Bài 14. Người kể chuyện trong văn bản tự sự

GV thực hiện: Chu Thị Thanh Hà
Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo và học sinh
về dự giờ Ngữ văn
Kiểm tra bài cũ:
Nhận xét về ngôi kể trong đoạn văn sau:
“… Tôi hãy còn nhớ buổi chiều hôm đó - buổi chiều sau một ngày mưa rừng, giọt mưa còn đọng trên lá, rừng sáng lấp lánh. Đang ngồi làm việc dưới tấm ni lông nóc, tôi bỗng nghe tiếng kêu. Từ con đường mòn chạy lẫn trong rừng sâu, anh hớt hải chạy về, tay cầm khúc ngà đưa lên khoe với tôi. Mặt anh hớn hở như một đứa trẻ được quà ”.
Chiếc lược ngà - Nguyễn Quang Sáng
Tiết 70
Người kể chuyện trong văn bản tự sự
I.Vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự:
1: Ví dụ:
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đến chỗ bác già.
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
- Chào anh. - Đến bậu cửa, bỗng nhà hoạ sĩ già quay lại chụp lấy tay người thanh niên lắc mạnh. - Chắc chắn rôì tôi sẽ trở lại. Tôi ở với anh ít hôm được chứ ?
Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh - những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy.
- Chào anh .
“Lặng lẽ Sa Pa”- Nguyễn Thành Long.
2. Nhận xét :
a/ Đoạn trích kể về phút chia tay giữa người hoạ sĩ già, cô gái và anh thanh niên.
b/ Người kể chuyện không phải là một trong ba nhân vật được nói tới.
Người kể chuyện ở đây là vô nhân xưng
Kể theo ngôi thứ ba - người kể giấu mình.
Nếu người kể là nhân vật trong truyện thì ngôi kể và lời văn phải thay đổi.
c/ Những câu nói này là của người kể chuyện nói về anh thanh niên và suy nghĩ của anh thanh niên.
d/ - Căn cứ vào chủ thể đứng ra kể câu chuyện, đối tượng được miêu tả, ngôi kể, điểm nhìn và lời văn có thể thấy người kể chuyện ở đây giấu mặt nhưng có mặt ở khắp mọi nơi trong văn bản.
Người kể chuyện dường như thấy mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật.
 Người kể chuyện có vai trò dẫn dắt người đọc đi vào câu chuyện: giới thiệu, tả người, tả cảnh, nhận xét, đánh giá về những điều được kể .
2. Ghi nhớ:
* Trong văn bản tự sự, ngoài hình thức kể chuyện theo ngôi thứ nhất xưng “tôi” còn có hình thức kể chuyện theo ngôi thứ ba. Đó là người kể chuyện giấu mình nhưng có mặt khắp nơi trong văn bản. Người kể này dường như biết hết mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật.
* Người kể chuyện có vai trò dẫn dắt người đọc đi vào câu chuyện: giới thiệu nhân vật và tình huống, tả người và cảnh vật, đưa ra các nhận xét, đánh giá về những điều được kể.
II. Luyện tập:
Bài 1: Đọc đoạn trích
Xe chạy chầm chậm… Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại. mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi ! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bấy giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc ? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp bao lâu đã mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
TRAO ĐỔI - THẢO LUẬN
So với đoạn trích ở mục 1, cách kể của đoạn trích này có gì khác ?
Người kể chuyện trong văn bản là nhân vật “tôi” ngôi thứ nhất - chú bé – trong cuộc gặp gỡ với mẹ mình sau những ngày xa cách.
Ngôi kể này giúp người đọc dễ đi sâu vào tâm tư, tình cảm, miêu tả được những diễn biến tâm lý phức tạp đang diễn ra trong lòng nhân vật “tôi”
Hạn chế: trong việc miêu tả bao quát các đối tượng khách quan, khó tạo ra cái nhìn nhiều chiều, do đó dễ gây sự đơn điệu trong giọng văn trần thuật.
Bài 2: Chọn một trong ba nhân vật người hoạ sĩ già, anh thanh niên hoặc cô kĩ sư nông nghiệp là người kể chuyện sau đó chuyển đoạn văn trích ở mục I thành một đoạn khác, sao cho nhân vật, sự kiện, lời văn và cách kể phù hợp với ngôi thứ nhất.
Ngôi kể : ngôi thứ nhất “tôi”
VÍ DỤ:

Chúng tôi đang nói chuyện. Bỗng anh thanh niên giật mình nói to :
- Trời ơi chỉ còn có năm phút ! Giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào , tay cầm một cái làn. Bác hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy, tôi cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
Anh thanh niên vừa vào kêu lên: Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này. Anh lấy chiếc khăn tay vo tròn cặp giưã cuốn sách trả lại cho tôi. Tôi ngượng ngùng nhận lại chiếc khăn và quay vội đi. Bác hoạ sĩ già từ biệt anh, nắm tay lắc mạnh và nói : “Chắc chắn tôi sẽ trở lại”.
Tôi từ biệt, chìa tay cho anh nắm, cẩn trọng rõ ràng như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Tôi nhìn thẳng vào mắt anh, cái nhìn chất chứa sự hàm ơn và cảm phục, vì biết rằng khó có thể gặp lại anh lần nữa.
Củng cố:

- Vai trò của ngưòi kể chuyện trong văn bản tự sự
- Ngôi kể thứ nhất, ngôi kể thứ ba.


Hướng dẫn học ở nhà:
Hoàn thiện bài tập
Chuẩn bị bài : Chiếc lược ngà
Đóng vai Thu kể lại đoạn truyện Thu không nhận cha.