Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

1. N?i dung:
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
Phương châm
về lượng
Phương châm
về chất
Phương châm
quan hệ
Phương châm
cách thức
Phương châm
lịch sự
Khi giao tiếp, cần nói cho có nội dung;
nội dung của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu
của giao tiếp, không thiếu, không thừa.
Khi giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không tin
là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
Khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài giao tiếp,
tránh nói lạc đề.
Khi giao tiếp, cần chú ý nói ngắn gọn, rành mạch;
tránh cách nói mơ hồ.
Khi giao tiếp, cần tế nhị và tôn trọng người khác.
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
1. N?i dung
2. M?t s? t�nh hu?ng giao ti?p :
Các em hãy kể cho nhau nghe một số tình huống giao tiếp mà trong đó có một hay một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ?
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI



Khoảng 10 giờ tối, ông bác sĩ nhận được cú điện thoại của một khách quen ở vùng quê.
Ông khách nói, giọng hoảng hốt:
- Thưa bác sĩ, thằng bé nhà tôi nuốt cây bút bi của tôi rồi. Bây giờ biết làm thế nào? Xin bác sĩ đến ngay cho.
- Tôi lên đường ngay. Nhưng mưa to gió lớn thế này, đường vào làng ông lại lầy lội, phải một tiếng rưỡi nữa tôi mới đến nơi được.
- Thế trong khi chờ bác sĩ đến, tôi biết làm thế nào?
- Ông chịu khó dùng tạm bút chì vậy.
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
Ông bác sĩ trong câu chuyện này đã vi phạm PCHT nào?
?
 Vi phạm phương châm quan hệ
Ví dụ:
1. Câc t? ng? xung h� th�ng d?ng trong Ti?ng Vi?t:
Các em hãy nêu những từ ngữ xưng hô thông dụng trong Tiếng Việt?
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
II. XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI
1. Các từ ngữ xưng hô thông dụng trong tiếng Việt
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
II. XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI
a, Xưng hô bằng các đại từ:
b, Xưng hô bằng các từ ngữ khác:
Tôi, tớ, mình, tao, ta…
Chúng tôi, chúng tớ, chúng tao, chúng ta…
Bạn, cậu, mày…
Các cậu, các bạn, chúng mày…
Nó, hắn, y…
Bọn nó, họ…
Từ ngữ xưng hô
Chỉ quan hệ trong xã hội
Xưng hô bằng tên riêng
Chỉ quan hệ trong
gia ��nh
Chỉ chức vụ, nghề nghiệp
Ai nhanh hơn ?
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
II. XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI
1. Các từ ngữ xưng hô thông dụng trong tiếng Việt:
2. “Xưng khiêm, hô tôn” trong tiếng Việt:
Xưng khiêm, hô tôn: Khi xưng hô, người nói tự xưng mình một cách
khiêm nhường và gọi người đối thoại với mình một cách tôn kính.
“Xưng khiêm hô tôn” trong Tiếng Việt xưa và nay:
Hạ thần
Bần đạo
Bần tăng
Thảo dân
…
Bệ hạ
Tướng quân
Ngài
Tiên sinh
…
Em
Con
Cháu
…
Ngài
Bác
Ông
Anh
…
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
III. CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
1, Phân biệt cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp
Nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật.
- Lời dẫn được đặt trong dấu ngoặc kép khi viết.
- Thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thích hợp.
- Lời dẫn không đặt trong dấu ngoặc kép khi viết.
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
III. CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
1, Phân biệt cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp
2. Bài tập nhanh: Đọc hai đoạn văn và cho biết đâu là cách dẫn trực
tiếp, đâu là cách dẫn gián tiếp?
a) Trong báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: "Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng".
b) Trong b¸o c¸o ChÝnh trÞ t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cã d¹y chóng ta ( lµ ) ph¶i ghi nhí c«ng lao to lín cña c¸c vÞ anh hïng d©n téc, v× c¸c vÞ Êy lµ tiªu biÓu cña mét d©n téc anh hïng.
Cách dẫn trực tiếp
Cách dẫn gián tiếp
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
IV. LUYỆN TẬP
Bài 1: Các thành ngữ sau đề cập đến những PCHT nào?
Chất
Lịch sự
Cách thức
Chất
Lượng
Quan hệ
Tuân thủ
Vi phạm
Vi phạm
Vi phạm
Vi phạm
Vi phạm
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
IV. LUYỆN TẬP
Bài 1:
Bài 2:
Thảo luận nhóm
- Vì sao trong tiếng Việt, khi giao tiếp, người nói phải
hết sức chú ý đến việc lựa chọn từ ngữ xưng hô?
- Cho ví dụ minh họa?
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
IV. LUYỆN TẬP
Bài 1:
Bài 2:
Tiếng Việt có một hệ thống từ ngữ xưng hô rất phong phú, tinh tế
và giàu sắc thái biểu cảm.
Người nói cần căn cứ vào đối tượng và các đặc điểm khác của tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp.
Biết lựa chọn từ ngữ xưng hô một cách thích hợp lí là thể hiện một nhân cách văn hóa.
TIẾT 70: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
IV. LUYỆN TẬP
Bài 3: Chuyển những lời đối thoại trong đoạn trích sau thành lời dẫn gián tiếp. Phân tích những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn gián tiếp so với lời đối thoại.
Vua Quang Trung tự mình đốc thúc đại binh, cả thuỷ lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi:
- Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ như thế nào?
Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công đi ra chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.

(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)
Vua Quang Trung tự mình đốc thúc đại binh, cả thuỷ lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào. Vua Quang Trung hỏi Nguyễn Thiếp là quân Thanh sang đánh, nếu nhà vua đem binh ra chống cự thì khả năng thắng hay thua như thế nào. Nguyễn Thiếp trả lời rằng bấy giờ trong nước trống không, lòng người tan rã, quân Thanh ở xa tới, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh hay giữ ra sao, vua Quang Trung ra Bắc không quá mười ngày quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
 Chuyển lời đối thoại thành lời dẫn gián tiếp:
 Những thay đổi về từ ngữ:
Tôi (ngôi thứ nhất)
Chúa công (ngôi thứ hai)
Nhà vua (ngôi thứ ba)
Vua Quang Trung (ngôi thứ ba)
đây
Bây giờ
bấy giờ
(tỉnh lược)
HDVN:
- Viết một đoạn văn trình bày cảm nhận về nhân vật anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long, trong đó có sử dụng lời dẫn trực tiếp và lời dẫn gián tiếp.
- Học bài, xem lại các BT.
- Ôn tập chuẩn bị cho bài KT 1 tiết TV.