Bài 13. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY GIÁO, CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ HÔM NAY


Các phương diện
Nhân vật



Tuần 13 tiết 64
Tập làm văn
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI
VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM
TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I.TÌM HIỂU YẾU TỐ ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI, ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
1.Đọc đoạn trích:

Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng,vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào...
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người vừa mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương.Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?. Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu…Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.
(Kim Laân, Laøng)
2.Trả lời câu hỏi:












a)Trong ba câu đầu đoạn trích, ai nói với ai? Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người? Dấu hiệu nào cho ta thấy đó là một cuộc trò chuyện trao đổi qua lại?
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng,vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào...
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người vừa mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương.Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?. Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu…Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.
(Kim Laân, Laøng)
Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng,vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào...
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người vừa mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương.Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra.
Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?. Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu…
Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.
Đối thoại laø hình thức ñối ñaùp, troø chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, ñối thoại ñược thể hiện bằng caùc gạch ñầu doøng ở ñầu lời trao vaø lời ñaùp (mỗi lượt lời laø một lần gạch ñaàu doøng).











b) Câu "-Hà, nắng gớm, về nào." ông Hai nói
với ai? Đây có phải là một câu đối thoại không?
Vì sao? Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu
này không? Hãy dẫn ra các câu đó.





Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng,vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào...
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người vừa mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú:
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương.Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà .
Về đến nhà , ông Hai nằm vật ra giường , mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau .
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?. Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu... Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giốngViệt gian bán nước để nhục nhã thế này.
D?c tho?i là l?i c?a m?t ngu?i nào đó nói v?i chính mình ho?c nói v?i m?t ai đó trong tu?ng tu?ng. Khi ngu?i độc tho?i nói thành l?i thì phía tru?c câu nói có gạch đầu dòng.


c) Những câu như: "Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư ?Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư ? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu." là những câu ai hỏi ai? Tại sao trước những câu này không có gạch đầu dòng như những câu đã nêu ở điểm (a) và (b).


Độc thoại nội tâm là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với ai đó trong tưởng tượng nhưng không thành lời nên không có gạch đầu dòng.
d) Caùc hình thöùc dieãn ñaït treân có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện diễn biến của câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ ? Đặc biệt chúng đã giúp nhà văn thể hiện thành công những diễn biến tâm lí của nhân vật ông Hai như thế nào ?




















ĐỐI THOẠI
Không khí câu chuyện
như cuộc sống thật.
Thái độ căm giận
của những người tản cư.
Tạo tình huống
để đi sâu vào
nội tâm nhân vật.













ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM




Khắc họa tâm trạng dằn
vặt, đau đớn của ông Hai
khi nghe tin làng theo giặc,
làm cho câu chuyện thêm sinh động.




D?i tho?i, đ?c tho?i, đ?c tho?i n?i tâm nh?ng hình th?c quan tr?ng đ? th? hi?n nhân v?t trong van b?n t? s?.

GHI NHỚ:
Đối thoại,độc thoại,độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự.
Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp (mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng).
Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng.. Trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm.
II.LUYỆN TẬP
B�i t?p 1: Ph�n tích t�c d?ng c?a hình th?c d?i tho?i trong do?n trích sau:

Mãi khuya, bà hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo... Vẫn cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày.
- Này, thầy nó ạ.
Ông hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn...
Ông lão gắt lên:
- Biết rồi!
Bà hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt. “Làng”- Kim Lân
Lời bà Hai
- Này, thầy nó ạ.
Lời ông Hai
- - Gì?
- Biết rồi!
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Tôi thấy người ta đồn...

- ...
Tâm trạng chán chường, buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc.



Bài tập 2: Viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn,trong đó sử dụng cả hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.


? Viết một đoạn văn kể chuyện đề tài tự chọn.
? Trong đoạn văn ấy sử dụng cả hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm.
? Chỉ ra các hình thức ấy và cho biết tác dụng của chúng trong đoạn văn kể chuyện của em.
Qua tiết học này giúp em rút ra những bài học gì khi viết văn tự sự và phân tích nhân vật trong văn bản tự sự?
Em thường đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm trong tình huống và hoàn cảnh giao tiếp nào?
Theo em, ngoài văn bản tự sự thì trong các lĩnh vực nghệ thuật nào có thể sử dụng yếu tố đối thoại,độc thoại,độc thoại nội tâm?
Chỉ ra hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm trong trích đoạn hài kịch sau:
Cần phân biệt được hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.
Nắm được công dụng của các hình thức trên.
Làm bài tập 2 (SGK-179).
Tìm thêm các hình thức trên trong các văn bản đã học.
Chuẩn bị tiết: “Luyện nói: Tự sự kết hợp với nghị luận và miêu tả nội tâm”.
Lập dàn bài cho các đề sau:
1). Tâm trạng của em sau khi để xảy ra một chuyện có lỗi đối với người thân.
2). Dựa vào nội dung phần đầu tác phẩm “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ, hãy đóng vai Trương Sinh kể lại câu chuyện và bày tỏ niềm ân hận.
* Lưu ý: Sử dụng yếu tố nghị luận, miêu tả nội tâm và các hình thức đối thoại, độc thoại.
CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ
vµ c¸c em häc sinh!