Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

Tiết 73:
Ôn tập Tiếng Việt
Đáp ứng đúng yêu cầu giao tiếp, không thiếu, không thừa.
I/ CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
Các phương châm hội thoại
Phương châm về lượng
Phương châm về chất
Phương châm quan hệ
Phương châm cách thức
Phương châm lịch sự
Đừng nói điều mình không tin là đúng, hay không có bằng chứng xác thực.
Nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề.
Nói ngắn gọn, rành mạch, tránh nói mơ hồ.
Cần tế nhị và tôn trọng người khác.
THẢO LUẬN: (3’)
Trong từng trường hợp sau, phương châm hội thoại nào không được tuân thủ?
- Bạn ăn cơm chưa?
- Từ lúc đi học về đến giờ, tôi vẫn chưa ăn cơm.
2. - An làm gì vậy?
- Một con vịt đang bơi dưới nước.
- Cháu làm ơn cho Bác hỏi: Đường đến bưu điện
An Lão đi lối nào vậy?
- Đến ngã ba, rẽ trái.
- Bạn thấy quả cà chua to bằng cái chén chưa?
- Tớ đã thấy quả cà chua to bằng đầu người.
5. - Con có thích chiếc tủ mẹ đặt trong phòng không?
 Phương châm về lượng
 Phương châm quan hệ
Phương châm lịch sự
Phương châm về chất
Phương châm cách thức
Bài Tập

Có thể hiểu câu sau đây theo mấy cách:
-Việc nhà chồng chị lo hết.

- Việc nhà chồng ,chị lo hết.

Có thể hiểu theo hai cách:

Việc nhà, chồng chị lo hết.
Cách diễn đạt trên đã vi phạm
phương châm cách thức
Một lão chủ dặn anh đầy tớ :
Mày ăn nói cộc lốc, người ta cười cả tao .Từ rày về sau, hễ nói gì thì phải nói có đầu có đuôi, nghe chưa !
Một hôm, lão ăn mặc chỉnh tề ngồi hút thuốc. Anh đầy tớ chợt chắp tay, thưa:
- Bẩm ông...
- Cái gì? – Lão chủ hỏi.
- Bẩm ông, con tằm nó ăn lá dâu...
- Nghĩa là làm sao?
Bẩm ông con tằm nó ăn lá dâu, nó nhả ra tơ. Người ta mang ra chợ bán. Người Trung Quốc mua tơ đem về kéo sợi, dệt thành the, rồi mang the sang bán cho ta.Ông mua the về may áo. Hôm nay, ông mặc áo vào, rồi ông ngồi hút thuốc...
- Thế thì sao?
- Vâng, con xin nói ngay đây ạ: Tàn thuốc rơi vào áo ông. Áo ông đang cháy đấy ạ!
Lão chủ giật mình nhìn xuống thì áo đã cháy một miếng to bằng bàn tay rồi.

(Truyện cười dân gian Việt Nam)
Tình huống giao tiếp sau đây đã không tuân thủ phương châm hội thoại nào?
NÓI CÓ ĐẦU CÓ ĐUÔI
I.Các phương châm hội thoại
Trong giờ vật lí, thầy giáo hỏi một học sinh đang mải nhìn qua cửa sổ?
- Em cho thầy biết sóng là gì?
Học sinh:
-Thưa thầy, “sóng” là bài thơ của Xuân Quỳnh ạ!
Không tuân thủ phương châm quan hệ

1. Hệ thống từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt

Tôi, tao, tớ,. . .
Mày, mi,
. . . .
Chúng tôi, chúng tao, chúng tớ,. . .
Chúng mày, bọn mi,. . .
Chúng nó, họ,…
Nó, hắn, y, … .

a. Xưng hô bằng các đại từ

II/ XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI
? Nêu những từ ngữ xưng hô thông dụng trong Tiếng Việt
I/ CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
Các từ chỉ quan hệ gia đình: ông, …
- Các từ chỉ nghề nghiệp, chức vụ: Thủ trưởng,…
- Các từ chỉ quan hệ xã hội: bạn,…
- Xưng hô bằng tên riêng: Thu, Lan,…

bà, cô, dì, chú, bác, anh, chị, em. .
bác sĩ, kĩ sư, giáo sư, .. .
ngài, đồng chí, quý ông, anh,. . .
Hồng, Nga, …

1. Hệ thống từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt

a. Xưng hô bằng các đại từ
II/ XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI
b. Xưng hô bằng các từ ngữ khác:
`
`
I/ CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
Khi sử dụng từ ngữ xưng hô cần chú ý điều gì?
2. Sử dụng từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt:
- Khi giao tiếp, người nói cần căn cứ vào đối tượng và các đặc điểm khác của tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp.
? Trong Tiếng Việt, xưng hô thường tuân thủ theo phương châm: “Xưng khiêm, hô tôn”. Em hiểu phương châm đó như thế nào ? Cho ví dụ minh họa.

“Xưng khiêm, hô tôn”: Khi xưng hô, người nói tự xưng mình một cách khiêm nhường và gọi người đối thoại một cách tôn kính.
Ví dụ: Các nhà nho tự xưng là “kẻ hậu sinh” và gọi người khác là “tiên sinh”
II/ XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI
I/ CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI

1. Hệ thống từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt

Vì sao trong Tiếng Việt, khi giao tiếp người nói phải hết sức chú ý đến sự lựa chọn từ ngữ xưng hô?
 Tiếng Việt có một hệ thống từ ngữ xưng hô rất phong phú, tinh tế và giàu sắc thái biểu cảm. Mỗi phương tiện xưng hô đều thể hiện tính chất của tình huống giao tiếp(thân mật hay xã giao) và mối quan hệ giữa người nói với người nghe(thân hay sơ, khinh hay trọng). Vì thế, nếu không chú ý để lựa chọn từ ngữ xưng hô thích hợp thì không đạt hiệu quả giao tiếp.
III/ CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
Thế nào là cách dẫn trực tiếp, cách dẫn gián tiếp?
CÁCH DẪN TRỰC TIẾP
CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
- Nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật
- Lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép
- Thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thích hợp
- Lời dẫn gián tiếp không đặt trong dấu ngoặc kép
1. Khái niệm
II/ XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI
I/ CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
a. Trong thư gửi các thầy cô giáo, các bậc cha mẹ và các em học sinh, sinh viên nhân ngày Nhà Giáo Việt Nam 20-11 năm 2006, Bộ trưởng Bộ Giáo Dục &Đào Tạo Nguyễn Thiện Nhân căn dặn các em học sinh, sinh viên: “Hãy nuôi ước mơ của các em về tương lai của mình, của quê hương bằng nỗ lực học thật, học say mê, sáng tạo từ mỗi ngày hôm nay.”
b. Trong thư gửi các thầy cô giáo, các bậc cha mẹ và các em học sinh, sinh viên nhân ngày Nhà Giáo Việt Nam 20-11 năm 2006, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thiện Nhân căn dặn các em học sinh, sinh viên rằng hãy nuôi ước mơ của các em về tương lai của mình, của quê hương bằng nỗ lực học thật, học say mê, sáng tạo từ mỗi ngày hôm nay.
Trong 2 lời dẫn sau đây, lời dẫn nào được dẫn theo cách trực tiếp, lời dẫn nào dẫn theo cách gián tiếp.
Bộ trưởng Bộ Giáo Dục & Đào Tạo Nguyễn Thiện Nhân
1. Nhà thơ ấn Dộ Ta-Go nói rằng: " Giáo dục một người đàn ông được một người đàn ông, giáo dục một người đàn bà được một gia đỡnh, giáo dục một người thầy được cả một xã hội."
2. Khi bàn về giáo dục , nhà thơ Ta-Go cho rằng giáo dục một người đàn ông ta được một người đàn ông, giáo dục một người đàn bà thỡ ta được một gia đỡnh, còn nếu giáo dục một người thầy thỡ ta sẽ được cả một xã hội.
3. Khổng Tử, một nhà giáo dục Trung Quốc thời cổ đại nói rằng: "Người biết một vấn đề nào đó không bằng người thích nó, người yêu thích không bằng người say mê nó."
4. Khi bàn về hiệu quả của niềm say mê trong học tập, Khổng Tử nhấn mạnh rằng người biết một vấn đề nào đó cũng không bằng người thích nó, người yêu thích không bằng người say mê nó.
Dẫn gián tiếp
Dẫn trực tiếp
Dẫn gián tiếp
Dẫn trực tiếp
Dẫn gián tiếp
Dẫn trực tiếp
Dẫn trực tiếp
Dẫn gián tiếp
Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh, cả thủy lẫn bộ cùng
ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi:
Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ như thế nào ?
Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công đi ra chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)
Hãy chuyển lời đối thoại trong đoạn trích sau thành lời dẫn gián tiếp . Phân tích những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn gián tiếp so với lời đối thoại .
Thiếp nói:
Bây giờ trong nước
trống không lòng người
tan rã. Quân Thanh ở xa
tới đây không biết tình
hình quân ta yếu hay
mạnh, không hiểu
rõ thế nên đánh nên
giữ ra sao. Chúa công
đi ra chuyến này, không
quá mười ngày, quân
Thanh sẽ bị dẹp tan.
Nguyễn Thiếp trả lời rằng
bấy giờ trong nước trống
không, lòng người tan rã,
quân Thanh ở xa tới,
không biết tình hình quân ta
yếu hay mạnh , không hiểu
rõ thế nên đánh nên giữ ra
sao vua Quang Trung ra Bắc
không quá mười ngày
quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
2. Chuyển sang lời dẫn gián tiếp
Đọc đoạn trích sau và chuyển sang lời dẫn gián tiếp
Hôm sau, Linh Phi lấy một cái túi bằng lụa tía, đựng mười hạt minh châu, sai sứ giả Xích Hỗn đưa Phan ra khỏi nước. Vũ Nương nhân đó cũng đưa gửi một chiếc hoa vàng và dặn:
Nhờ nói hộ với chàng Trương, nếu còn nhớ chút tình xưa nghĩa cũ, xin lập một đàn giải oan ở bến sông, đốt cây đèn thần chiếu xuống nước, tôi sẽ trở về.
( Nguyễn Dữ, Chuyện người con gái Nam Xương)
Vũ Nương nhân đó cũng đưa gửi một chiếc hoa vàng và dặn Phan nói hộ với Trương Sinh rằng nếu Trương Sinh còn nhớ chút tình xưa nghĩa cũ, thì xin lập một đàn giải oan ở bến sông, đốt cây đèn thần chiếu xuống nước, Vũ Nương sẽ trở về.
rằng
CỦNG CỐ:
.
DẶN DÒ:
- Nắm vững các nội dung vừa ôn tập để chuẩn bị cho tiết kiểm tra Tiếng Việt.
Bài học đến đây kết thúc,
xin chân thành cảm ơn
sự tham dự của quý thầy cô
và các em.