Bài 14. Chương trình địa phương (phần Văn)

Tiết 52: CTĐP
Văn học viết yên bái
trước năm 1975 (Tiết 1)
Gv thực hiện: phùng thị thuần
TrƯờng thcs ngòi a- văn yên
Chuyên đề văn học địa phương- Ngữ văn 8
Tiết 52- ctđp: Văn học viết yên báI trước 1975 (tiết 1)
I- Tìm hiểu chung về Văn học viết trước 1945.
1- Thời kì trung đại
Theo các tài liệu nghiên cứu hiện có, trong thời kỳ
văn học trung đại, văn học viết về Yên Bái có bài
"Đại Đồng phong cảnh phú" của tác giả Nguyễn
Hãng và hai bài thơ viết về Đại Lịch, Văn Chấn của
Nguyễn Quang Bích. Cả Nguyễn Hãng và Nguyễn
Quang Bích đều không phải là người Yên Bái nhưng
tác phẩm của các ông đã thể hiện sâu sắc về cảnh vật
núi non, sông nước, sự kiện, con người thuộc châu
Thu Vật và vùng Đại Lịch xưa - những vùng đất
thuộc Yên Bái ngày nay..
Tác phẩm:"Đại Đồng phong cảnh
phú" của tác giả Nguyễn Hãng.
Thơ của Nguyễn Quang Bích viết về
Đại Lịch, Văn Chấn
2- Thời kì văn học hiện đại
Văn học Việt Nam bước sang thời kỳ hiện đại được
đánh dấu bởi sự ra đời và phát triển của phong trào
Thơ Mới và tiểu thuyết của " Tự lực văn đoàn" trong
những năm 1930 - 1945. Tham gia trong phong trào
Thơ Mới hồi đó, ở Yên Bái có tác giả Lê Văn Bái,
bút danh J. LEIBA. Tuy không phải là một cây bút hàng
đầu của phong trào Thơ Mới nhưng J. LEIBA cũng là
một gương mặt Thơ Mới được tuyển chọn trong " Thi
nhân Việt Nam" của Hoài Thanh và Hoài Chân.

Giai đoạn 1930- 1945: Thơ mới của
J.LEIBA ( Lê Văn Bái)
? Dựa vào nội dung trên em hãy cho biết thời kì trung đại Yên Bái có những tác giả, tác phẩm nào ?
? Thời kì văn học hiện đại có tác giả nào tiêu biểu ?
Tiết 52- ctđp: Văn học viết yên báI trước 1975 (tiết 1)
I- Tìm hiểu chung về Văn học
viết trước 1945.
1- Thời kì trung đại
Tác phẩm:"Đại Đồng phong cảnh
phú" của tác giả Nguyễn Hãng.
Thơ của Nguyễn Quang Bích viết về
Đại Lịch, Văn Chấn
2- Thời kì văn học hiện đại
Giai đoạn 1930- 1945: Thơ mới của
J.LEIBA ( Lê Văn Bái)
? Tóm tắt vài nét về tác giả và tác phẩm ?
Ii- Tìm hiểu tác phẩm : "đại đồng
phong cảnh phú" của Nguyễn
hãng
1- Tìm hiểu chung
Nguyễn Hãng (có tài liệu ghi là Nguyễn Hàng)sinh vào khoảng năm 1495, 1497, năm mất chưa rõ. Ông sống vào thế kỉ XVI, hiệu Nại Hiên, quê làng Xuân Lũng, huyện Sơn Vi, phủ Lâm Thao(nay thuộc Phú Thọ), đỗ hương cống đời Lê Tương Dực rồi học Quốc Tử Giám, sắp đến kì thi hội gặp loạn nhà Mạc cướp ngôi, ông chạy lên ẩn dật tại làng Đại Đồng, phủ Yên Bình. Lúc bấy giờ hai anh em Vũ Văn Uyên, Vũ Văn Mật đang lấy vùng Đại Đồng thuộc châu Thu Vật làm căn cứ phù Lê chống Mạc. Khoảng năm 1565- 1569 anh em họ Vũ mời Nguyễn Hãng cùng nhiều nho sĩ quanh vùng đến làm thơ, phú ca ngợi phong cảnh Đại Đồng. Bài "Đại Đồng phong cảnh phú" của Nguyễn Hãng giành giải nhất được Vũ Văn Mật thưởng cho một thúng nhỏ bạc trắng (khoảng 2.000 lạng bạc). Sau khi Nguyễn Hãng mất, triều Lê Trung Hưng phong danh hiệu " Thảo Mao ẩn sĩ". Tác phẩm của Nguyễn Hãng còn để lại là hai bài phú Nôm: "Tịnh cư ninh thể phú" mô tả cuộc sống của các ẩn sĩ và "Đại Đồng phong cảnh phú" mô tả cảnh thiên nhiên hùng vĩ vùng Đại Đồng và tình yêu của mình, đề cao uy thế của anh em họ Vũ. Nguyễn Hãng mất tại quê hương, hiện nay phần mộ tại xã Xuân Lũng.
Tác giả: Nguyễn Hãng (Sinh khoảng 1495,
1497- ?). Quê Phủ Lâm Thao ( Phú Thọ)
- Tác phẩm làm theo thể Phú.
Tiết 52- ctđp: Văn học viết yên báI trước 1975 (tiết 1)
I- Tìm hiểu chung về Văn học
viết trước 1945.
Ii- Tìm hiểu tác phẩm : "đại đồng
phong cảnh phú" của Nguyễn hãng
1- Tìm hiểu chung
Tác giả: Nguyễn Hãng (Sinh khoảng 1495,
1947- ?). Quê Phủ Lâm Thao ( Phú Thọ)
- Tác phẩm làm theo thể Phú.
Đại Đồng(1) phong cảnh phú
Chưng xem:
Đặc khí thiêng liêng;
Nhiều nơi thanh lạ.
Non Xuân Sơn(2) cao thấp triều tây(3);
Sông Lôi Thuỷ(4) quanh co nhiễu tả(5).
Ngàn tây chìa cánh phượng, dựng thửa hư không;
Thành nước uốn hình rồng, dài cùng dãy đá(6).
Đùn đùn non Yên Ngựa(7), mấy trượng khoẻ thế
kim thang(8);
Cuồn cuộn thác Con Voi(9), chín khúc bền hình
quan toả(10).
Thêm có:
Lâu đài kề nước;
Hoa cỏ hướng dương(11).
Thược dược khéo mười phần tươi tốt,
Mẫu đơn khoe hết bực giàu sang(12).
Hây hây ngõ hạnh, tường đào, quanh nhà Thái tổ(13)
Thay thảy đường hoè, dặm liễu, hóng gió thiều quang.
Má hồng điểm thức yên chi(14), đầy vườn hạnh, xem
bằng quốc sắc;
Quần lục đượm mùi long não, dãy tường lan, nức
những thiên hương(15)...
.Phú là một thể loại văn học cổ, thường
là văn xuôi, có vần dùng để tả cảnh vật,
phong tục hay bày tỏ cảm xúc, thái độ.
Có hai loại phú. Phú cổ thể như một bài
văn xuôi có vần, kết cấu linh hoạt, đoạn
mạch không cần chặt chẽ. Phú cận thể
(còn gọi là phú đường luật), có bố cục
chặt chẽ (thường có 6 phần). Câu văn của
phú thường là câu biền ngẫu (câu văn có
2 vế, đối xứng nhau).
(1). Đại Đồng: Tên địa danh, thuộc phủ
Yên Bình. Khi Mạc Đăng Dung cướp ngôi
nhà Lê, anh em Vũ Văn Uyên, Vũ Văn
Mật chiếm giữ Đại Đồng, chống lại nhà
Mạc. Họ Vũ, một mặt giúp binh lương cho
Lê Trang Tông(khởi sự ở Thanh Hoá), một
mặt củng cố nội bộ, cho nên khi ấy Đại
Đồng là một vùng nổi tiếng phồn vinh,
nhân dân tụ họp đông đúc, buôn bán thịnh
vượng, là đô hội lớn của phiên trấn về
mặt tây.
Tiết 52- ctđp: Văn học viết yên báI trước 1975 (tiết 1)
I- Tìm hiểu chung về Văn học
viết trước 1945.
? Đoạn trích trên có thể chia làm mấy đoạn? Nội dung của từng đoạn ?
Ii- Tìm hiểu tác phẩm : "đại đồng
phong cảnh phú" của Nguyễn hãng
1- Tìm hiểu chung
Tác giả: Nguyễn Hãng (Sinh khoảng 1495,
1947- ?). Quê Phủ Lâm Thao ( Phú Thọ)
- Tác phẩm làm theo thể Phú.
Đại Đồng(1) phong cảnh phú
Chưng xem:
Đặc khí thiêng liêng;
Nhiều nơi thanh lạ.
Non Xuân Sơn(2) cao thấp triều tây(3);
Sông Lôi Thuỷ(4) quanh co nhiễu tả(5).
Ngàn tây chìa cánh phượng, dựng thửa hư không;
Thành nước uốn hình rồng, dài cùng dãy đá(6).
Đùn đùn non Yên Ngựa(7), mấy trượng khoẻ thế
kim thang(8);
Cuồn cuộn thác Con Voi(9), chín khúc bền hình
quan toả(10).
Thêm có:
Lâu đài kề nước;
Hoa cỏ hướng dương(11).
Thược dược khéo mười phần tươi tốt,
Mẫu đơn khoe hết bực giàu sang(12).
Hây hây ngõ hạnh, tường đào, quanh nhà Thái tổ(13)
Thay thảy đường hoè, dặm liễu, hóng gió thiều quang.
Má hồng điểm thức yên chi(14), đầy vườn hạnh, xem
bằng quốc sắc;
Quần lục đượm mùi long não, dãy tường lan, nức
những thiên hương(15)...
- Bố cục phần trích: 2 đoạn
+ Đoạn 1: từ đầu đến "quan toả": Miêu
tả cảnh thiên nhiên của châu Thu Vật
+ Đoạn 2: phần còn lại: Miêu tả cảnh
thành trì, lâu đài của Vũ Văn Mật tại
trấn Đại Đồng.
Tiết 52- ctđp: Văn học viết yên báI trước 1975 (tiết 1)
I- Tìm hiểu chung về Văn học
viết trước 1945.
? Cảnh vật của châu Thu Vật, trấn Đại Đồng được miêu tả như thế nào ?
Ii- Tìm hiểu tác phẩm : "đại đồng
phong cảnh phú" của Nguyễn hãng
1- Tìm hiểu chung
Đại Đồng(1) phong cảnh phú
Chưng xem:
Đặc khí thiêng liêng;
Nhiều nơi thanh lạ.
Non Xuân Sơn(2) cao thấp triều tây(3);
Sông Lôi Thuỷ(4) quanh co nhiễu tả(5).
Ngàn tây chìa cánh phượng, dựng thửa hư không;
Thành nước uốn hình rồng, dài cùng dãy đá(6).
Đùn đùn non Yên Ngựa(7), mấy trượng khoẻ thế
kim thang(8);
Cuồn cuộn thác Con Voi(9), chín khúc bền hình
quan toả(10).
Thêm có:
Lâu đài kề nước;
Hoa cỏ hướng dương(11).
Thược dược khéo mười phần tươi tốt,
Mẫu đơn khoe hết bực giàu sang(12).
Hây hây ngõ hạnh, tường đào, quanh nhà Thái tổ(13)
Thay thảy đường hoè, dặm liễu, hóng gió thiều quang.
Má hồng điểm thức yên chi(14), đầy vườn hạnh, xem
bằng quốc sắc;
Quần lục đượm mùi long não, dãy tường lan, nức
những thiên hương(15)...
2- Tìm hiểu đoạn trích
+ Thiên nhiên: Dãy núi Con Voi, núi
Xuân Sơn, núi Yên Ngựa trùng
điệp hùng vĩ. Sông Lôi Thuỷ ( Sông Chảy) quanh co.
=>Cảnh vật thiên nhiên vừa hùng vĩ vừa trữ tình như một bức tranh sơn thuỷ hữu tình tuyệt đẹp về châu Thu Vật.
Tiết 52- ctđp: Văn học viết yên báI trước 1975 (tiết 1)
I- Tìm hiểu chung về Văn học
viết trước 1945.
Ii- Tìm hiểu tác phẩm : "đại đồng
phong cảnh phú" của Nguyễn hãng
1- Tìm hiểu chung
Đại Đồng(1) phong cảnh phú
Chưng xem:
Đặc khí thiêng liêng;
Nhiều nơi thanh lạ.
Non Xuân Sơn(2) cao thấp triều tây(3);
Sông Lôi Thuỷ(4) quanh co nhiễu tả(5).
Ngàn tây chìa cánh phượng, dựng thửa hư không;
Thành nước uốn hình rồng, dài cùng dãy đá(6).
Đùn đùn non Yên Ngựa(7), mấy trượng khoẻ thế
kim thang(8);
Cuồn cuộn thác Con Voi(9), chín khúc bền hình
quan toả(10).
Thêm có:
Lâu đài kề nước;
Hoa cỏ hướng dương(11).
Thược dược khéo mười phần tươi tốt,
Mẫu đơn khoe hết bực giàu sang(12).
Hây hây ngõ hạnh, tường đào, quanh nhà Thái tổ(13)
Thay thảy đường hoè, dặm liễu, hóng gió thiều quang.
Má hồng điểm thức yên chi(14), đầy vườn hạnh, xem
bằng quốc sắc;
Quần lục đượm mùi long não, dãy tường lan, nức
những thiên hương(15)...
2- Tìm hiểu đoạn trích
+ Thiên nhiên: Dãy núi Con Voi, núi
Xuân Sơn, núi Yên Ngựa trùng
điệp hùng vĩ. Sông Lôi Thuỷ ( Sông Chảy) quanh co.
=>Cảnh vật thiên nhiên vừa hùng vĩ vừa
trữ tình như một bức tranh sơn thuỷ hữu tình tuyệt đẹp về châu Thu Vật.
+ Trấn Đại Đồng - căn cứ của anh em họ
Vũ nằm giữa núi non, sông nước, lâu đài
sầm uất, sang trọng...
=>Vừa thể hiện cảnh thái bình, sung túc,
vừa có ý đây là một vùng đất có vượng khí,
rất có lợi cho ai mưu đồ việc lớn
? Những cảnh vật được miêu tả ấy đã thể hiện cảm xúc, thái độ gì của Nguyễn Hãng ?
+ Thái độ của tác giả: ca ngợi vẻ đẹp của
Châu Thu Vật, Trấn Đại Đồng và ca ngợi,
tôn sùng sự nghiệp của anh em họ Vũ
lập căn cứ để phò Lê chống Mạc.
? Căn cứ của anh em Vũ Văn Mật được tác giả miêu tả như thế nào ?
Tiết 52- ctđp: Văn học viết yên báI trước 1975 (tiết 1)
I- Tìm hiểu chung về Văn học
viết trước 1945.
Ii- Tìm hiểu tác phẩm : "đại đồng
phong cảnh phú" của Nguyễn hãng
1- Tìm hiểu chung
Đại Đồng(1) phong cảnh phú
Chưng xem:
Đặc khí thiêng liêng;
Nhiều nơi thanh lạ.
Non Xuân Sơn(2) cao thấp triều tây(3);
Sông Lôi Thuỷ(4) quanh co nhiễu tả(5).
Ngàn tây chìa cánh phượng, dựng thửa hư không;
Thành nước uốn hình rồng, dài cùng dãy đá(6).
Đùn đùn non Yên Ngựa(7), mấy trượng khoẻ thế
kim thang(8);
Cuồn cuộn thác Con Voi(9), chín khúc bền hình
quan toả(10).
Thêm có:
Lâu đài kề nước;
Hoa cỏ hướng dương(11).
Thược dược khéo mười phần tươi tốt,
Mẫu đơn khoe hết bực giàu sang(12).
Hây hây ngõ hạnh, tường đào, quanh nhà Thái tổ(13)
Thay thảy đường hoè, dặm liễu, hóng gió thiều quang.
Má hồng điểm thức yên chi(14), đầy vườn hạnh, xem
bằng quốc sắc;
Quần lục đượm mùi long não, dãy tường lan, nức
những thiên hương(15)...
2- Tìm hiểu đoạn trích
+ Thiên nhiên: Dãy núi Con Voi, núi
Xuân Sơn, núi Yên Ngựa trùng
điệp hùng vĩ. Sông Lôi Thuỷ ( Sông Chảy) quanh co.
=>Cảnh vật thiên nhiên vừa hùng vĩ vừa
trữ tình như một bức tranh sơn thuỷ hữu tình tuyệt đẹp về châu Thu Vật.
+ Trấn Đại Đồng - căn cứ của anh em họ
Vũ nằm giữa núi non, sông nước, lâu đài
sầm uất, sang trọng...
=>Vừa thể hiện cảnh thái bình, sung túc,
vừa có ý đây là một vùng đất có vượng khí,
rất có lợi cho ai mưu đồ việc lớn
+ Thái độ của tác giả: ca ngợi vẻ đẹp của
Châu Thu Vật, Trấn Đại Đồng và ca ngợi,
tôn sùng sự nghiệp của anh em họ Vũ
lập căn cứ để phò Lê chống Mạc.
Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả của tác giả? Và thể Phú?
3- Tổng kết
+ Nghệ thuật: Bài phú giàu hình ảnh.
Câu văn đối xứng, có nhịp điệu...
+ Nội dung : Miêu tả, ca ngợi cảnh vật,
con người ở trấn Đại Đồng (căn cứ của
anh em họ Vũ).
3- Tổng kết
Tiết 52- ctđp: Văn học viết yên báI trước 1975 (tiết 1)
I- Tìm hiểu chung về Văn học
viết trước 1945.
Ii- Tìm hiểu tác phẩm : "đại đồng
phong cảnh phú" của Nguyễn hãng
1- Tìm hiểu chung
2- Tìm hiểu đoạn trích
+ Thiên nhiên: Dãy núi Con Voi, núi
Xuân Sơn, núi Yên Ngựa trùng
điệp hùng vĩ. Sông Lôi Thuỷ ( Sông Chảy) quanh co.
=>Cảnh vật thiên nhiên vừa hùng vĩ vừa
trữ tình như một bức tranh sơn thuỷ hữu tình tuyệt đẹp về châu Thu Vật.
+ Trấn Đại Đồng - căn cứ của anh em họ
Vũ nằm giữa núi non, sông nước, lâu đài
sầm uất, sang trọng...
=>Vừa thể hiện cảnh thái bình, sung túc,
vừa có ý đây là một vùng đất có vượng khí,
rất có lợi cho ai mưu đồ việc lớn
+ Thái độ của tác giả: ca ngợi vẻ đẹp của
Châu Thu Vật, Trấn Đại Đồng và ca ngợi,
tôn sùng sự nghiệp của anh em họ Vũ
lập căn cứ để phò Lê chống Mạc.
+ Nghệ thuật: Bài phú giàu hình ảnh.
Câu văn đối xứng, có nhịp điệu...
+ Nội dung : Miêu tả, ca ngợi cảnh vật,
con người ở trấn Đại Đồng (căn cứ của
anh em họ Vũ).
3- Tổng kết
*. Ghi nhớ: (SGK 81)
Trước năm 1945 Yên Bái đã có văn học viết. Thời
kì trung đại có các tác phẩm của Nguyễn Hãng,
Nguyễn Quang Bích viết về Yên Bái. Thời kì hiện
đại có tác giả thơ mới J.LEIBA( Lê Văn Bái), là
người Yên Bái.
" Đại Đồng phong cảnh phú" của Nguyễn Hãng
được làm bằng thể phú, một thể loại văn học cổ, thiên về miêu tả cảnh vật. Bài phú này của Nguyễn Hãng đã miêu tả cảnh vật của châu Thu Vật, trấn Đại Đồng và căn cứ của anh em họ Vũ, thể hiện thái độ ca ngợicủa Nguyễn Hãng.
Một số hình ảnh
về hồ thác bà
Chân thành cảm ơn
các thày cô giáo và các em