Bài 14. Dấu ngoặc kép

Giáo viên thực hiện:
Lưu Thị Huê
giờ ngữ văn lớp 8a
nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự
Viết một câu văn có sử dụng dấu ngoặc đơn và nêu tác dụng của dấu ngoặc đơn em vừa dùng?
Kiểm tra bài cũ
* Ví dụ:
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
a, Thánh Găng-đi có một phương châm : "Chinh phục được mọi người ai cũng cho là khó , nhưng tạo được tình thương , lòng nhân đạo, sự thông cảm giữa con người với con người lại càng khó hơn ".
( Theo Lâm Ngữ Đường , Tinh hoa xử thế )
b, Nhìn từ xa , cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng , nhưng thực ra " dải lụa" ấy nặng tói 17 nghìn tấn!
( Thúy Lan, Cầu Long Biên- chứng nhân lịch sử)
c, Tre với người như thế đã mấy nghìn năm. Một thế kỉ " văn minh" , "khai hóa" của thực dân cũng không làm ra được tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người.
( Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
d, Hàng loạt vở kịch như "Tay người đàn bà" , "Giác ngộ", "Bên kia sông Đuống",...ra đợi.
(Ngữ văn 7, tập hai )
* Ví dụ:
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
a, Thánh Găng-đi có một phương châm : "Chinh phục được mọi người ai cũng cho là khó , nhưng tạo được tình thương , lòng nhân đạo, sự thông cảm giữa con người với con người lại càng khó hơn ".
(Theo Lâm Ngữ Đường , Tinh hoa xử thế)
* Ví dụ:
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
b, Nhìn từ xa , cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng, nhưng thực ra " dải lụa" ấy nặng tới 17 nghìn tấn!
(Thúy Lan, Cầu Long Biên- chứng nhân lịch sử)
* Ví dụ:
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
c, Tre với người như thế đã mấy nghìn năm. Một thế kỉ " văn minh" , "khai hóa" của thực dân cũng không làm ra được tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người.
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
* Ví dụ:
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
d, Hàng loạt vở kịch như "Tay người đàn bà" , "Giác ngộ", "Bên kia sông Đuống",...ra đợi.
(Ngữ văn 7, tập hai)
* Ghi nhớ
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Dấu ngoặc kép dùng để:
- Đánh dấu từ ngữ, câu, đoạn dẫn trực tiếp;
- Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc hay có hàm ý mỉa mai;
- Đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san, . được dẫn.
* Bài tập
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Bài 1: Cho biết cách dùng dấu ngoặc kép ở các câu sau dùng đúng hay sai? Vì sao?
a. Các cụ xưa nói: "Đi một ngày đàng, học một sàng khôn" quả là đúng.
b. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: "Người chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành".
? Đúng, vì nó dùng để dẫn lời nói trực tiếp.
? Sai, vì đây là lời dẫn gián tiếp.
* Bài tập
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Bài 2: Cách đánh dấu tên tác phẩm ở câu sau có đúng
không ? Hãy giải thích rõ?
Qua đoạn trích Trong lòng mẹ hãy chứng minh rằng văn Nguyên Hồng giàu chất trữ tình.
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Bài 1 (Sgk trang 142): Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau:
a) Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: "A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?"
(Nam Cao, Lão Hạc)
b) Kết cục, anh chàng "hầu cận ông lí" yếu hơn chị chàng con mọn, hắn bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
c) Hai tiếng "em bé" mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ, quả nhiên đã xoắn chặt lấy tâm can tôi như ý cô tôi muốn.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
d) Trước năm 1914, họ chỉ là những tên da đen bẩn thỉu, những tên "An-nam-mít" bẩn thỉu, giỏi lắm thì cũng chỉ biết kéo xe tay và ăn đòn của các quan cai trị nhà ta. ấy thế mà cuộc chiến tranh vui tươi vừa bùng nổ, thì lập tức họ biến thành những đứa "con yêu", những người "bạn hiền" của các quan cai trị phụ mẫu nhân hậu, thậm chí của cả các quan toàn quyền lớn, toàn quyền bé nữa. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là "chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do".
(Nguyễn ái Quốc, Thuế máu)
e) Nguyễn Du đã thuật lại cảnh Hồ Tôn Hiến nghe đàn:
Nghe càng đắm, ngắm càng say,
Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình.
Cái thứ "mặt sắt" mà "ngây vì tình" ấy quả không lấy gì làm đẹp!
(Hoài Thanh, trong Tập nghị luận và phê bình văn học, tập I)
Nhóm 1:
Nhóm 2:
Nhóm 3:
Nhóm 4:
Nhóm 5:
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Đáp án:
a) Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: "A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?"
(Nam Cao, Lão Hạc)

Câu nói được dẫn trực tiếp. Đây là những câu nói mà lão Hạc tưởng như là con chó vàng muốn nói với lão.

Bài 1 (Sgk trang 142): Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau:
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Đáp án:
Từ ngữ được dùng với hàm ý mỉa mai: Một anh chàng được coi là "hầu cận ông Lí" mà bị một người dần bà đang nuôi con mọn túm tóc lẳng ngã nhào ra thềm.

Bài 1 (Sgk trang 142): Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau:
b) Kết cục, anh chàng "hầu cận ông lí" yếu hơn chị chàng con mọn, hắn bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Đáp án:
Từ ngữ được dẫn trực tiếp, dẫn lại lời của người khác.

Bài 1 (Sgk trang 142): Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau:
c) Hai tiếng "em bé" mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ, quả nhiên đã xoắn chặt lấy tâm can tôi như ý cô tôi muốn.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Đáp án:
Từ ngữ được dẫn trực tiếp và cũng có hàm ý mỉa mai.

Bài 1 (Sgk trang 142): Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau:
d) Trước năm 1914, họ chỉ là những tên da đen bẩn thỉu, những tên "An-nam-mít" bẩn thỉu, giỏi lắm thì cũng chỉ biết kéo xe tay và ăn đòn của các quan cai trị nhà ta. ấy thế mà cuộc chiến tranh vui tươi vừa bùng nổ, thì lập tức họ biến thành những đứa "con yêu", những người "bạn hiền" của các quan cai trị phụ mấu nhân hậu, thậm chí của cả các quan toàn quyền lớn, toàn quyền bé nữa. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là "chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do".
(Nguyễn ái Quốc, Thuế máu)

Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Đáp án:
Từ ngữ được dẫn trực tiếp. "Mặt sắt", "ngây vì tình" được dẫn lại từ hai câu thơ của Nguyễn Du. Hai câu thơ này cũng được dẫn trực tiếp, nhưng khi dẫn thơ người ta ít khi đặt phần dẫn vào trong dấu ngoặc kép.
Bài 1 (Sgk trang 142): Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau:
e) Nguyễn Du đã thuật lại cảnh Hồ Tôn Hiến nghe đàn:
Nghe càng đắm, ngắm càng say,
Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình.
Cái thứ "mặt sắt" mà "ngây vì tình" ấy quả không lấy gì làm đẹp!
(Hoài Thanh, trong Tập nghị luận và phên bình văn học, tập I)
Bài 2 (Sgk trang 150) : Hãy đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết) trong những đoạn trích sau và giải thích lí do.
a) Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo
- Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là cá tươi?
Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ tươi đi.
(Theo Treo biển)
b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu.
(Theo Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)
c) Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi cao trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào...
(Theo Nam Cao, Lão Hạc)
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Bài 2 (Sgk trang 143) : Hãy đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết) trong những đoạn trích sau và giải thích lí do.
a) Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo:
- Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là "cá tươi"?
Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ "tươi" đi.
(Theo Treo biển)
b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu.
(Theo Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)
c) Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi cao trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào...
(Theo Nam Cao, Lão Hạc)
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Bài 2 (Sgk trang 143) : Hãy đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết) trong những đoạn trích sau và giải thích lí do.
a) Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo:
- Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là "cá tươi"?
Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ "tươi" đi.
(Theo Treo biển)
b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê:"Cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu".
(Theo Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)
c) Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi cao trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào...
(Theo Nam Cao, Lão Hạc)
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Bài 2 (Sgk trang 143) : Hãy đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết) trong những đoạn trích sau và giải thích lí do.
a) Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo:
- Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là "cá tươi"?
Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ "tươi" đi.
(Theo Treo biển)
b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê: "Cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu".
(Theo Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)
c) Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi cao trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn: "Đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào..."
(Theo Nam Cao, Lão Hạc)
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Bài 3 (Sgk trang 143) : Vì sao hai câu sau đây có ý nghĩa giống nhau mà dùng các dấu câu khác nhau?
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
a, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói : "Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do , đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành."



b, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói Người chỉ có một sự ham muốn , ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.
? Dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép để đánh dấu lời dẫn trực tiếp, dẫn nguyên văn lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
? Không dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép như ở trên vì câu nói không được dẫn nguyên văn (lời dẫn gián tiếp).
Bài 4 (Sgk trang 144) : Viết một đoạn văn thuyết minh ngắn có sử dụng dấu ngoặc đơn ,dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. Giải thích công dụng của nó:
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Đoạn văn :
Con trâu là người bạn gần gũi và thân thiết của người nông dân. Con trâu giúp người nông dân trong công việc đồng áng. Trâu kéo cày bừa, trục lúa, chở xe...Người nông dân coi " Con trâu là đầu cơ nghiệp", là tài sản to lớn trong mỗi gia đình. Cũng vì thế người nông dân đối với con trâu như với người bạn thân :
" Trâu ơi ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta..."
( Ca dao)
Ngày nay cuộc sống có nhiều thay đổi, nhưng con trâu vẫn mãi mãi là hình ảnh của mỗi làng quê Việt Nam.

- Công dụng: -dấu ngoặc kép dùng để đánh dấu lời dẫn trực tiếp.
-dấu hai chấm dùng để báo trước lời dẫn trực tiếp.
-dấu ngoặc đơn dùng để chú thích tên tác phẩm được dẫn.
Bài 5 (Sgk trang 144) : Tìm những trường hợp có sử dụng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc kép trong một bài học ở sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập một và giải thích công dụng của chúng.
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Tiết 53: Dấu ngoặc kép
Công dụng của dấu ngoặc kép
Đánh dấu từ
ngữ, câu, đoạn
dẫn trực tiếp.
Đánh dấu từ
ngữ được hiểu
theo nghĩa đặc
biệt hay có
ý mỉa mai.
Đánh dấu tên
tác phẩm, tờ
báo, tập san, ...
được dẫn.
Dặn dò
- Học thuộc phần ghi nhớ và hoàn thiện các bài tập trong vở bài tập.
- Xem lại toàn bộ các dấu câu đã được học.
- Chuẩn bị bài luyện nói: thuyết minh về một thứ đồ dùng.
Xin cảm ơn các thầy cô và
các em học sinh