Bài 14. Ôn tập phần Tiếng Việt (Các phương châm hội thoại)

TIẾT 101 : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT

I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI :
PC
về lượng
PC
về chất
PC
quan hệ

PC
cách thức

PC
lịch sự
Khi giao tiếp, cần nói cho có nội dung; nội dung của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu của cuộcgiao tiếp, không thiếu, không thừa.
Khi giao tiếp,đừng nói những điều mà mình không
tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
Khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài
giao tiếp, tránh cách nói lạc đề.
Khi giao tiếp, cần chú ý nói ngắn gọn,
rành mạch; tránh cách nói mơ hồ.
Khi giao tiếp, cần tế nhị
và tôn trọng người khác.
TIẾT 101 : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT


I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI :
Những trường hợp không tuân
thủ phương châm hội thoại
Người nói phải
ưu tiên cho một
phương châm
hội thoại khác
Người nói muốn
gây sự chú ý, muốn
người nghe hiểu
theo hàm ý
Người nói vô ý,
vụng về, thiếu văn
hóa giao tiếp
TIẾT 101 : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT

I. NĂM PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI :
PC
về lượng
PC
về chất
PC
quan hệ

PC
cách thức

PC
lịch sự
Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không được thực hiện.
BÀI TẬP
Ví dụ 2: Vào giờ ra chơi, thấy Nam đang
cắm cúi bên một trang sách tại một góc
phòng tối mờ, Bắc vội hỏi :
Bạn không sợ cận thị hay viễn thị à ?
Nam vội trả lời :
Tớ chỉ sợ giám thị thôi !
- ?
Học sinh đã vi phạm phương châm quan hệ:
nói không đúng đề tài giao tiếp.
Ví dụ 1: Trong giờ Vật lí, thầy giáo hỏi một học sinh
đang mải mê nhìn ra cửa sổ:
- Em cho thầy biết “sóng” là gì?
Học sinh giật mình bèn trả lời:
-Em thưa thầy “Sóng”là bài thơ của Xuân Quỳnh ạ!
C� c� cđu chuy?n sau vă câc em th? doân nhđn v?t trong truy?n dê kh�ng tuđn th? phuong chđm h?i tho?i năo nhĩ!



Ông bác sĩ đã vi phạm phương châm quan hệ.
Khoảng 10 giờ tối, ông bác sĩ nhận được cú điện thoại của một khách quen ở vùng quê.
Ông khách nói, giọng hoảng hốt:
-Thưa bác sĩ, thằng bé nhà tôi nuốt cây bút bi của tôi rồi. Bây giờ biết làm thế nào?
Xin bác sĩ đến ngay cho.
-Tôi lên đường ngay. Nhưng mưa to gió lớn thế này, đường vào làng ông lại lầy lội, phải một tiếng rưỡi nữa tôi mới đến nơi được.
-Thế trong khi chờ bác sĩ đến, tôi biết làm thế nào?
-Ông chịu khó dùng tạm bút chì vậy.




TIẾT 101 : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
1. Hệ thống từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt
II. XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI :
Tôi, ta, mình,
tớ, tao....
Chúng tôi, chúng ta,
chúng mình, chúng tớ,
chúng tao....
Mày, mi,
bay, cậu....
Chúng mày, bọn mi,
chúng bay, các cậu....
Nó, hắn....
Chúng nó, họ....
a. Sử dụng đại từ để xưng hô trong hội thoại
b. Sử dụng danh từ để xưng hô trong hội thoại
- Dùng các danh từ chỉ nghề nghiệp, chức vụ để xưng hô : thủ trưởng, bác sĩ, giáo sư, giám đốc,…
- Dùng các danh từ chỉ quan hệ xã hội để xưng hô : bạn, đồng chí,...
- Dùng tên riêng để xưng hô : Hoa ơi, Nam ơi …
- Dùng các danh từ chỉ quan hệ gia đình thân thuộc : cô ,dì, cậu ,mợ, chú, bác, cháu, em, nó …
THẢO LUẬN NHÓM
3/ Trong tiếng Việt, xưng hô thường tuân theo phương châm “xưng khiêm”, “hô tôn”. Em hiểu phương châm đó như thế nào? Cho ví dụ minh họa.
“Xưng khiêm” là xưng hô một cách khiêm nhường
trong hội thoại. “Hô tôn” là gọi người đối thoại một
cách tôn kính.
“Xưng khiêm, hô tôn” trong Tiếng Việt xưa và nay
Hạ thần
Bần sĩ
Bần tăng
Thảo dân
…
Bệ hạ
Tướng quân
Ngài
Chàng
…
Em
Con
Cháu
…
Ngài
Bác
Ông
Anh
…
THẢO LUẬN NHÓM
Vì sao trong tiếngViệt, khi giao tiếp, người nói phải hết sức chú ý đến sự lựa chọn từ ngữ xưng hô?
- Các từ xưng hô trong tiếng Việt có qui ước sử dụng chặt chẽ. Khi giao tiếp, cần chú ý lựa chọn từ xưng hô thích hợp. Xưng hô không đúng, dễ bị coi là người vô lễ, thiếu văn hóa.
- Trong hội thoại, do những tình huống giao tiếp khác nhau, và do mối quan hệ khác nhau của mỗi người giao tiếp, ta có thể lựa chọn từ ngữ xưng hô thích hợp để đạt hiệu quả giao tiếp tối ưu. Đặc biệt là trong các tình huống giao tiếp có tính chất nghi thức.
- Trong hội thoại, tùy theo mối quan hệ giữa những người giao tiếp mà có cách xưng hô khác nhau.
2. Cách sử dụng từ ngữ xưng hô trong hội thoại

TIẾT 101 : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT

II. XƯNG HÔ TRONG HỘI THOẠI :
I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI :
III. CÁC DẪN TRỰC TIẾP VÀ GIÁN TIẾP :
Phân biệt giữa cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp?
III. CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
Dẫn trực tiếp là dẫn nguyên lời của ai đó hoặc nhân vật. Nó được đặt trong dấu ngoặc kép hoặc gạch đầu dòng (khi đối thoại). Trước lời dẫn thường có dấu hai chấm.
Dẫn gián tiếp là thuật lại lời hoặc ý của ai đó hoặc nhân vật, không giữ nguyên văn, không được đặt trong dấu ngoặc kép.
Khi chuyển cách dẫn trực tiếp sang cách dẫn gián tiếp cần phải tuân thủ các bước sau:
- Bỏ dấu ngoặc kép và dấu hai chấm. Thay đổi lời đối thoại.
- Một số trường hợp cần chuyển chủ ngữ ở lời dẫn trực tiếp sang một ngôi thích hợp.
- Thay đổi các từ định vị thời gian.
Cả hai cách dẫn đều có thể thêm từ “rằng” hoặc “là” để ngăn cách phần được dẫn cới phần lời của người dẫn.
BT: Hãy chuyển lời đối thoại trong đoạn trích sau thành LDGT.
Phân tích những thay đổi về từ ngữ trong LDGT tiếp so với lời
đối thoại .


Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh, cả thủy lẫn
bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho
vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và
hỏi:
- Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự.
Mưu đánh và giữ,cơ được hay thua,tiên sinh nghĩ như thế nào?
Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã.
Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu
hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa
công đi ra chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh
sẽ bị dẹp tan. (Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)




Vua Quang Trung tự mình
đốc suất đại binh, cả thủy
lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29
đến Nghệ An, vua Quang
Trung cho vời người cống sĩ
ở huyện La Sơn là Nguyễn
Thiếp vào dinh và hỏi:
- Quân Thanh sang đánh,
tôi sắp đem binh ra
chống cự.Mưu đánh và giữ,
cơ được hay thua,tiên sinh
nghĩ như thế nào ?

Vua Quang Trung hỏi Nguyễn Thiếp là quân Thanh sang đánh , nếu nhà vua đem binh ra chống cự thì khả năng thắng hay thua như thế nào .


Thiếp nói:
- Bây giờ trong nước
trống không lòng người
tan rã. Quân Thanh ở xa
tới đây không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Chúa công đi ra chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.

Nguyễn Thiếp trả lời
rằng bấy giờ trong nước
trống không, lòng người
tan rã, quân Thanh ở xa
tới, không biết tình hình
quân ta yếu hay mạnh ,
không hiểu rõ thế nên
đánh nên giữ ra sao
vua Quang Trung ra Bắc
không quá mười ngày
quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
? Nối nội dung ở cột A với nội dung ở cột B để có được nhận định đúng về các phương châm hội thoại?
Ô cửa bí mật
Lời nói, chẳng mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
6
6
Một câu ca dao VN
1
2
4
6
3
5
0
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
.
GIờ HọC ĐếN ĐÂY Đã KếT THúC
XIN CHÂN THàNH CảM ƠN
CáC THầY CÔ GIáO Và CáC EM