Bài 14. Người kể chuyện trong văn bản tự sự

Nhiệt liệt chào mừng thầy cô về
dự giờ ngữ văn -lớp 9a.






Người dạy: Nguyễn Thị Thuỳ Linh

Kiểm tra bài cũ
Tự sự là gì ? Yếu tố then chốt trong văn bản tự sự ? Trong văn tự sự thường sử dụng ngôi kể nào ?
-Tự sự (kể chuyện) là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa.
-Yếu tố then chốt trong văn tự sự là nhân vật và sự việc.
-Trong văn tự sự thường sử dụng ngôi kể thứ nhất và ngôi kể thứ ba.
Chỉ ra sự khác biệt của hai ngôi kể ?
Ngôi kể thứ nhất
Ngôi kể thứ ba
-Người kể xuất hiện trực tiếp xưng "tôi".
- Người kể giấu mình, thường gọi bằng tên cuả các nhân vật.
- Người kể có thể kể trực tiếp những gì mình nghe, mình thấy, mình trải qua, có thể trực tiếp nói ra cảm tưởng ý nghĩ của mình.
- Người kể có thể kể linh hoạt, tự do những gì diễn ra với nhân vật.
Ngữ văn -bài 14-tiết 70
người kể chuyện trong văn bản tự sự.
I.Thế nào là người kể chuyện
trongvăn bản tự sự.
1. Ví dụ và nhận xét.
Ví dụ 1.
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
- Chào anh. - Đến bậu cửa, bỗng nhà hoạ sĩ già quay lại chụp lấy tay người thanh niên lắc mạnh. - Chắc chắn rồi tôi sẽ trở lại. Tôi ở với anh ít hôm được chứ ?
Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh- những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy
- Chào anh.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa pa).

- Nội dung: Kể về phút chia tay giữa người hoạ sĩ già, cô gái và anh thanh niên.
Người kể: Không xuất hiện trực tiếp, không phải là một trong ba nhân vật được nói tới.

-Ví dụ 2:
Xe chạy chầm chậm.Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại. Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bấy giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái nhìn hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp vào đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng.
(Nguyên Hồng- Trong lòng mẹ)

- Nội dung: Kể lại giây phút Hồng gặp lại mẹ sau những ngày xa cách.
- Người kể: Nhân vật "tôi"- bé Hồng.
Ngữ văn - bài 14-tiết 70
người kể chuyện trong văn bản tự sự

I.Thế nào là người kể chuyện
trong văn bản tự sự?
1. Ví dụ và nhận xét.
=> Người kể chuyện trong văn bản tự sự là người đứng ra kể câu chuyện trong tác phẩm.
2. Kết luận.
Ngữ văn - bài 14-tiết 70
người kể chuyện trong văn bản tự sự

I.Thế nào là người kể chuyện
trong văn bản tự sự?
II. Vai trò của người kể chuyện
trong văn bản tự sự.
1. Ví dụ và nhận xét.
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
-Chào anh. - Đến bậu cửa, bỗng nhà hoạ sĩ già quay lại chụp lấy tay người thanh niên lắc mạnh. - Chắc chắn rồi tôi sẽ trở lại. Tôi ở với anh ít hôm được chứ ?
Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh- những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy.
-Chào anh.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa pa).

-Người kể chuyện giấu mình, không phải là một trong ba nhân vật được nói tới.
-Ngôi kể thứ ba.
*Đóng vai nhân vật anh thanh niên:
.Cuộc trò chuyện diễn ra vui vẻ, cứ cuốn tôi mãi. Chẳng mấy khi được nói chuyện với người dưới xuôi, vì thế mà tôi cứ muốn nói nhiều nữa cho thỏa cái sự "thèm người" của mình.
- Trời ơi, chỉ còn năm phút !
Tôi giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Tôi vội chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. ở trong nhà, ông họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
-Ô! cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Tôi vừa vào, kêu lên một cách ngốc nghếch. Để người con gái khỏi trở lại bàn, tôi lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách đến trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
" Chào anh". - Đến bậu cửa, bỗng nhà họa sĩ già quay lại chụp lấy tay tôi lắc mạnh: "Chắc chắn tôi sẽ trở lại. Tôi ở với anh ít hôm được chứ ?". Tôi đáp lại bằng một nụ cười sung sướng và hạnh phúc.
Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho tôi nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt tôi- những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy. Cô khẽ nói: "Chào anh".
Cử chỉ và lời nói nhẹ nhàng, tình cảm của cô gái làm tôi thần người nhưng lại vô cùng hạnh phúc bởi vì tôi- một người cô độc nhất thế gian đã có thêm những người bạn tuyệt vời.


=> Người kể chuyện, ngôi kể, lời kể có mối quan hệ gắn bó khăng khít, phụ thuộc lẫn nhau. Ngôi kể ? Người kể ? Lời kể.
-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
- Chào anh. - Đến bậu cửa, bỗng nhà hoạ sĩ già quay lại chụp lấy tay người thanh niên lắc mạnh. - Chắc chắn rồi tôi sẽ trở lại. Tôi ở với anh ít hôm được chứ?
Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh - những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy.
- Chào anh.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa pa).

=> Người kể chuyện giấu mình nhưng có mặt khắp mọi nơi trong văn bản. Người kể này dường như biết hết mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật.
Ngữ văn - bài 14-tiết 70
người kể chuyện trong văn bản tự sự

I.Thế nào là người kể chuyện
trong văn bản tự sự?
II. Vai trò của người kể chuyện
trong văn bản tự sự.
- Trong văn bản tự sự, ngoại hình thức kể chuyện theo ngôi thứ nhất (xưng " tôi" ) còn có hình thức kể chuyện theo ngôi thứ ba. Đó là người kể chuyện giấu mình nhưng có mặt ở khắp mọi nơi trong văn bản. Người kể này dường như biết hết mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật.


1. Ví dụ và nhận xét.
-Căn cứ vào:
+Người kể chuyện: không xuất hiện trong đoạn văn, tức là đứng bên ngoài quan sát, miêu tả, suy ngẫm, liên tưởng, tưởng tượng để "hóa thân vào nhân vật".
+Các đối tượng được miêu tả một cách khách quan: ba nhân vật và những suy nghĩ , hành động của ba nhân vật ấy; quan hệ của ba nhân vật trong phút chia tay.

Ngữ văn - bài 14-tiết 70
người kể chuyện trong văn bản tự sự

I.Thế nào là người kể chuyện
trong văn bản tự sự?
II. Vai trò của người kể chuyện
trong văn bản tự sự.
1. Ví dụ và nhận xét.
"-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn.".
=> Người kể chuyện giới thiệu nhân vật và tình huống ( phút chia tay giữa ba người: ông hoạ sĩ già, cô kĩ sư và anh thanh niên).
. " Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi".
=> Người kể chuyện miêu tả nhân vật.
Ngữ văn - bài 14-tiết 70
người kể chuyện trong văn bản tự sự

I.Thế nào là người kể chuyện
trong văn bản tự sự?
II. Vai trò của người kể chuyện
trong văn bản tự sự.
1. Ví dụ và nhận xét.
. "Mây bị nắng xua, cuộn tròn lại từng cục, lăn trên các vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn cả vào gầm xe".
=> Người kể chuyện miêu tả cảnh.
. " giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ".
. " những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy".
=> Người kể chuyện đưa ra nhận xét đánh giá ( nhập vai vào anh thanh niên để nói hộ suy nghĩ và tình cảm của anh).
Ngữ văn - bài 14-tiết 70
người kể chuyện trong văn bản tự sự

I.Thế nào là người kể chuyện
trong văn bản tự sự?
II. Vai trò của người kể chuyện
trong văn bản tự sự.
1. Ví dụ và nhận xét.
=> Người kể chuyện có vai trò dẫn dắt người đọc đi vào câu chuyện: giơí thiệu nhân vật và tình huống, tả người và tả cảnh, đưa ra các nhận xét, đánh giá về những điều được kể.
Ngữ văn - bài 14-tiết 70
người kể chuyện trong văn bản tự sự

I.Thế nào là người kể chuyện
trong văn bản tự sự ?
II. Vai trò của người kể chuyện
trong văn bản tự sự.
1. Ví dụ và nhận xét.
- Người kể chuyện có vai trò dẫn dắt người đọc đi vào câu chuyện: giơí thiệu nhân vật và tình huống, tả người và tả cảnh, đưa ra các nhận xét, đánh giá về những điều được kể.
- Trong văn bản tự sự, ngoài hình thức kể chuyện theo ngôi thứ nhất (xưng " tôi" ) còn có hình thức kể chuyện theo ngôi thứ ba. Đó là người kể chuyện giấu mình nhưng có mặt ở khắp mọi nơi trong văn bản. Người kể này dường như biết hết mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật.
2. Ghi nhớ.
Ngữ văn - bài 14-tiết 70
người kể chuyện trong văn bản tự sự

I.Thế nào là người kể chuyện
trong văn bản tự sự ?
II. Vai trò của người kể chuyện
trong văn bản tự sự.
III. Luyện tập.
1.Bài tập 1.
Xe chạy chầm chậm.Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại. Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi ! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bấy giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái nhìn hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc ? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp vào đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng.
(Nguyên Hồng- Trong lòng mẹ)

Thảo luận: Ưu điểm và hạn chế của ngôi kể thứ nhất với ngôi kể thứ ba .
Ưu điểm
Hạn chế
-Miêu tả được những cảm xúc , tâm tư, tình cảm, diễn biến tâm tí phức tạp đang diễn ra trong tâm hồn nhân vật "Tôi".
-Không miêu tả được những diễn biến nội tâm của nhân vật " người mẹ", khó tạo ra cái nhìn nhiều chiều, do đó dễ gây cảm giác đơn điệu trong giọng văn trần thuật.
Ngữ văn - bài 14-tiết 70
người kể chuyện trong văn bản tự sự

I.Thế nào là người kể chuyện
trong văn bản tự sự ?
II. Vai trò của người kể chuyện
trong văn bản tự sự.
III. Luyện tập.
1.Bài tập 1.
2. Bài tập 2.
...Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy
sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn:
- Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho !
- Tha này ! Tha này !
Vừa nói, hắn vừa bịch vào ngực chị luôn mấy bịch rồi lại sấn đến để
trói anh Dậu.
Hình như tức quá không thể chịu được, chị Dậu liều mạng cự lại:
- Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ !
Cai lệ tát vào mặt chi một cái đành bốp, rồi hắn cứ nhảy vào anh Dậu.
Chị Dậu nghiến hai hàm răng:
- Mày đánh ngay chồng bà đi, bà cho mày xem !
Rồi chị túm lấy cổ hắn ấn dúi ra cửa.

* Em hãy thay lời nhân vật chị Dậu kể lại đoạn chị đánh lại cai lệ.
* Đoạn văn tham khảo:
...Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ nhà tôi. Tim tôi thắt lại, hắn mà trói thì nhà tôi làm sao sống nổi đây ? Tôi vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn:
- Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho !
- Tha này ! Tha này !
Vừa nói, hắn vừa bịch vào ngực tôi luôn mấy bịch rồi lại sấn đến để trói anh Dậu. Tôi đau điếng cả người. Cơn tức giận sôi trào không thể chịu được, tôi liều mạng cự lại:
- Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ !
Tôi sấn đến túm lấy tay hắn đẩy ra. Tức thì hắn tát vào mặt tôi một cái đánh bốp, rồi hắn cứ nhảy vào anh Dậu. Tôi nghiến hai hàm răng:
- Mày đánh ngay chồng bà đi, bà cho mày xem !
Rồi tôi túm lấy cổ hắn ấn dúi ra cửa. Lúc này tôi mới thấy rõ bộ mặt thật của hắn. Rõ là quân vô dụng, hèn hạ chỉ cậy cường quyền bạo lực mà ức hiếp những người dân khốn cùng như vợ chồng tôi. Tôi phải đánh cho hắn một trận mới hả giận.

Ngữ văn - bài 14-tiết 70
người kể chuyện trong văn bản tự sự

I.Thế nào là người kể chuyện
trong văn bản tự sự?
II. Vai trò của người kể chuyện
trong văn bản tự sự.
III. Luyện tập.
1.Bài tập 1.
2. Bài tập 2.
3. Bài tập 3.
Cho đoạn văn sau:
Ngày nào cũng vậy, suốt buổi tôi chui vào trong cùng hang, hì hục đào đất để khoét một cái ổ lớn làm thành một cái giường ngủ sang trọng. Rồi cũng lo xa như các cụ già trong họ hàng dế, tôi đào hang sâu sang hai ngả làm những con đường tắt, những cửa sau, những ngách thượng, phòng khi gặp việc nguy hiểm, có thể thoát thân ra lối khác được.
(Tô Hoài- Dế Mèn phiêu lưu kí)
Xác định người kể chuyện, vai trò của người kể chuyện ,ngôi kể ?

Hãy thay đổi ngôi kể trong đoạn văn sang ngôi thứ ba ?



Hướng dẫn về nhà


Học thuộc ghi nhớ, nắm được vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự.
-Tìm trong các văn bản đã học những câu văn làm rõ vai trò của người kể chuyện.
- Luyện kĩ năng thay đổi ngôi kể, lời kể cho phù hợp với yêu cầu của đề.
- Soạn bài : "Ôn tập Tập làm văn".