Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ TIẾT HỌC
Các phương châm hội thoại
Phương
châm
vềlượng
Phương
Châm
về chất
Phương
châm
quan hệ
Phương
châm
cách thức
Phương
châm
lịch sự

Khi giao tiếp
cần nói cho
có nội dung,
nội dung của
lời nói phải
đúng yêu cầu
của giao tiếp,
không thiếu,
không thừa.
Khi giao tiếp,
đừng nói
những điều mà
mình
không tin là
đúng hay
không có
bằng chứng
xác thực.
Khi giao
tiếp, cần
nói đúng
vào đề tài
giao tiếp,
tránh nói
lạc đề.
Khi giao
tiếp , cần
chú ý nói
ngắn gọn
phải rành
mạch tránh
cách nói
mơ hồ.
Khi giao
tiếp cần
tế nhị và
tôn trọng
người
khác
Không tuân thủ phương châm quan hệ
Bài tập 1? Tình huống giao tiếp sau đây đã không tuân thủ phương châm hội thoại nào?
Tình huống 1:
Trong giờ Vật lí, thầy giáo hỏi một học sinh đang mải nhìn ra cửa sổ:
Em cho thầy biết sóng là gì?
Học sinh:
- Thưa thầy sóng là bài thơ của Xuân Quỳnh ạ !
Một lão chủ dặn anh đầy tớ :
Mày ăn nói cộc lốc, người ta cười cả tao .Từ rày về sau, hễ nói gì thì phải nói có đầu có đuôi, nghe chưa !
Một hôm, lão ăn mặc chỉnh tề ngồi hút thuốc. Anh đầy tớ chợt chắp tay, thưa:
- Bẩm ông...
- Cái gì? – Lão chủ hỏi.
- Bẩm ông, con tằm nó ăn lá dâu...
- Nghĩa là làm sao?
Bẩm ông con tằm nó ăn lá dâu, nó nhả ra tơ. Người ta mang ra chợ bán. Người Trung Quốc mua tơ đem về kéo sợi, dệt thành the, rồi mang the sang bán cho ta.Ông mua the về may áo. Hôm nay, ông mặc áo vào, rồi ông ngồi hút thuốc...
- Thế thì sao?
- Vâng, con xin nói ngay đây ạ: Tàn thuốc rơi vào áo ông. Áo ông đang cháy đấy ạ!
Lão chủ giật mình nhìn xuống thì áo đã cháy một miếng to bằng bàn tay rồi.
(Truyện cười dân gian Việt Nam)
Bài tập 1:? Tình huống giao tiếp sau đây đã không tuân thủ phương châm hội thoại nào?
Tình huông 2
NÓI CÓ ĐẦU CÓ ĐUÔI
Không tuân thủ phương châm cách thức
Bài tập: Kể ra một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc một số phương châm không được tuân thủ?


Mày, mi, . . . .
Chúng tôi, chúng tao,
chúng tớ. . .
Chỳng nú, b?n nú, h?. .
Nó, hắn, y … .

? Kể ra một số từ ngữ xưng hô bằng các đại từ

tôi, tao, tớ. . .
chúng mày, bọn mi,. . . .
Ví dụ:1
Cháu hỏi: Ông đang làm gì đấy?
Ông: Ông đang nấu cơm.
Ví dụ 2 :Cháu hỏi: Bác đi đâu đấy?
Bác: Bác đi làm.
Ví dụ 4: Huệ: Lan ơi! Lan có đi học không?
Lan: Lan đang chuẩn bị đi đây.
Ví dụ 3: Bác sĩ ơi !Con tôi có sao không?
->Xưng hô bằng các danh từ chỉ quan hệ thân thuộc, nghề nghiệp, chức vụ, tên riêng

Các từ chỉ quan hệ thân thuộc: ông,. . .
- Các từ chỉ nghề nghiệp, chức vụ: thủ trưởng,. . .
- Các từ chỉ quan hệ xã hội: bạn,. . .
- Xưng hô bằng tên riêng: Thu, Lan,. . .

bà, cô, dì, chú, bác, anh, chị, em. .
Giám đốc,bác sĩ, kĩ sư, giáo sư, tiến sĩ. . .
ngài, đồng chí, quý ông, anh. . .
Hồng Nga, Hải, Nam. . . .
-> Xưng hô bằng các danh từ chỉ quan hệ thân thuộc, nghề nghiệp, chức vụ, tên riêng

Khiêm
Khiêm nhường
Tôn
Tôn kính
? Xưng khiêm hô tôn là như thế nào?
=>Khi xưng hô, người nói tự xưng mình một cách khiêm nhường và gọi người đối thoại một cách tôn kính.
Thảo luận nhóm
( 2 phút
? Tại sao trong tiếng việt khi giao tiếp phải chú ý đến từ ngữ xưng hô?
- Vì từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt rất phong phú
- Xưng hô thể hiện thái độ tình cảm
Mỗi từ ngữ xưng hô đều thể hiện tính chất của tình huống giao tiếp ( thân mật hay xã giao ) và mối quan hệ giữa người nói và người nghe( thân hay sơ, khinh hay trọng ).
Vì thế nếu không chú ý để lựa chọn được từ ngữ xưng hô thích hợp với tình huống và quan hệ thì người nói sẽ không đạt được kết quả giao tiếp như mong muốn.
Lời dẫn
trực tiếp

Lời dẫn
gián tiếp
Dẫn trực tiếp là nhắc
lại nguyên văn lời
nói hay ý nghĩ của
nhân vật ; lời dẫn trực
tiêp được đặt trong
dấu ngoặc kép.

Dẫn gián tiếp
là thuật lại lời nói hay
ý nghĩ của người hoặc
nhân vật, có điều chỉnh
cho thích hợp ; lời dẫn gián
tiếp không đặt trong
dấu ngoặc kép.

Lời dẫn
PHÂN BIỆT
Bài tập: Chuyển lời đối thoại trong đoạn trích sau đây thành lời dẫn gián tiếp?
Vua Quang Trung tự mình đốc xuất đại binh, cả thủy lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi:
Quân Thanh sang đánh, tôi sắp phải đem binh ra chống cự, mưu dánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩa thế nào?
Thiếp nói:
Bây giờ trong nước trống không, lòng người ta rã. Quan Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quan ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công đi ra chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
( Ngô gia văn phái, Hoàng Lê Nhất thống chí)
Tôi (ngôi thứ nhất)
Nhà vua ( ngôi thứ ba)
Chúa công
( ngôi thứ hai)
Vua Quang Trung
( ngôi thứ ba)
đây
Bấy giờ
( tỉnh lược)
Bây giờ
Những thay đổi từ ngữ khi chuyển lời đối thoại thành lời dẫn gián tiếp:
Bài tập: Chuyển lời đối thoại trong đoạn trích sau đây thành lời dẫn gián tiếp?
Vua Quang Trung hỏi Nguyễn Thiếp là quân Thanh sang đánh, nếu nhà vua đem binh ra chống cựthì khả năng thắng hay thua như thế nào?
Thiếp trả lời rằng bấy giờ trong nước trống không, lòng người ta rã. Quan Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quan ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao.Vua Quang Trung ra Bắc không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.

Đoạn văn sau khi chuyển
Bài tập: Viết một đoạn văn ngắn trong đó có sử dụng lời dẫn trực tiếp hoặc lời dẫn gián tiếp.
Hội thoại
Các phương châm hội thoại
Lời dẫn
Từ ngữ xưng hô
Đại từ
Danh từ
chỉ quan hệ,
nghề nghiệp…
Trực tiếp
Gián tiếp
Về lượng
Quan hệ
Về chất
Cách thức
Lịch sự
Hướng dẫn các hoạt động tiếp nối
Vận dụng các phương châm hội thoại vào các tình huống khi giao tiếp
Sử dụng từ ngữ xưng hô phù hợp với đối tượng, tình huống, mục đích giao tiếp
Viết đoạn văn có sử dụng cách dẫn trực tiếp, gián tiếp.