Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

MƠN: NG? VAN



Kính ch�o qu� th?y cơ gi�o v? d? gi?
Ch�c c�c em h?c sinh cham ngoan h?c gi?i


Gi�o vi�n:
Don v?: Tru?ng THCS .

ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
KIẾN THỨC CƠ BẢN
- Các phương châm hội thoại
- Xưng hô trong hội thoại
- Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp
14/11/2011
Tiết 69
- => Ghi bài
Lịch sự
Cách thức
Quan hệ
Chất
Lượng
Nói ngắn gọn, rành mạch,
tránh cách nói mơ hồ
Nói năng tế nhị, tôn trọng người khác

§õng nãi nh÷ng ®iÒu
m×nh kh«ng tin lµ ®óng vµ
kh«ng cã b»ng chøng x¸c thùc

Nói năng tối kị dài dòng
Mơ hồ, ấp úng, lòng vòng khó nghe
Nói lời thô thiển chớ nên
Nói sao tế nhị đôi bên đẹp lòng
Không thiếu mà cũng chẳng thừa
Nói sao cho đủ, cho vừa thì thôi
Nói đúng đề tài giao tiếp,
tránh lạc đề
Nói sao cho khỏi lạc đề
Cho người tiếp chuyện ra về không quên
Nói đúng yêu cầu giao tiếp
không thiếu, không thừa
Những câu ca dưới đây khuyên ta khi nói năng phải tuân thủ PCHT nào?
Chưa biết chớ bảo biết rồi
Kẻo sai sự thật người đời cười chê
I.Các phương châm hội thoại
1/ Các phương châm hội thoại
2/ Cho ví dụ về tình huống giao tiếp không được tuân thủ
Trong giờ vật lí, thầy giáo hỏi một học sinh đang mải nhìn qua cửa sổ?
- Em cho thầy biết sóng là gì?
Học sinh:

Không tuân thủ phương châm quan hệ
-Thưa thầy, “sóng” là bài thơ của Xuân Quỳnh ạ!
14/11/2011
Tiết 69
I.CÁC PHƯƠNG CHÂM
HỘI THOẠI








































Phương châm
về chất
Phương châm
lịch sự
Tuỳ tình huống mà vận dụng
linh hoạt trong giao tiếp

Danh từ
chỉ người
Đại từ
nhân
xưng
- Dùng theo ngôi và số
Nhóm từ
xưng hô
Từ ngữ cụ thể
Cách dùng
- Dùng theo vai xã hội
- Dùng thay vai của con hoặc cháu
Danh từ riêng: Mai, Lan, Nam, Tuấn,.
- Phải phù hợp với tình huống giao tiếp và tình cảm của người giao tiếp
- quan hệ họ hàng: anh, chị, em,.
- nghề nghiệp: thầy giáo, bác sĩ,.
đơn vị: ngài, vị, bạn, thằng, con,.
Bọn mày,
chúng mày,.
- Phải phù hợp với tình huống giao tiếp và tình cảm của người giao tiếp
Nó, hắn,..
Chúng nó, họ,..
- Dùng để gọi tên xưng tên
- chức vụ: thủ trưởng, giám đốc..
số nhiều
ngôi
số ít
Bảng tổng kết từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt
Xưng hô trong Tiếng Việt thường tuân theo phương châm:
"xưng khiêm hô tôn"
Em hiểu phương châm đó như thế nào? Cho vớ d?.
Ví dụ: Các nhà nho tự xưng là “kẻ hậu sinh” và gọi người khác là “tiên sinh”
Thảo luận nhóm đôi - 2 phút

Vì sao trong tiếng Việt, khi giao tiếp, người nói phải hết sức chú ý đến sự lựa chọn từ ngữ xưng hô?
Trong tiếng Việt, khi giao tiếp cần lựa chọn từ ngữ xưng hô, vì từ ngữ xưng hô của tiếng Việt mang sắc thái biểu cảm khác nhau ( Kính trọng, suồng sã, thân mật.. )
=> Chọn từ ngữ xưng hô thích hợp sẽ đạt được kết quả giao tiếp.
Luyện nhanh
Bài tập 1:
Cách dùng từ "mình" và từ "ta" trong những trường hợp dưới đây có gì đặc biệt về ngôi và số?
a. Một mảnh tình riêng ta với ta.
(Qua đèo Ngang - Bà Huyện Thanh Quan)
b. Bác đến chơi đây ta với ta.
(Bạn đến chơi nhà - Nguyễn Khuyến)
c. Mình đi mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái mái đình cây đa?
(Việt Bắc - Tố Hữu)
Luyện nhanh
a. Ta : ngôi thứ nhất số ít
b. Ta : ngôi gộp số nhiều
c. Mình: (1), mình (2): ngôi thứ hai số ít ,
(3): ngôi thứ nhất số ít.
Luyện nhanh
Bài tập 1: Cách dùng từ mình và từ ta trong những trường hợp dưới đây có gì đặc biệt về ngôi và số?
b. Bác đến chơi đây ta với ta.
(Bạn đến chơi nhà - Nguyễn Khuyến)
a. Một mảnh tình riêng ta với ta.
(Qua đèo Ngang - Bà Huyện Thanh Quan)
c. Mình đi mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái mái đình cây đa?
(Việt Bắc - Tố Hữu)
Như vậy, các đại từ "mình" và "ta" được dùng rất linh hoạt về ngôi và số.
Đáp án
Bài tập 2: Trong các trường hợp dưới đây, người nói đã vận dụng phương châm: xưng khiêm, hô tôn như thế nào?
a. Anh diệt viện tôi bao vây
Dồn cho địch phải bó tay xin hàng
Mày không hàng ông phang mày chết
Ông quật đằng đầu ông phết đằng chân
(Ca dao kháng chiến)
? Đối tượng giao tiếp thay đổi thì lời xưng hô cũng thay đổi
Người nói
Với đồng đội (anh - tôi)
Với địch (mày - ông)
Tuân thủ
phương châm
xưng khiêm, hô tôn
Không tuân thủ
phương châm
xưng khiêm, hô tôn
Đáp án
Luyện nhanh
Luyện nhanh
Bài tập 2: Trong các trường hợp dưới đây, người nói đã vận dụng phương châm: xưng khiêm, hô tôn như thế nào?
b. - Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho!
(.)
- Chồng tôi đau ốm ông không được phép hành hạ
(.)
- Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!
(Tắt đèn - Ngô Tất Tố)
b. Chị Dậu nói với cai lệ:
Lần 1 (cháu - ông): tuân thủ phương châm "xưng khiêm hô tôn"
(Vì chị muốn van xin tên cai lệ tha cho chồng chị)
Lần 2 (tôi - ông): vẫn tuân thủ phương châm " xưng khiêm hô tôn" (chị căm giận tên cai lệ nhưng vẫn cố kìm nén)
Lần 3 (bà - mày): không tuân thủ phương châm "xưng khiêm hô tôn" (quá căm giận không kìm nén được chị đã bật dậy phản kháng)
Đáp án
? Sắc thái tình cảm thay đổi thì lời xưng hô cũng thay đổi



II. Xưng hô trong hội thoại
Từ ngữ xưng hô
Phương châm xưng hô
Tuỳ tình huống mà vận dụng
linh hoạt trong giao tiếp

14/11/2011
Tiết 69
Dẫn trực tiếp
- Lời dẫn trực tiếp .(2). dấu hai chấm mở ngoặc kép (hoặc hai chấm xuống dòng gạch ngang đầu lời thoại)

....(1)......
lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật
- .......(3)....... lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật,
.....(4)........

- Lời dẫn gián tiếp
...(5)... dấu hai chấm mở ngoặc kép (hoặc hai chấm xuống dòng gạch ngang đầu lời thoại)
Cách dẫn lời nói hoặc ý nghĩ
- Nhắc lại nguyên văn
đặt sau
Thuật lại
có điều chỉnh cho thích hợp
không dùng
Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:
"... vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi:
- Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ như thế nào?
Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công ra đi chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan" (Hoàng Lê nhất thống chí)
1. Hãy chuyển những lời đối thoại trong đoạn trích
thành lời dẫn gián tiếp?
2. Phân tích những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn
gián tiếp so với lời đối thoại
... vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi:
-Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ như thế nào?
... vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi xem quân Thanh sang đánh, nếu nhà vua đem binh ra chống cự thì khả năng thắng hay thua như thế nào.
tôi
nhà vua
Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua,
tiên sinh nghĩ như thế nào ?
thì khả năng thắng hay thua
như thế nào.
Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công ra đi chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
(Hoàng Lê nhất thống chí)
Nguyễn Thiếp trả lời rằng bấy giờ trong nước trống không lòng người tan rã, quân Thanh ở xa tới, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh, nên giữ ra sao, vua Quang Trung ra Bắc không quá mười ngày quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
bấy giờ
Chúa công
vua Quang Trung
đây
Bây giờ





Trong lời đối thoại
Trong lời gián tiếp
Từ xưng hô
tôi (ngôi thứ nhất)
chúa công (ngôi thứ hai)
nhàvua(ngôi ba)
vua Q T (ngôi thứ ba)
Từ chỉ địa điểm
đây
(tỉnh lược)
Từ chỉ thời gian
bây giờ
bấy giờ
Những thay đổi từ ngữ trong lời dẫn gián tiếp
III. Cách dẫn lời nói hoặc ý nghĩ
Dẫn trực tiếp
Dẫn gián tiếp
Tuỳ tình huống mà vận dụng
linh hoạt trong giao tiếp

Dẫn trực tiếp
Dẫn gián tiếp
14/11/2011
Tiết 69
D?n dị
Học phần tổng kết từ vựng ( kiến thức từ vựng từ lớp 6 đến lớp 9
Ôn lại các phương châm hội thoại; xưng hô trong hội thoại; cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp=> Tuần sau kiểm tra tiết
Chuẩn bị tiết tới : Mỗi em chọn một bài thơ ( đoạn thơ )đã học và nêu cảm nhận của em về bài thơ ( đoạn thơ ) đó
Lưu ý: Khai thác các biện pháp nghệ thuật => để làm nổi bật cái hay về nội dung
bài tập về nhà
Chúc các thầy cô giáo
và các em học sinh
mạnh khoẻ!