Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

GIÁO VIÊN: PHAN THẾ HIỂN
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH
NGỮ VĂN 9
([email protected])
www.themegallery.com
Company Name

ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
TIẾT 73
TIẾNG VIỆT
www.themegallery.com
Company Name
ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI:
1. Ôn tập lý thuyết:
Phương châm về lượng
Phương châm về chất
Phương châm quan hệ
Phương châm cách thức
Phương châm lịch sự
Cần tế nhị và tôn trọng người đối thoại.
Nói ngắn gọn, rành mạch, tránh cách nói
mơ hồ.
Nói đúng vào đề tài giao tiếp tránh nói lạc
đề.
Không nói điều mình không tin là đúng,
hoặc không có bằng chứng xác thực.
Nói có nội dung, đáp ứng đúng yêu cầu
cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa.
www.themegallery.com
Company Name
ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI:
1. Ôn tập lý thuyết:
Vai trò, ý nghĩa của các phương châm hội thoại:
- Giúp việc giao tiếp thuận lợi, rõ ràng, đạt được mục đích đề ra.
- Đảm bảo mối quan hệ giữa cá nhân và cá nhân, duy trì quan hệ giao tiếp.
Phương châm hội thoại và tình huống giao tiếp:
Sử dụng phương châm hội thoại cần phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp (Nói với ai? Nói khi nào? Nói ở đâu? Để làm gì?)
Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại:
- Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hóa giao tiếp.
- Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại khác quan trọng hơn.
- Người nói muốn gây một sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó.

Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ?
2. Bài tập:
+ BT 1:
+ BT 2:
Khoảng 10 giờ tối, ông bác sĩ nhận được cú điện thoại của một khách quen ở vùng quê.
Ông khách nói, giọng hốt hoảng:
- Thưa bác sĩ, thằng bé nhà tôi nuốt cây bút bi của tôi rồi. Bây giờ biết làm thế nào? Xin bác sĩ đến ngay cho.
- Tôi lên đường ngay. Nhưng mưa to gió lớn thế này, đường vào làng ông lại lầy lội, phải một tiếng rưỡi nữa tôi mới đến nơi được.
- Thế trong khi chờ bác sĩ đến, tôi biết làm thế nào?
- Ông chịu khó dùng tạm bút chì vậy.
(Báo Tuổi trẻ Cười – số 24, ngày 11/05/2008)
Cho biết câu trả lời của ông bác sĩ trong truyện cười trên vi phạm phương châm hội thoại nào?
www.themegallery.com
Company Name
ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI:
II. XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI:
1. Ôn tập lý thuyết:
ĐẠI TỪ XƯNG HÔ
(nhân xưng)
DANH TỪ CHỈ QUAN HỆ
- Họ hàng
- Chức vụ
- Nghề nghiệp
DANH TỪ CHỈ NGƯỜI
(tên riêng)
- Tôi, ta, tao, tớ, chúng tôi, chúng ta…
- Cậu, bạn, các cậu, các bạn…
- Nó, hắn, chúng nó…


- Anh, chị, em, cô, chú…
- Thủ trưởng, giám đốc…
- Cô giáo, kỹ sư, bác sĩ…

Lan, Huệ, Thảo, Giang…
- Ngôi thứ 1 số ít và số nhiều.
- Ngôi thứ 2 số ít và số nhiều.
- Ngôi thứ 3 số ít và số nhiều.


Dùng theo quan hệ trên-dưới, nghề nghiệp…

Dùng gọi hoặc xưng tên.
www.themegallery.com
Company Name
ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI:
II. XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI:
1. Ôn tập lý thuyết:
2. Bài tập:
+ BT 1:

Trong tiếng Việt, xưng hô thường tuân theo phương châm “xưng khiêm, hô tôn”. Em hiểu phương châm đó như thế nào? Cho ví dụ minh họa.
Đáp án:
+ Khi xưng hô, người nói tự xưng mình một cách khiêm nhường (xưng khiêm) và gọi người đối thoại một cách tôn kính (hô tôn).
+ Ví dụ:
- Thời trước: bệ hạ, bần tăng, tiểu đệ…
- Hiện nay: quý ông, quý bà…
www.themegallery.com
Company Name
ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI:
II. XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI:
1. Ôn tập lý thuyết:
2. Bài tập:
+ BT 1:
+ BT 2:

Thảo luận vấn đề: Vì sao trong tiếng Việt, khi giao tiếp người nói phải hết sức chú ý đến sự lựa chọn từ ngữ xưng hô?
Vì:
+ Hệ thống từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt rất phong phú (đại từ xưng hô, danh từ chỉ quan hệ, danh từ chỉ người…).
+ Nếu không chú ý lựa chọn được từ ngữ xưng hô thích hợp với tình huống và quan hệ thì người nói sẽ không đạt kết quả giao tiếp như mong muốn.
www.themegallery.com
Company Name
ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI:
II. XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI:
III. CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP:
1. Ôn tập lý thuyết:
Lời nói hay ý nghĩ của một người, một nhân vật.
Cách thức
Dấu hiệu hình thức
Vị trí
Đối tượng
Nhắc lại nguyên văn.
- Đặt trong dấu ngoặc kép.
- Lời thoại đặt sau dấu gạch ngang.
Đứng trước, đứng giữa hoặc đứng sau lời dẫn.
Thuật lại có sự điều chỉnh nhưng phải đảm bảo đúng ý.
- Không đặt trong dấu ngoặc kép.
- Có thể dùng các từ “rằng, là” trước lời dẫn.
Bao giờ cũng đứng sau lời dẫn.
www.themegallery.com
Company Name
ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI:
II. XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI:
III. CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP:
1. Ôn tập lý thuyết:
2. Bài tập:
Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh, cả thủy lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi:
- Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ thế nào?
Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công đi ra chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)
Hãy chuyển những lời đối thoại trong đoạn trích trên thành lời dẫn gián tiếp. Phân tích những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn gián tiếp so với lời đối thoại?
www.themegallery.com
Company Name
ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh, cả thủy lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi:
- Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ thế nào?
Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công đi ra chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)


Vua Quang Trung hỏi Nguyễn Thiếp là quân Thanh sang đánh, nếu nhà vua đem binh ra chống cự thì khả năng thắng hay thua như thế nào.
Nguyễn Thiếp trả lời rằng bấy giờ trong nước trống không, lòng người tan rã, quân Thanh ở xa tới, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao, vua Quang Trung ra Bắc không quá mười ngày quân Thanh sẽ bị dẹp tan.





nhà vua
Chúa công
vua Quang Trung
tôi
Bây giờ
đây
bấy giờ
LỜI ĐỐI THOẠI
LỜI DẪN GIÁN TIẾP
www.themegallery.com
Company Name
ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
- Hoàn thành các bài tập – sgk.
- Tự ôn tập kiến thức phần tiếng Việt chuẩn bị làm bài kiểm tra 01 tiết.
- Soạn bài: văn bản “ CỐ HƯƠNG ”
+ Đọc, tóm tắt tác phẩm.
+ Trả lời các câu hỏi phần Đọc - hiểu văn bản.
DẶN DÒ:
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN