhiều chuyện nguy hiểm . Một lần tớ vào rừng gặp con hổ dữ , tay không đánh nhau với nó hàng nửa ngày .Nhưng rồi cuối cùng tớ bị con hổ xé ra từng mảnh nhỏ . Thế có ghê không ?
- Chưa ghê bằng tớ . Một lần tớ gặp con trăng , nó đớp được hai chân tớ , nuốt gần hết , tớ giang thẳng hai cánh tay ra ngáng lại . Nhưng đến phút cuối cùng , vừa đau vừa mỏi , tớ đành buôn xuôi tay cho nó nuốt vào bụng rồi gọi người làng ra cứu .
CC
Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có
phươngchâm hội thoại không được tuân thủ
CC
Hướng dẫn về nhà:
- Chúng ta cần nắm chắc đặc điểm từng phương châm hội thoại; từ xưng hô trong tiếng Việt; cách dẫn trực tiếp và gián tiếp.
- Chuẩn bị kiểm tra tiếng Việt (từ đầu đến hết bài ôn tập).
CHUC CÁC EM VUI KHOẺ HỌC TỐT