Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY GIÁO, CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ HÔM NAY

Các phương diện
Nhân vật
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng,vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào...
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người vừa mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương.Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà .
Về đến nhà , ông Hai nằm vật ra giường , mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau .
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?. Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu... Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giốngViệt gian bán nước để nhục nhã thế này.
“Làng”- Kim Lân.
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng,vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào...
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người vừa mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương.Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra.
Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?. Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu…
Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng,vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào...
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người vừa mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương.Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà .
Về đến nhà , ông Hai nằm vật ra giường , mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau .
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?. Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu... Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giốngViệt gian bán nước để nhục nhã thế này.
Các yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong đoạn trích có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện diễn biến của câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ ? Đặc biệt chúng đã giúp nhà văn thể hiện thành công những diễn biến tâm lí của nhân vật ông Hai như thế nào ?
Các hình thức đối thoại tạo cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thật.
Thể hiện thái độ căm giận của những người tản cư đối với dân làng chợ Dầu
Tạo tình huống để đi sâu vào nội tâm nhân vật.
=> Khắc họa được sâu sắc tâm trạng dằn vặt, đau đớn của ông Hai khi nghe tin làng chợ Dầu theo giặc, nghĩa là làm cho câu chuyện sinh động hơn.
GHI NHỚ:
Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.
Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp (mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng).
Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng.. Trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm.
Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy a. Đi bốn năm hôm mới lên đến đấy, vất vả quá!
Ở Gia Lâm lên ạ! Lúa má dưới ta thế nào, liệu có cấy được không bác?
Chả cấy thì lấy gì mà ăn. Cấy tất ông ạ. Chân ruộng dưới chúng cháu còn tốt hơn trên này nhiều.
Thì vưỡn! Lúa dưới ta tốt nhiều chứ.
Ông lão rít một hơi thuốc lào nữa, gất gù cái đầu: “Hừ, đánh nhau cứ đánh nhau, cày cấy cứ cày cấy, tản cư cứ tản cư… Hay đáo để”.
“Làng”- Kim Lân
Bài tập 1: Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau:
Mãi khuya, bà hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo... Vẫn cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày.
- Này, thầy nó ạ.
Ông hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn...
Ông lão gắt lên:
- Biết rồi!
Bà hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
“Làng”- Kim Lân
- Lời bà Hai
- Này, thầy nó ạ.
- Lời ông Hai
- Gì?
- Biết rồi!
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Tôi thấy người ta đồn ...

- ...
Bài tập 2 : Viết đoạn văn kể chuyện có sử dụng hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm.
Trong giờ kiểm tra toán -Hà gọi tôi:
- Mai ơi! Xong bài chưa? Cho mình xem bài.
Tôi trả lời:-Cậu tự làm đi. Nói rồi tôi tập trung làm bài. Hà gọi tôi vài ba lần nữa nhưng tôi im lặng. Thực lòng tôi muốn để Hà tự vươn lên bằng khả năng của mình. Tan buổi học, Hà gặp tôi giận dỗi: “Bảo đưa bài cho tớ sao cậu không đưa? Đồ ích kỉ !”. Dứt lời, Hà bỏ đi chỗ khác. Còn tôi đứng lại một mình với bao cảm xúc khó tả. Tại sao Hà lại giận mình nhỉ? Mình làm thế là tốt cho Hà mà. Hà ơi! Rồi cậu sẽ hiểu mình.

Để khắc hoạ và thể hiện tính cách nhân vật một cách sâu sắc.
Làm cho câu chuyện sinh động hơn.
Bộc lộ được sự chuyển biến trong tâm lí nhân vật.
Đi sâu vào miêu tả nội tâm nhân vật.
Dòng nào diễn đạt khái quát nhất vai trò và tác dụng của các hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự?
Cần phân biệt được hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.
Nắm được công dụng của các hình thức trên.
Làm bài tập 2 (SGK-179).
Tìm thêm các hình thức trên trong các văn bản đã học.
Chuẩn bị tiết: “Luyện nói: Tự sự kết hợp với nghị luận và miêu tả nội tâm.
Lập dàn bài cho các đề sau:
1). Tâm trạng của em sau khi để xảy ra một chuyện có lỗi đối với người thân.
2). Dựa vào nội dung phần đầu tác phẩm “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ, hãy đóng vai Trương Sinh kể lại câu chuyện và bày tỏ niềm ân hận.
* Lưu ý: Sử dụng yếu tố nghị luận, miêu tả nội tâm và các hình thức đối thoại, độc thoại./.