Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

Tiết 73, bài 14

ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
Các phương châm hội thoại
Phương
châm
quan hệ
Phương
châm
về chất
Phương
châm
cách thức
Phương
châm
lịch sự
Phương
châm
về lượng
`
.
.
? Nối nội dung ở cột A với nội dung ở cột B để có được nhận định đúng về các phương châm hội thoại?
Phương châm
về lượng
Phương châm
về chất
Phương châm
quan hệ
Phương châm
cách thức
Phương châm
lịch sự
Khi giao tiếp, cần nói cho có nội dung;
nội dung của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu
của giao tiếp, không thiếu, không thừa.
Khi giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không tin
là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
Khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài giao tiếp,
tránh nói lạc đề.
Khi giao tiếp, cần chú ý nói ngắn gọn, rành mạch;
tránh cách nói mơ hồ.
Khi giao tiếp, cần tế nhị và tôn trọng người khác.
Nào, chúng ta cùng kể cho nhau nghe một tình huống giao tiếp mà trong đó có một hay một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ.
C� c� cđu chuy?n sau vă câc em th? doân nhđn v?t trong truy?n dê kh�ng tuđn th? phuong chđm h?i tho?i năo nhĩ!



Ông bác sĩ đã vi phạm phương châm quan hệ.
Khoảng 10 giờ tối, ông bác sĩ nhận được cú điện thoại của một khách quen ở vùng quê.
Ông khách nói, giọng hoảng hốt:
-Thưa bác sĩ, thằng bé nhà tôi nuốt cây bút bi của tôi rồi. Bây giờ biết làm thế nào?
Xin bác sĩ đến ngay cho.
-Tôi lên đường ngay. Nhưng mưa to gió lớn thế này, đường vào làng ông lại lầy lội, phải một tiếng rưỡi nữa tôi mới đến nơi được.
-Thế trong khi chờ bác sĩ đến, tôi biết làm thế nào?
-Ông chịu khó dùng tạm bút chì vậy.

? Nêu nguyên nhân của việc không tuân thủ các phương châm hội thoại?
- 3 nguyên nhân:
+ Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá trong giao tiếp.

+ Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn.

+ Người nói muốn gây sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó.

:


Bảng từ nhân xưng quen thuộc :

tôi, ta
mày, mi
chúng nó
chúng mày
chúng tôi, chúng ta,
nó
Ngoài các đại từ nhân xưng quen thuộc còn có những từ ngữ được người Việt sử dụng trong xưng hô:
1/ Dùng các danh từ chỉ quan hệ thân thuộc làm đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất và ngôi thứ hai.
VD: chú, bác, cô, dì, anh, chị, ông, bà…
2/ Kết hợp các danh từ chỉ quan hệ thân thuộc với các từ “cháu, em, nó…” để tạo dạng nhân xưng ngôi thứ hai.
VD: Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.
(Tắt đèn – Ngô Tất Tố)
3/ Kết hợp danh từ chỉ quan hệ thân thuộc với từ: “ta” để tạo dạng nhân xưng ngôi thứ ba.
VD: Bà ta, bác ta...
2/ Phương châm : “ xưng khiêm, hô tôn”
Ví dụ:
- Những từ ngữ xưng hô thời trước:
+ Gọi “vua” là “ bệ hạ”
+ Nhà sư nghèo xưng là “bần tăng”
- Những từ ngữ xưng hô hiện nay:
+ Gọi: quý ông, quý anh, quý cô...
+ Gọi người đối thoại nhỏ tuổi hơn mình là anh, chị hoặc gọi người đáng tuổi anh chị là bác ( thay con).
Sự lựa chọn từ ngữ xưng hô
Vì sao trong tiếng Việt, khi giao tiếp người nói phải hết sức chú ý đến sự lựa chọn từ ngữ xưng hô?
Vì mỗi phương tiện xưng hô đều thể hiện tính chất của tình huống giao tiếp (thân mật hay xã giao) và mối quan hệ giữa người nói với người nghe (thân hay sơ, khinh hay trọng…)
Lựa chọn từ ngữ xưng hô thích hợp với tình huống và quan hệ thì người nói sẽ đạt được kết quả giao tiếp.
III. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp
- Nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật
- Sử dụng dấu hai chấm để ngăn cách phần được dẫn.
- Lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép.
- Thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người khác hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thích hợp.
- Lời dẫn gián tiếp không được đặt trong dấu ngoặc kép.
2) Bài tập: Đọc đoạn trích và thực hiện yêu cầu bên dưới
Vua Quang Trung tự mình đốc thúc đại binh, cả thuỷ lẫn bộ
cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi:
- Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ như thế nào?
Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không biết thế nên đánh hay giữ ra sao. Chúa công ra đi chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)
Hãy chuyển những lời đối thoại trong đoạn trích thành lời dẫn gián tiếp. Phân tích những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn gián tiếp so với lời đối thoại?
? Chuyển lời đối thoại trong đoạn trích thành lời dẫn
gián tiếp?
Vua Quang Trung hỏi Nguyễn Thiếp là quân Thanh sang đánh, nếu nhà vua đem binh ra chống cự thì khả năng thắng hay thua như thế nào.
Nguyễn Thiếp trả lời rằng bấy giờ trong nước trống không, lòng người tan rã, quân Thanh ở xa tới, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao, vua Quang Trung ra Bắc không quá mười ngày quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
? Phân tích những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn gián tiếp so với lời đối thoại?
* Những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn gián tiếp so với lời đối thoại:
Tôi (ngôi 1) =>
nhà vua (ngôi 3)
đây =>

lược bỏ
vua Quang Trung
(ngôi 3)
Chúa công =>
(ngôi 2)
bây giờ =>
bấy giờ
D?n dị
Học phần tổng kết từ vựng ( kiến thức từ vựng từ lớp 6 đến lớp 9
Ôn lại các phương châm hội thoại; xưng hô trong hội thoại; cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp