Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

Tiết 73
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
I. Các phương châm hội thoại
Ví dụ 1

Một anh vợ có thai mới hơn bảy tháng mà đã sinh con. Anh ta sợ nuôi không được, gặp ai cũng hỏi. Một người bạn an ủi:
Không can gì mà sợ. Bà tôi sinh ra bố tôi cũng đẻ non trước hai tháng đấy!
Anh kia giật mình hỏi lại:
Thế à? Rồi có nuôi được không?
Ví dụ 2

Đứng trước một bệnh nhân mắc bệnh nan y, không còn cách chữa trị. Tại sao bác sỹ không nói thật với bệnh nhân về tình trạng bệnh của họ?
Đáp ứng đúng yêu cầu giao tiếp, không nói thiếu, nói thừa
Không nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực
Cần nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề
Cần nói ngắn gọn, rành mạch; tránh cách nói mơ hồ
Khi giao tiếp cần lịch sự tế nhị và tôn trọng người khác
Bài tập 1:
- Phương châm quan hệ
- Phương châm cách thức
- Phương châm lịch sự
Tiết 73
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
I. Các phương châm hội thoại:
II. Xưng hô trong hội thoại:
1. Hệ thống từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt

Tôi, tao, tớ. . .
Mày, mi,
bay. . . .
Chúng tôi, chúng tao, chúng tớ. . .
Chóng mµy, bän mi, bän bay. . .
Chóng nã, bän nã, hä… .
Nã, h¾n, y … .

a. Xưng hô bằng các đại từ

a. Xưng hô bằng các đại từ
b. Xưng hô bằng các từ ngữ khác:


Các từ chỉ quan hệ gia đình: ông,. . .
- Các từ chỉ nghề nghiệp, chức vụ: thủ trưởng,. . .
- Các từ chỉ quan hệ xã hội: bạn,. . .
- Xưng hô bằng tên riêng: Thu, Lan,. . .

bà, cô, dì, chú, bác, anh, chị, em. .
bác sĩ, kĩ sư, giáo sư, tiến sĩ. . .
ngài, đồng chí, quý ông, anh. . .
Hồng Nga, Hải Nam. . . .
1. Hệ thống từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt:
2. Sử dụng từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt:
- Hệ thống từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt khá phong phú. Vì vậy khi giao tiếp, người nói cần căn cứ vào đối tượng và các đặc điểm khác của tình huống giao tiếp để lựa chọn từ ngữ xưng hô cho thích hợp.
- Vì sao trong Tiếng Việt, kho giao tiếp, người nói phải hết sức chú ý đến sự lựa chọn từ ngữ xưng hô?
Bài tập 2:
a) Mụ chủ nhà chép miệng, giọng ngọt xớt:
- Em cứ khó nghĩ quá. ông bà cũng là người làm ăn tử tế cả. Nhưng mà có lệnh biết làm thế nào.(.)Này, ở với nhau đang vui vẻ, ông bà dọn đi, em lại cứ nhớ đáo để đấy nhớ.

b) Mụ giương tròn cả hai mắt lên mà reo:
- A, thế chứ ! Thế mà tớ cứ tưởng dưới nhà đi Việt gian thật, tớ ghét ghê ấy.Thôi bây giờ thì ông bà lại cứ ở tự nhiên, ai bảo sao. Ăn hết nhiều chứ ở hết là bao nhiêu.
( Làng- Kim Lân)
* Lời của nhân vật ở mỗi ví dụ được nói trong tình huống nào?
*Với mỗi tình huống, từ ngữ xưng hô được sử dụng như thế nào? Thể hiện tính chất, quan hệ ra sao?











.










Trong Tiếng Việt, xưng hô thường tuân thủ theo phương châm: "Xưng khiêm, hô tôn". Em hiểu phương châm đó như thế nào ? Cho ví dụ minh hoạ.

Bài tập 3:
Một bạn chép hai đoạn thơ sau nhưng lại quên những từ xưng hô tác giả đã dùng. Em hãy giúp bạn điền vào và giải thích tại sao em lại chọn những từ xưng hô ấy?
a) Kể tuổi . . . còn hơn tuổi . . .
. . . lại đau trước . . . mấy ngày
Làm sao . . . vội về ngay
Chợt nghe . . . bỗng chân tay rụng rời.
(Khóc Dương Khuê - Nguyễn Khuyến)
b) . ở miền Nam ra thăm lăng ..
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát.
Ôi ! hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
(Viếng lăng Bác - Viễn Phương)

bác
bác
bác
tôi
Tôi
tôi
Bác
Con
Tiết 73
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
I. Các phương châm hội thoại:
II. Xưng hô trong hội thoại:
III. Lời dẫn trực tiếp và lời dẫn gián tiếp:
Nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật. Lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép.
Thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thích hợp. Lời dẫn gián tiếp không được đặt trong dấu ngoặc kép.
Dẫn trực tiếp:
Dẫn gián tiếp:
Bài tập 4:
a) Bài thơ đã kết thúc bằng hình ảnh hai người chiến sĩ, hai đồng chí đang sát cánh bên nhau. Cảnh tượng chiến trường là rừng núi hoang vu, sương muối dày đặc. Các anh đứng cạnh bên nhau trong tư thế sẵn sàng chờ giặc. Và vầng trăng khuya lơ lửng trên không như đang treo ngay đầu súng.
b) Cuộc gặp gỡ với người thanh niên trên đất Sa Pa ấy là một cơ hội hãn hữu cho nhà hoạ sĩ. Nhưng khi ông vẽ, anh thanh niên lại từ chối : ".Không, không, đừng vẽ cháu ! Để cháu giới thiệu với bác những người đáng cho bác vẽ hơn."
- Mỗi ví dụ trên đã dẫn câu thơ hoặc câu văn nào? Đó là dẫn trực tiếp hay gián tiếp?

a) Bài thơ đã kết thúc bằng hình ảnh hai người chiến sĩ, hai đồng chí đang sát cánh bên nhau. Cảnh tượng chiến trường là rừng núi hoang vu, sương muối dày đặc. Các anh đứng cạnh bên nhau trong tư thế sẵn sàng chờ giặc. Và vầng trăng khuya lơ lửng trên không như đang treo ngay đầu súng.
- Đoạn văn đã sử dụng lời dẫn gián tiếp
Dẫn từ ba câu thơ cuối bài Đồng chí của Chính Hữu:

Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.
b) Cuộc gặp gỡ với người thanh niên trên dất Sa Pa ấy là một cơ hội hãn hữu cho nhà hoạ sĩ. Nhưng khi ông vẽ, anh thanh niên lại từ chối : ".Không, không, đừng vẽ cháu ! Để cháu giới thiệu với bác những người đáng cho bác vẽ hơn."

- Đoạn văn đã sử dụng lời dẫn trực tiếp.
- Dẫn lời anh thanh niên trong truyện Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long:
".Không, không, đừng vẽ cháu ! Để cháu giới thiệu với bác những người đáng cho bác vẽ hơn."

".Không, không, đừng vẽ cháu ! Để cháu giới thiệu với bác những người đáng cho bác vẽ hơn."
Bài tập 5:

Vua Quang Trung t? mỡnh d?c su?t d?i binh, c? th?y l?n b? cựng ra di. Ng�y 29 d?n Ngh? An, vua Quang Trung cho v?i ngu?i c?ng si ? huy?n La Son l� Nguy?n Thi?p v�o dinh v� h?i:
Quõn Thanh sang dỏnh, tụi s?p dem binh ra ch?ng c?. Muu dỏnh v� gi?, co du?c hay thua, tiờn sinh nghi nhu th? n�o?
Thi?p núi:
Bõy gi? trong nu?c tr?ng khụng, lũng ngu?i tan ró. Quõn Thanh ? xa t?i dõy, khụng bi?t tỡnh hỡnh quõn ta y?u hay m?nh, khụng hi?u rừ th? nờn dỏnh nờn gi? ra sao. Chỳa cụng di ra chuy?n n�y, khụng quỏ mu?i ng�y, quõn Thanh s? b? d?p tan

Nhà vua sắp đem binh …
Vua Quang Trung đi ra chuyến này, không …
Bấy giờ
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI
Ôn tập lại kiến thức của 3 phần:
Các phương châm hội thoại
Xưng hô trong hội thoại
Cách dẫn trực tiếp và gián tiếp
Tổng hợp kiến thúc bằng sơ đồ tư duy để dễ nhớ, dễ học
Chuẩn bị cho bài kiểm tra
Chú ý kỹ năng thực hành thông qua các bài tập