Bài 14. Dấu ngoặc kép

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ TIẾT THAO GIẢNG
Thực hiện : Trần Quốc Hà
Tổ : Ngữ Văn
Tập thể lớp 8/2
MÔN : NGỮ VĂN 8
GIỚI THIỆU BÀI MỚI
Ơ� tiết trước các em đã học các dấu câu nào ?
TL: Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm.
Hôm nay, thầy và các em cùng nhau tìm hiểu một loại dấu câu mới đó là :Dấu ngoặc kép.
BÀI 14, TIẾT 53
DẤU NGOẶC KÉP
I/ Công Dụng :
Dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau dùng để làm gì ?
Thánh Găng-đi có một phương châm : "Chinh phục được mọi người ai cũng cho là khó, nhưng tạo được tình thương, lòng nhân đạo, sự thông cảm giữa con người với con người lại càng khó hơn".
(Theo Lâm Ngữ Đường, Tinh hoa xử thế)
TL : Đánh dấu lời dẫn trực tiếp ( một câu nói của thánh Giăng-đi)
Dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau dùng để làm gì ?
I/ Công Dụng :
b) Nhìn từ xa, cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng, nhưng thực ra "dải lụa" ấy nặng tới 17 nghìn tấn!
(Thúy Lan, Cầu Long Biên- chứng nhân lịch sử)
TL : Từ ngữ hiểu theo một nghĩa đặc biệt, nghĩa được hình thành trên cơ sở phương thức ẩn dụ : dùng từ ngữ "dải lụa" để chỉ chiếc cầu (xem chiếc cầu như 1 dải lụa).
I/ Công Dụng :
Dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau dùng để làm gì ?
c) Tre với người như thế đã mấy nghìn năm. Một thế kỉ "văn minh", "khai hóa" của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người.
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
TL : Từ ngữ có hàm ý mỉa mai.
d) Hàng loạt vở kịch như "Tay người đàn bà", "Giác ngộ", "Bên kia sông Đuống",.ra đời.
(Ngữ văn 7, tập hai)
TL : Đánh dấu tên của các vở kịch.
Qua các thí dụ chúng ta thấy dấu ngoặc kép có công dụng làm gì ?
I/ a) Thánh Giăng-đi...
TL : Đánh dấu lời dẫn trực tiếp.
b) Nhìn từ xa, cầu Long Biên.
TL : Từ ngữ hiểu theo một nghĩa đặc biệt, nghĩa được hình thành trên cơ sở phương thức ẩn du.
c) Tre với người.
TL : Từ ngữ có hàm ý mỉa mai.
d) Hàng loạt vở.
TL : Đánh dấu tên của các vở kịch.
Ghi nhớ
Dấu ngoặc kép dùng để :
-Đánh dấu từ ngữ, câu, đoạn dẫn trực tiếp;
-Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt hay có hàm ý mỉa mai;
-Đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san,. được dẫn.
II/ LUYỆN TẬP
1/ Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau :
Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng : "A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à ?"
(Nam Cao, Lão Hạc)
TL: Đánh dấu lời dẫn trực tiếp.
b) Kết cục, anh chàng " hầu cận ông lí" yếu hơn chị chàng con mọn, hắn bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm (Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
TL : Từ ngữ được dùng với hàm ý mỉa mai : một anh chàng được coi là "hầu cận ông lí" mà bị một người đàn bà đang nuôi con mọn túm tóc lẳng ngã nhàu ra thềm.
BT1/ c) Hai tiếng "em bé" mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ, quả nhiên đã xoắn chặt lấy tâm can tôi như ý cô tôi muốn.
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
TL : Từ ngữ được dẫn trực tiếp, dẫn lại lời của người khác.
d)Trước năm 1914, họ chỉ là những tên da đen bẩn thỉu, những tên "An-nam-mít" bẩn thỉu, giỏi lắm chỉ biết kéo xe tay và đòn của các quan cai trị nhà ta. Ấy thế mà cuộc chiến tranh vui tươi vừa bùng nổ, thì lập tức họ biến thành những đứa "con yêu", những người "bạn hiền" của các quan cai trị phụ mẫu nhân hậu, thậm chí của cả các quan toàn quyền lớn, toàn quyền bé nữa. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là "chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do".
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
TL : Từ ngữ được dẫn trực tiếp và cũng có hàm ý mỉa mai.
e) Nguyễn Du đã thuật lại cảnh Hồ Tôn Hiến nghe đàn :
Nghe càng đắm, ngắm càng say,
Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình.
Cái thứ "mặt sắt" mà "ngây vì tình" ấy quả không lấy gì làm đẹp !
(Hoài Thanh, trong Tập nghị luận và phê bình văn học, tập I)
TL : Từ ngữ được dẫn trực tiếp. "Mặt sắt", "ngây vì tình" được dẫn lại từ 2 câu thơ của ND. Hai câu thơ này cũng được dẫn trực tiếp, nhưng khi dẫn thơ người ta ít khi đặt phần dẫn vào trong dấu ngoặc kép.
2. Hãy đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết) trong những đoạn trích sau và giải thích lí do.
Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo
Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là cá tươi ?
Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ tươi đi.
(Theo Treo biển)
Đặt dấu hai chấm sau từ "cười bảo" - dánh dấu (báo trước) lời đối thoại.
Đặt dấu ngoặc kép ở "cá tươi" và "tươi" - đánh dấu từ ngữ được dẫn lại.
Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo :
Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là "cá tươi" ?
Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ "tươi" đi.
(Theo Treo biển)
b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu.
(Theo Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)
TL : Đặt dấu hai chấm sau "chú TiếnLê" - đánh dấu( báo trước) lời dẫn trực tiếp. Đặt dấu ngoặc kép cho phần còn lại- đánh dấu lời trực tiếp. Viết hoa từ "Cháu" - đầu câu
b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê: "Cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu".
(Theo Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)
c) Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào.
(Theo Nam Cao, Lão Hạc)
TL : Đặt dấu hai chấm sau "bảo hắn" - đánh dấu( báo trước) lời dẫn trực tiếp.
Đặt dấu ngoặc kép cho phần còn lại- đánh dấu lời trực tiếp
Viết hoa từ "Đây"
c) Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn: "Đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào".
(Theo Nam Cao, Lão Hạc)
3. Vì sao hai câu sau đây có ý nghĩa giống nhau mà dùng những dấu câu khác ?
a) Chủ tịch Hồ Chí Minh nói : "Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.".
b) Chủ tịch Hồ Chí Minh nói Người chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.
TL : a) Dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép để đánh dấu trực tiếp, dẫn nguyên văn lời của chủ tịch Hồ Chí Minh.
b) Không dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép như ở trên vì câu nói không được dẫn nguyên văn (lời dẫn gián tiếp)
4. Viết một đoạn văn thuyết minh ngắn có dùng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. Giải thích công dụng của các loại dấu câu này trong đoạn văn đó.
5. Tìm những trường hợp có sử dụng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc kép trong một bài học ở sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập một và giải thích công dụng của chúng.
CỦNGCỐ- DẶN DÒ
Một em hãy nhắc lại công dụng của dấu ngoặc kép ?
-Đánh dấu từ ngữ, câu, đoạn dẫn trực tiếp;
-Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt hay có hàm ý mỉa mai;
-Đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san,. được dẫn.
Các em về nhà học bài, làm bài tập và xem lại kiểu bài thuyết minh để làm tiết tới làm bài viết Tập làm văn số 3.
XIN CẢM ƠN QUÍ THẦY, CÔ� DÀNH THỜI GIAN ĐẾN DỰ GIỜ