Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

MƠN: NG? VAN



Kính ch�o qu� th?y cơ gi�o v? d? gi?
Ch�c c�c em h?c sinh cham ngoan h?c gi?i

Giáo viên : Trần Thị Ngọc Yến
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Thế nào là đối thoại ?
2. Thế nào là độc thoại và độc thoại nội tâm ?
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
I. Các phương châm hội thoại :
1. Nội dung các phương châm hội thoại :
Lịch sự
Cách thức
Quan hệ
Chất
Lượng
Nói năng tối kị dài dòng
Mơ hồ, ấp úng, lòng vòng khó nghe
Nói lời thô thiển chớ nên
Nói sao tế nhị đôi bên đẹp lòng
Không thiếu mà cũng chẳng thừa
Nói sao cho đủ, cho vừa thì thôi
Nói sao cho khỏi lạc đề
Cho người tiếp chuyện ra về không quên
Những câu dưới đây khuyên ta nói năng phải tuân thủ PCHT nào ?
Chưa biết chớ bảo biết rồi
Kẻo sai sự thật người đời cười chê
Nối nội dung ở cột A với nội dung ở cột B để có được nhận định đúng về các phương châm hội thoại
CÁC PHƯƠNG CHÂM
HỘI THOẠI



































Nói đúng
yêu cầu
giao tiếp
không thiếu
không thừa
Phương châm
về lượng
Nói đúng
đề tài giao tiếp, tránh lạc đề
Phương châm
quan hệ
Đừng nói
những điều
mình không tin là đúng
và
không có bằng chứng
xác thực
Phương châm
về chất
Nói
ngắn gọn, rành mạch, tránh
cách nói
mơ hồ
Phương châm
cách thức
Nói năng
tế nhị,
tôn trọng người khác
Phương châm
lịch sự
1. Nội dung các phương châm hội thoại :
I. Các phương châm hội thoại :
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
2. Kể một tình huống giao tiếp không tuân thủ phương châm hội thoại :
? Trong giờ Vật lí, thầy giáo hỏi một học sinh đang mải nhìn qua cửa sổ :
- Em cho thầy biết sóng là gì ?
Học sinh :
- Thưa thầy, "Sóng" là bài thơ của Xuân Quỳnh ạ !
Không tuân thủ phương châm quan hệ.
1. Nội dung các phương châm hội thoại :
I. Các phương châm hội thoại :
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
I. Các phương châm hội thoại :
II . Xưng hô trong hội thoại :
1. Các từ ngữ xưng hô :
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
Danh từ
Đại từ xưng hô
1
Tôi, tao,..
Chúng tôi,
chúng ta,..
2
Mày, cậu,..
3
- Dùng theo ngôi và số.
Nhóm từ
xưng hô
Từ ngữ cụ thể
Cách dùng
- Dùng theo vai xã hội.
- Dùng thay vai của con hoặc cháu.
Tên riêng: Mai, Lan, Nam, Tuấn,.
- Phải phù hợp với tình huống giao tiếp và tình cảm của người giao tiếp.
- quan hệ họ hàng: anh, chị, em,.
- nghề nghiệp: thầy giáo, bác sĩ,.
Bọn mày,
các cậu,.
- Phải phù hợp với tình huống giao tiếp và tình cảm của người giao tiếp.
Nó, hắn,..
Chúng nó, họ,..
- Dùng để gọi tên, xưng tên
- chức vụ: thủ trưởng, giám đốc..
số nhiều
ngôi
số ít
II . Xưng hô trong hội thoại :
1. Các từ ngữ xưng hô :
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
 Baøi taäp :
Xaùc ñònh ngoâi cuûa töø “em” trong caùc tröôøng hôïp sau :
a. Anh em có nhà không ?
=> Từ “em” gọi người nghe (ngôi thứ hai).
b. Anh em đi chơi với bạn rồi.
=> Từ “em” là người nói xưng (ngôi thứ nhất).
c. Em đã đi học chưa con?
=> Từ “em” gọi người được nói đến (ngôi thứ ba).
I. Các phương châm hội thoại :
II . Xưng hô trong hội thoại :
1. Các từ ngữ xưng hô :
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
I. Các phương châm hội thoại :
II . Xưng hô trong hội thoại :
1. Các từ ngữ xưng hô :
2. Xưng hô trong tiếng Việt thường tuân theo phương châm : "Xưng khiêm, hô tôn" :
Khi xưng hô người nói tự xưng mình một cách khiêm nhường là “xưng khiêm” và gọi người đối thoại một cách tôn kính là “hô tôn”.
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
 Ví dụ :
- Những từ ngữ xưng hô thời trước:
+ gọi vua là “bệ hạ”
+ nhà sư nghèo xưng là “bần tăng”
- Những từ ngữ xưng hô hiện nay:
+ Gọi : quý ông, quý anh, quý cô...
+ Gọi người đối thoại nhỏ tuổi hơn mình là anh, chị hoặc gọi người đáng tuổi anh chị là bác (thay con).
I. Các phương châm hội thoại :
II . Xưng hô trong hội thoại :
1. Các từ ngữ xưng hô :
2. Xưng hô trong tiếng Việt thường tuân theo phương châm : "Xưng khiêm, hô tôn" :
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
Thảo luận nhóm đôi 2 phút
Vì sao trong tiếng Việt, khi giao tiếp, người nói phải hết sức chú ý đến sự lựa chọn từ ngữ xưng hô ?
Trong tiếng Việt, khi giao tiếp cần lựa chọn từ ngữ xưng hô, vì từ ngữ xưng hô của tiếng Việt mang sắc thái biểu cảm khác nhau ( kính trọng, suồng sã, thân mật.. )
=> Chọn từ ngữ xưng hô thích hợp sẽ đạt được kết quả giao tiếp.
DẪN TRỰC TIẾP
- Lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ...................
- ................. lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật.
- .................. lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật .......................... ........................
- Lời dẫn gián tiếp ............ được đặt trong dấu ngoặc kép.
I. Các phương châm hội thoại :
II . Xưng hô trong hội thoại :
III . Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp :
1. Phân biệt cách dẫn gián tiếp và cách dẫn gián tiếp :
ngoặc kép
Nhắc lại nguyên văn
DẪN GIÁN TIẾP
có điều chỉnh cho thích hợp
Thuật lại
không
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
I. Các phương châm hội thoại :
II . Xưng hô trong hội thoại :
III . Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp :
1. Phân biệt cách dẫn gián tiếp và cách dẫn gián tiếp :
2. Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi :
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
"Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh, cả thủy lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi :
- Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ như thế nào?
Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công ra đi chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan"
(Hoàng Lê nhất thống chí)
1. Hãy chuyển những lời đối thoại trong đoạn trích
thành lời dẫn gián tiếp ?
2. Phân tích những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn
gián tiếp so với lời đối thoại.
... vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi:
- Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ như thế nào ?
... vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi xem quân Thanh sang đánh, nếu nhà vua đem binh ra chống cự thì khả năng thắng hay thua như thế nào.
tôi
nhà vua
Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua,
tiên sinh nghĩ như thế nào ?
thì khả năng thắng hay thua
như thế nào.
Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công ra đi chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
(Hoàng Lê nhất thống chí)
Nguyễn Thiếp trả lời rằng bấy giờ trong nước trống không lòng người tan rã, quân Thanh ở xa tới, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh, nên giữ ra sao, vua Quang Trung ra Bắc không quá mười ngày quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
bấy giờ
Chúa công
vua Quang Trung
đây
Bây giờ
* Những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn gián tiếp so với lời đối thoại :
Tôi (ngôi 1) =>
nhà vua (ngôi 3)
đây =>
(lược bỏ)
vua Quang Trung (ngôi 3)
Chúa công =>
(ngôi 2)
bây giờ =>
bấy giờ
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
1. Bài tập về nhà:
Viết một đoạn văn ( chủ đề tự chọn), có sử dụng lời dẫn trực tiếp, sau đó chuyển thành lời dẫn gián tiếp.
2. Dặn dò:
- Soaïn baøi : Chieác löôïc ngaø.
- Ñoïc vaên baûn.
- Traû lôøi caâu hoûi SGK.
Xin chân thành cảm ơn!
Chúc các thầy cô giáo
và các em học sinh
mạnh khoẻ!