Bài 14. Người kể chuyện trong văn bản tự sự

Chào mừng quí cô đến tham dự chuyên đề Ngữ văn 9
GV thực hiện: Lê Loan
TIẾT 70: Đọc thêm
NGƯỜI KỂ CHUYỆN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM:
Vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự:
a . So sánh cách kể chuyện của hai đoạn trích:
Đoạn trích trong “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long (Sgk/192)
- Đoạn trích trong “Trong lòng mẹ” của Nguyên Hồng . (Sgk/193).
Trời ơi, chỉ còn năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra phía sau nhà, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn .Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô, cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
- Chào anh. Đến bậu cửa, bỗng nhà họa sĩ già quay lại chụp lấy tay người thanh niên lắc mạnh.- Chắc chắn rồi tôi sẽ trở lại. Tôi ở với anh ít hôm được chứ?
Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng như người ta cho nhau cái gì đó chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh - những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy.
- Chào anh. (Lặng lẽ Sa Pa- Nguyễn Thành Long)

Xe chạy chầm chậm…Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại. Mẹ tôi vừa kéo tay tôi vừa xoa đầu tôi hỏi,thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bấy giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc?Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp vào đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng (Trong lòng mẹ- Nguyên Hồng)
THẢO LUẬN NHÓM: 5 phút.
Hãy đọc kĩ hai đoạn trích rồi vui lòng trao đổi để trả lời các câu hỏi sau:
1. Các đoạn trích kể về việc gì? Ai là người kể chuyện? Người kể chuyện sử dụng ngôi thứ mấy? Dấu hiệu để nhận biết ngôi kể? Tác dụng của những ngôi kể ấy?
Vậy em hiểu như thế nào về người kể chuyện?
2. Theo em người kể chuyện có vai trò như thế nào trong văn bản tự sự?
3. So sánh xem hai ngôi kể trên có những ưu điểm, nhược điểm gì?
…Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại. Mẹ tôi vừa kéo tay tôi vừa xoa đầu tôi hỏi,thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo

-Trời ơi, chỉ còn năm phút!
Chính là anh thanh niên
giật mình nói to, giọng cười
nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy
ra phía sau nhà, rồi trở vào
liền, tay cầm một cái làn
Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng
dậy. Cô gái cũng đứng lên,
đặt lại chiếc ghế, thong thả
đi đến chỗ bác già
Tôi liếc nhìn đông hồ và thốt lên vì tiếc rẻ:
Trời ơi, chỉ còn năm phút! Chợt nhớ ra mình cần một món quà gì đó tặng cho mọi người.Tôi liền ra sau nhà chọn mấy chục quả trứng gà tươi,xếp cẩn thận vào một chiếc làn và xách lên nhà.Lúc đó tôi thấy ông họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến bên ông họa sĩ.
b. Kết luận:
Người kể chuyện là người đứng ra kể câu chuyện đó. Có thể lựa chọn ngôi kể thứ nhất hoặc thứ ba.
- Người kể chuyện có vai trò rất quan trọng.
2. Ghi nhớ: Sgk/ 193
? Xác định ngôi kể và cho biết dấu hiệu để nhận biết ngôi kể đó? Nêu vai trò của ngôi kể trong mỗi đoạn văn?
Nhìn cảnh ấy, bà con xung quanh có người không cầm được nước mắt, còn tôi tôi bỗng thấy khó thở như có bàn tay ai nắm lấy trái tim tôi. Tôi bỗng nảy ra ý nghĩ, muốn bảo anh ở lại vài hôm. Nhưng thật khó,chúng tôi chưa biết mình sẽ đi tập kết hay ở lại. (Chiếc lược ngà- Nguyễn Quang Sáng)
Ông Hai đi mãi đến sẩm tối mới về. Cái mặt buồn thỉu mọi ngày bỗng tươi vui, rạng rỡ hẳn lên. Mồm bỏm bẻm nhai trầu, cặp mắt hung đỏ hấp háy…(Làng- Kim Lân)
II. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP:
Bài tập 2b sgk/194: Kể lại đoạn trích “Lặng lẽ Sa Pa”sgk/192 theo ngôi thứ nhất.(chọn một trong ba nhân vật để kể chuyện)
* VD: Anh thanh niên kể chuyện.
Tôi liếc nhìn đông hồ và thốt lên vì tiếc rẻ:
Trời ơi, chỉ còn năm phút! Chợt nhớ ra mình cần một món quà gì đó tặng cho mọi người.Tôi liền ra sau nhà chọn mấy chục quả trứng gà tươi,xếp cẩn thận vào một chiếc làn và xách lên nhà.Lúc đó tôi thấy ông họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến bên ông họa sĩ.
Tôi chợt nhìn thấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tôi đang đọc dở trên bàn, có lẽ là của cô ấy. Tôi vội nhắc :
Ô, cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Để cô gái khỏi trở lại bàn, tôi với lấy chiếc khăn đưa cho cô gái. Cô ấy mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
Đến bậu cửa, bỗng nhà họa sĩ già quay lại chụp lấy tay tôi lắc mạnh, giọng thân mật :
- Chào anh. Chắc chắn rồi tôi sẽ trở lại. Tôi ở với anh ít hôm được chứ?
Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho tôi nắm, tôi cảm nhận cô đang muốn cho tôi cái gì đó chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt tôi có vẻ bối rối. Tôi chợt nghĩ có lẽ những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy.
- Chào anh. Cô ấy nói.

Theo em, khi xây dựng một văn bản tự sự những việc cơ bản em cần làm là gì?
Lựa chọn ngôi kể phù hợp
Xây dựng nhân vật, sự việc
C. Xây dựng lời văn, đoạn văn
D. Kể chuyện tưởng tượng
Đ. Xây dựng thứ tự kể
E. Kể chuyện đời thường


? Vì sao phải lựa chọn ngôi kể phù hợp?




Gợi ý: Để thể hiện ý đồ của tác giả: muốn làm cho làm cho câu chuyện sinh động, hấp dẫn mang tính khách quan…chọn ngôi thứ ba; muốn cho câu chuyện được kể chân thật, diễn tả cụ thể và sâu sắc diễn biến nội tâm nhân vật … thì chọn ngôi thứ nhất.

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ.
Tìm hiểu thêm về người kể và vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự
Soạn bài “ Chiếc lược ngà”
- Học bài “ Lặng lẽ Sa Pa” và ôn tập theo đề cương.
XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN QUÍ CÔ VÀ CÁC EM