Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP 9A
GV
Nguyễn thị hạ
Bài 15 - Tiết 73


Ôn tập Tiếng Việt
1. Nội dung của các phương châm hội thoại

2. Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp.
1. Từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt.

2. Cách dùng từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt.
1. ý nghĩa của lời dẫn trong nói và viết.

2. Cách đưa lời dẫn.

Đáp ứng đúng yêu cầu giao tiếp, không thiếu không thừa.
Không nói điều mình không tin là đúng, không nói thiếu bằng chứng.
Nói đúng vào đề tài giao tiếp.
Nói ngắn gọn, rành mạch, tránh nói mơ hồ, rông dài.
Cần tế nhị và tôn trọng người đối thoại
Bài tập 1
- Phương châm về lượng
- Phương châm về chất
- Phương châm quan hệ
- Phương châm cách thức
- Phương châm lịch sự
Bài tập 2
Cú th? hi?u cõu sau dõy theo m?y cỏch:
-Vi?c nh� ch?ng ch? lo h?t.
Có thể hiểu theo hai cách:

- Việc nhà chồng ,chị lo hết.


- Việc nhà, chồng chị lo hết.
Cách diễn đạt trên đã vi phạm
phương châm cách thức
Bài tập 3: Tỡnh hu?ng giao ti?p sau dõy dó khụng tuõn th? phuong chõm h?i tho?i n�o?

NÓI CÓ ĐẦU CÓ ĐUÔI

Một lão chủ dặn anh đầy tớ :
Mày ăn nói cộc lốc, người ta cười cả tao .Từ rày về sau, hễ nói gì thì phải nói có đầu có đuôi, nghe chưa !
Một hôm, lão ăn mặc chỉnh tề ngồi hút thuốc. Anh đầy tớ chợt chắp tay, thưa:
- Bẩm ông...
- Cái gì? – Lão chủ hỏi.
- Bẩm ông, con tằm nó ăn lá dâu...
- Nghĩa là làm sao?
Bẩm ông con tằm nó ăn lá dâu, nó nhả ra tơ. Người ta mang ra chợ bán. Người Trung Quốc mua tơ đem về kéo sợi, dệt thành the, rồi mang the sang bán cho ta.Ông mua the về may áo. Hôm nay, ông mặc áo vào, rồi ông ngồi hút thuốc...
- Thế thì sao?
- Vâng, con xin nói ngay đây ạ: Tàn thuốc rơi vào áo ông. Áo ông đang cháy đấy ạ!
Lão chủ giật mình nhìn xuống thì áo đã cháy một miếng to bằng bàn tay rồi.

(Truyện cười dân gian Việt Nam)
I. Các phương châm hội thoại

1. Nội dung các phương châm hội thoại
2. Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp:


- Trong những tình huống giao tiếp cụ thể, một hoặc một số phương châm hội thoại có thể không được tuân thủ.
- Việc vận dụng các phương châm hội thoại cần
phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp
(Nói với ai? Nói khi nào? Nói ở đâu? Nói để làm
gì?)
II. Xưng hô trong hội thoại
1. Hệ thống từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt

Tôi, tao, tớ. . .
Mày, mi,
bay. . . .
Chúng tôi, chúng tao, chúng tớ. . .
Chúng mày, bọn mi, bọn bay. . .
Chúng nó, bọn nó, họ. .
Nó, hắn, y . .

a. Xưng hô bằng các đại từ

II. Xưng hô trong hội thoại
1. Hệ thống từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt
a. Xưng hô bằng các đại từ
b. Xưng hô bằng các từ ngữ khác:


Các từ chỉ quan hệ gia đình: ông,. . .
- Các từ chỉ nghề nghiệp, chức vụ: thủ trưởng,. . .
- Các từ chỉ quan hệ xã hội: bạn,. . .
- Xưng hô bằng tên riêng: Thu, Lan,. . .

bà, cô, dì, chú, bác, anh, chị, em. .
bác sĩ, kĩ sư, giáo sư, tiến sĩ. . .
ngài, đồng chí, quý ông, anh. . .
Hồng Nga, Hải Nam. . . .
II. Xưng hô trong hội thoại
1. Hệ thống từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt:
2. Sử dụng từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt:
- Khi giao tiếp, người nói cần căn cứ vào đối tượng và các đặc điểm khác của tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp.
Bài tập 4
a) Mụ chủ nhà chép miệng, giọng ngọt xớt:
- Em cứ khó nghĩ quá. ông bà cũng là người làm ăn tử tế cả. Nhưng mà có lệnh biết làm thế nào.(.)Này, ở với nhau đang vui vẻ, ông bà dọn đi, em lại cứ nhớ đáo để đấy nhớ.
b) Mụ giương tròn cả hai mắt lên mà reo:
- A, thế chứ ! Thế mà tớ cứ tưởng dưới nhà đi Việt gian thật, tớ ghét ghê ấy.Thôi bây giờ thì ông bà lại cứ ở tự nhiên, ai bảo sao. Ăn hết nhiều chứ ở hết là bao nhiêu.
( Làng- Kim Lân)
* Lời của nhân vật ở mỗi ví dụ được nói trong tình huống nào?
*Với mỗi tình huống, từ ngữ xưng hô được sử dụng như thế nào? Thể hiện tính chất, quan hệ ra sao?











.










Bài tập 5
Trong Tiếng Việt, xưng hô thường tuân thủ theo phương châm: "Xưng khiêm, hô tôn". Em hiểu phương châm đó như thế nào ? Cho ví dụ minh hoạ?

- Cần tuân thủ phương châm "Xưng khiêm, hô tôn" - một cách nói năng có văn hoá.

Bài tập 6
Một bạn chép hai đoạn thơ sau nhưng lại quên những từ xưng hô tác giả đã dùng. Em hãy giúp bạn điền vào và giải thích tại sao em lại chọn những từ xưng hô ấy?
a) Kể tuổi . . . còn hơn tuổi . . .
. . . lại đau trước . . . mấy ngày
Làm sao . . . vội về ngay
Chợt nghe . . . bỗng chân tay rụng rời.
(Khóc Dương Khuê - Nguyễn Khuyến)
b) . ở miền Nam ra thăm lăng ..
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát.
Ôi ! hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
(Viếng lăng Bác - Viễn Phương)

bác
bác
bác
tôi
Tôi
tôi
Bác
Con
III. Lời dẫn trực tiếp và lời dẫn gián tiếp:
1. ý nghĩa của lời dẫn trong nói và viết:
Làm cho ngôn ngữ giao tiếp thêm đậm đà, thể hiện tầm hiểu biết sâu rộng.
2. Cách đưa lời dẫn: có 2 cách đưa lời dẫn.
a/ Dẫn trực tiếp: Nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật. Lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép và sau dấu 2 chấm.
b/ Dẫn gián tiếp: Thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thích hợp. Lời dẫn gián tiếp không được đặt trong dấu ngoặc kép.
Bài tập 7
a. Bài thơ đã kết thúc bằng hình ảnh hai người chiến sĩ,
hai đồng chí đang sát cánh bên nhau. Cảnh tượng chiến
trường là rừng núi hoang vu, sương muối dày đặc. Các anh
đứng cạnh bên nhau trong tư thế sẵn sàng chờ giặc. Và
vầng trăng khuya lơ lửng trên không như đang treo ngay
đầu súng.
b. Cuộc gặp gỡ với người thanh niên trên đất Sa Pa ấy là
một cơ hội hãn hữu cho nhà hoạ sĩ. Nhưng khi ông vẽ, anh
thanh niên lại từ chối : ".Không, không, đừng vẽ cháu !
Để cháu giới thiệu với bác những người đáng cho bác vẽ
hơn."
- Mỗi ví dụ sau đã dẫn câu thơ hoặc câu văn nào? Đó là
dẫn trực tiếp hay gián tiếp?
- Hãy chuyển lời dẫn ở đoạn văn b sang cách dẫn khác.
a) Bài thơ đã kết thúc bằng hình ảnh hai người chiến sĩ, hai đồng chí đang sát cánh bên nhau. Cảnh tượng chiến trường là rừng núi hoang vu, sương muối dày đặc. Các anh đứng cạnh bên nhau trong tư thế sẵn sàng chờ giặc. Và vầng trăng khuya lơ lửng trên không như đang treo ngay đầu súng.
- Đoạn văn đã sử dụng lời dẫn gián tiếp
Dẫn từ ba câu thơ cuối bài Đồng chí của Chính Hữu:

Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.
b) Cuộc gặp gỡ với người thanh niên trên dất Sa Pa ấy là một cơ hội hãn hữu cho nhà hoạ sĩ. Nhưng khi ông vẽ, anh thanh niên lại từ chối : ".Không, không, đừng vẽ cháu ! Để cháu giới thiệu với bác những người đáng cho bác vẽ hơn."

- Đoạn văn đã sử dụng lời dẫn trực tiếp.
- Dẫn lời anh thanh niên trong truyện Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long:
".Không, không, đừng vẽ cháu ! Để cháu giới thiệu với bác những người đáng cho bác vẽ hơn."

".Không, không, đừng vẽ cháu ! Để cháu giới thiệu với bác những người đáng cho bác vẽ hơn."
Bài tập 8: Hóy chuy?n l?i d?i tho?i trong do?n trớch sau th�nh l?i d?n giỏn ti?p. Phõn tớch nh?ng thay d?i v? t? ng? trong l?i d?n giỏn ti?p so v?i l?i d?i tho?i .
Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh, cả thủy lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi:
- Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ như thế nào ?
Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công đi ra chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)



Vua Quang Trung tự mình
đốc suất đại binh, cả thủy
lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29
đến Nghệ An, vua Quang
Trung cho vời người cống sĩ
ở huyện La Sơn là Nguyễn
Thiếp vào dinh và hỏi:
- Quân Thanh sang đánh,
tôi sắp đem binh ra
chống cự.Mưu đánh và giữ,
cơ được hay thua,tiên sinh
nghĩ như thế nào ?

Vua Quang Trung hỏi Nguyễn Thiếp là quân Thanh sang đánh , nếu nhà vua đem binh ra chống cự thì khả năng thắng hay thua như thế nào .


Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước
trống không lòng người
tan rã. Quân Thanh ở xa
tới đây không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công đi ra chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.

Nguyễn Thiếp trả lời
rằng bấy giờ trong nước
trống không, lòng người
tan rã, quân Thanh ở xa
tới, không biết tình hình
quân ta yếu hay mạnh ,
không hiểu rõ thế nên
đánh nên giữ ra sao
vua Quang Trung ra Bắc
không quá mười ngày
quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
ôn tập tiếng việt
(Những kiến thức đã học từ lớp 6 đến lớp 9)
- Tiết 43: Tổng kết về từ vựng
Tiết 47: Tổng kết về từ vựng (tiếp theo)
Tiết 53: Tổng kết về từ vựng (tiếp theo)
Tiết 59: Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp)
Bài tập củng cố
Vận dụng thích hợp những kiến thức đã học về các phương châm hội thoại, xưng hô trong hội thoại, lời dẫn để : (chọn một trong hai yêu cầu sau)
Viết một đoạn văn kể chuyện ngắn (chủ đề tự chọn).
Viết đoạn văn thuyết minh về những nội dung vừa ôn tập.