Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Đối thoại, độc thoại và
độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

1. Đọc đoan trích sau:
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào ...
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cú giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ra rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu ... Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.

(Kim Lân, Làng)
b. Câu "Hà, nắng gớm, về nào..." ? ông nói với chính mình đánh trống lảng để tìm cách thoái lui (nói ra thành lời, có dấu gạch ngang đầu dòng) ? độc thoại.
- Câu độc thoại giống thế : Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.
2. Nhận xét
a. Ba câu đầu là lời của mấy người tản cư nói chuyện với nhau có nhất hai người.
Dấu hiệu : có hai lượt lời - nội dung mỗi lời đều hướng tới người tiếp chuyện _ hình thức có hai gạch đầu dòng ở mỗi lượt lời? đối thoại.
c. Những câu "chúng nó cũng là trẻ con..." ? ông Hai hỏi chính mình không phát ra thành tiếng chỉ âm thầm diễn ra trong suy nghĩ và tình cảm của ông Hai ? thể hiện tâm trạng đau đớn dằn vặt của ông ? Không thốt ra thành lời nên không có gạch đầu dòng ? độc thoại nội tâm.
d. Đối thoại
- Tạo cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thật
- Thể hiện thái độ căm giận của những người dân tản cư đối với việc người dân làng Dầu theo giặc
- Tạo tình huống để đi sâu vào nội tâm nhân vật
* Độc thoại và độc thoại nội tâm
- Khắc hoạ sâu sắc tâm trạng đau đớn dằn vặt của ông Hai
- Làm câu chuyện sinh động hơn.
3. Vai trò của đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.
- Góp phần khắc hoạ chân dung, tính cách, bản chất và thế giới nội tâm, chiều sâu tâm trạng của nhân vật.
- Dẫn dắt sự việc phát triển mà không dùng lởi người kể chuyện để câu chuyện tái hiện như thật và để bộc lộ thái độ của mỗi nhân vật
Góp phần tạo lên sự thành công của văn bản tự sự
Luyện tập
Bài tập 1 : Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau đây:
* Cuộc đối thoại diễn ra không bình thường giữa hai vợ chồng
- Lần 1 . Bà Hai gọi
Ông nằm rũ ra giường không đáp
- Lần 2. Bà Hai hỏi
Ông đáp từ cụt lủn : gì
- Lần 3. Bà Hai nói tiếp
Ông gắt : Biết rồi !
* Tác dụng : làm nổi bật tâm trạng chán chường, buồn bã, đau khổ và thất vọng đến tuột cùng của ông Hai trong cái đêm mà ông nghe tin dữ
Bài tập 2 : Xác định lời độc thoại và đối thoại của các nhân vật trong đoạn phim sau. Nêu tác dụng của chúng trong việc thể hiện chân dung, tính cách, bản chất của các nhân vật.

Hướng dẫn về nhà

Nắm được khái niệm đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm, cách sử dụng các hình thức trên trong văn bản tự sự.
Soạn bài: "Luyện nói tự sự kết hợp với nghị luận và miêu tả nội tâm".
Chọn một đề tài lập dàn ý chi tiết